ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΑ ΟΡΑΜΑΤΑ ΜΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΙΚΟΝΕΣ

Το όραμα της Μεγάλης Ιδέας, Grossi

(Εθνική Βιβλιοθήκη, Παρίσι)

Λεζάντα: "Η Ελλάς ονειρεύεται την Ευρώπη να οδηγεί μεγαλοπρεπώς τον ελληνικό λαό στο πεπρωμένο του: τον θρόνο του Βυζαντίου. Το όραμα της Μεγάλης Ιδέας ενισχύθηκε σημαντικά τη περίοδο του Όθωνος".

Ελλάδα και Μεξικό σε αναζήτηση προστάτου

(γαλλική εφημερίδα Charivari, Εθνική βιβλιοθήκη, Παρίσι)

Λεζάντα: "Αυτοί οι κύριοι δεν είναι τόσο γυναικάρεσκοι για να τους περιμένουμε έτσι, φέρεται να λέει η Ελλάδα προς το Μεξικό".

Βέβαια ...

Έλληνες ζωγράφοι που σπουδάζουν στο εξωτερικό αρχίζουν να φιλοτεχνούν πίνακες με ρομαντικοποιημένα θέματα:

Ειδύλλιο, Θεόδωρος Βρυζάκης, 1862

(λάδι σε μουσαμά, Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου)

...αντιγραφές τα περισσότερα από την ευρωπαϊκή εικονοποιία:

Εικονογράφηση Δον Ζουάν

(μυθιστόρημα του Lord Byron), Richard Westall, 1820

Το ελληνικό κράτος χρησιμοποιεί αυτά τα έργα τέχνης για να συγκινήσει τις ευρωπαϊκές δυνάμεις και δεν τα καταφέρνει άσχημα:

Έρανος υπέρ των Ελλήνων, Γαλλία, 1826

(Εθνική Βιβλιοθήκη Γαλλίας, Παρίσι)

Περνάνε κάποια χρόνια και κάτι αλλάζει στην Ελλάδα:

Οικογένεια Αθηναίων, Φίλιππος Μαργαρίτης, 1855-1860

(Αλμπουμίνα, Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα)

"Η γενιά της επανάστασης με φουστανέλα, οι απόγονοί της με ρούχα του δυτικού συρμού. Φωτογραφική τεκμηρίωση της μαρτυρίας του Φραγκίσκου Λένορμαν για την Αθήνα του τέλους της οθωνικής περιόδου: "…είναι η πόλις των μεγάλων αντιθέσεων. Άλλοι κυκλοφορούν με φουστανέλα και βράκες, άλλοι είναι ντυμένοι με την τελευταία γαλλική μόδα, πίνουν μπύρα, καπνίζουν πούρα Αβάνας και διαβάζουν ξένες εφημερίδες".

Μετά την θέσπιση του ελληνικού κράτους το 1830, ξένοι βασιλείς, ευγενείς και διπλωμάτες μεταφέρονται στη νέα πρωτεύουσα, την Αθήνα. Τα τούρκικα λουτρά, οι βρύσες και τα βυζαντινά εκκλησάκια καταστρέφονται και η πόλη εξευρωπαΐζεται γρήγορα μέσα στην επόμενη δεκαετία. «Ά, στην Αθήνα η γραφικότητα χάθηκε πια», έλεγε εκείνον τον καιρό -το 1839- ο αυστριακός πρόξενος και παλιός της κάτοικος Gropius. Οι νοικοκυραίοι μεταφέρονται από τα λαϊκά αρχοντόσπιτα στους νεοκλασικούς οίκους όπου οι γυναίκες κυκλοφορούν άνετα φορώντας τα φαρδιά κρινολίνα τους.

«Η Αθήνα είναι η μόνη πόλη στον κόσμο», έγραφε στα 1913 ο Γουσταύος Φούζερ «όπου μερικές καταστάσεις που αλλού θα φαινόντουσαν υπερβολές μυθιστοριογράφου, δεν αγγίζουν την παραδοξολογία».

Η ευρωπαϊκή εικονοποιία όμως εμπνέεται από την ιδέα της Ελλάδας και παράγει τα δικά της οράματα:

Ελληνίδα γυναίκα, Sir Lawrence Alma-Tadema, 1869

(λάδι σε μουσαμά, ιδιωτική συλλογή)

Ελληνίδα σκλάβα, Max Nonnenbruch, π. 1870

(λάδι σε μουσαμά, δημόσια συλλογή)

Οι εύπορες ελληνίδες της πρωτεύουσας βέβαια στα μέσα του αιώνα είναι κάπως έτσι:

Προσωπογραφία κυρίας με φτερό, Γεώργιος Μαργαρίτης, π.1850

(λάδι σε μουσαμά, Εθνική Πινακοθήκη-Συλλογή Ε Κουτλίδη, Αθήνα)

Προς το τέλος του αιώνα η οριενταλιστική αισθητική φθίνει. Οι εικονογραφικές προσωποποιήσεις της Ελλάδας από τους ευρωπαίους άρχισαν να μεταμορφώνονται από όμορφες νέες γυναίκες που πόζαραν αισθησιακά σε καρικατούρες των πιο αντιερωτικών συμβόλων, όσο τα συμφέροντα συγκρούονταν και οι σχέσεις με την Ελλάδα γίνονταν όλο και πιο προβληματικές: το γκρινιάρικο παιδί, το πόδι που βρωμάει, αλλά και μια γελοιογραφική αναπαράσταση της Ελλάδας που δίνεται σαν σκλάβα με χρηματικό αντάλλαγμα.

(διαδικτυακή εταιρεία “Cartoonstock”, συλλογή “vintage cartoons”)

Στα τέλη του 19ου αιώνα οι γελοιογραφικές απεικονίσεις της Ελλάδας σε ευρωπαϊκά έντυπα πληθαίνουν καθώς οι σχέσεις Ελλάδας και Ευρώπης περνάνε κρίση.
http:ΜΑΡΙΑΝΑ