Οι μούμιες, η Τακουσίτ και η αρχαία Αίγυπτος στην Αττική
Ο αρχαίος αιγυπτιακός πολιτισμός δεν είναι όσο μακριά μας νομίζουμε.
Αρκεί μια βόλτα μέχρι τον Μαραθώνα ή το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και
θα εντυπωσιαστεί κανείς από το θέαμα που θα αντικρίσει
Στα τέλη Μαρτίου θα έχουν συγκεντρώσει οι ειδικοί πολύ περισσότερα στοιχεία για να διαπιστώσουν τι μπορεί να κρύβουν οι δύο μυστικοί θάλαμοι που βρέθηκαν στον τάφο του νεαρού φαραώ Τουταγχαμών,
εύρημα που ήρθε στο φως το 1922 από τον Βρετανό αρχαιολόγο Κάρτερ. Μέσα
σε λίγες εβδομάδες θα ξέρουμε το πάχος των τοιχωμάτων, κάτι που θα μας
δώσει ενδείξεις για το συνολικό εμβαδόν αλλά και για την πιθανή χρήση
τους. Μέχρι τότε ολόκληρη η υφήλιος είναι συντονισμένη στα νέα που
έρχονται από την Αίγυπτο, καθώς οτιδήποτε έχει να κάνει με τον τάφο
προκαλεί το ενδιαφέρον των παγκόσμιων μέσων μαζικής ενημέρωσης. Η
προσδοκία πάντως είναι ότι θα βρεθεί κάτι τόσο σπουδαίο και πλούσιο όσο η
ανακάλυψη του περασμένου αιώνα που έκανε όλον τον κόσμο να ερωτευτεί
την τέχνη της Αρχαίας Αιγύπτου. Η εύρεση του τάφου του Τουταγχαμών, που
συνδέθηκε με την περίφημη κατάρα, μπορεί να συγκριθεί μόνο με την εύρεση
της Πομπηίας, της Κνωσού και της Τροίας, γεγονότα που διεγείρουν την
παγκόσμια συγκίνηση.
Αν για τους σημερινούς Έλληνες πάντως ο
αιγυπτιακός πολιτισμός είναι κάτι πολύ μακρινό, για τους αρχαίους μας
προγόνους ήταν οικείο. Και μπορεί να νομίζουμε ότι αυτή τη θαυμαστή
τέχνη μπορεί να την απολαύσει όποιος πάει σε κάποιο μεγάλο μουσείο του
εξωτερικού - όπως το Βρετανικό ή το Metropolitan - η αλήθεια είναι όμως
ότι βρίσκεται πολύ πιο κοντά μας. Αρκεί μια βόλτα μέχρι τον Μαραθώνα ή
το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και θα εντυπωσιαστεί κανείς από το θέαμα
που θα αντικρίσει.
Ο ναός της Μπρεξίζας στον Μαραθώνα
Ένας ναός Αιγυπτίων Θεών
έχει εντοπιστεί στον Μαραθώνα, στο μικρό έλος της Μπρεξίζας ήδη από το
1968. Εκεί φωτογραφήθηκε προτού εκλεγεί ο Ηλίας Ψινάκης, προκαλώντας την
οργή της αρχαιολογικής υπηρεσίας, η οποία κατέφυγε στην δικαιοσύνη
επειδή δεν είχε εξασφαλίσει την άδεια να κάνει την φωτογράφηση αυτή.
Κίνητρο του ήταν να κάνει περισσότερο γνωστό τον ναό αυτό που προκαλεί
την περιέργεια αλλά πολλοί λίγοι γνωρίζουν την ύπαρξή του.
Θα αναρωτηθεί κανείς πως ξεφύτρωσε ο ναός σε
ένα από τα μέρη που έχουν ταυτιστεί με τα πιο ιστορικά κεφάλαια της
ελληνικής αρχαιότητας. Κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ., δηλαδή στα ελληνιστικά
χρόνια, ο Ηρώδης ο Αττικός, οποίος υπήρξε ρήτορας και μεγάλος
γαιοκτήμονας στην περιοχή αυτή (καθώς και σύζυγος της Ρήγιλλας),
αποφάσισε να οικοδομήσει το ναό αυτό που ήταν αφιερωμένος στην Ίσιδα και
τον Όσιρι (Σάραπι). Μετά την περίοδο των Πτολεμαίων η λατρεία της
Ίσιδος και του Όσιρι εξελληνίστηκε και δημιουργήθηκαν πολλά Σαραπεία
στην ελληνική επικράτεια με γνωστότερο αυτό της Δήλου. Απέκτησαν δηλαδή
οι θεότητες αυτές πιστούς και στην Ελλάδα, δανειζόμενες χαρακτηριστικά
από το ελληνικό πάνθεον, που ήταν πιο οικείο στους κατοίκους των
ελληνικών πόλεων.
Το εντυπωσιακό με τον Μαραθώνα είναι ότι
πρόκειται για συγκρότημα 50 επί 50 μέτρα με περίβολο και βαθμιδωτή
πυραμίδα στο κέντρο του ιερού. Στην αρχαιότητα το κομμάτι αυτό πρέπει να
ήταν πάνω σε μια νησίδα η οποία με τον καιρό εξαφανίστηκε από το έλος.
Το ιερό το ίδρυσε ο Ηρώδης θέλοντας να μιμηθεί τον αυτοκράτορα Αδριανό,
ο οποίος είχε ανεγείρει Σαραπείο σε τεχνητή νησίδα στην έπαυλή του στο
Tivoli, έξω από τη Ρώμη, αντιγράφοντας το Σαραπείο που βρισκόταν στην
πόλη Κάνωπο, στο Δέλτα του Νείλου. Στο σημείο έχουν βρεθεί αιγυπτιάζοντα
αγάλματα των δύο θεοτήτων καθώς και μια σφίγγα, την οποία μπορεί να δει
κανείς στο Μουσείο του Μαραθώνα όπου φυλάσσονται αρκετά από τα
ευρήματα.
(Αιγυπτιάζον άγαλμα από τον πυλώνα του αιγυπτιακού ιερού στην Μπρεξίζα. Χρονολογείται στον 2ο αιώνα μ.Χ.)
Η 4η σπουδαιότερη αιγυπτιακή συλλογή στην Ευρώπη
Αν στην Μπρεξίζα μπορεί να δει κανείς ό,τι έχει απομείνει από ένα ιερό, τότε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο υπάρχει μια εξαιρετική αιγυπτιακή συλλογή
που θεωρείται η σημαντικότερη στα Βαλκάνια και η τέταρτη ωραιότερη στην
Ευρώπη. Μούμιες, σαρκοφάγοι, στήλες με ιερογλυφικά, ειδώλια, κοσμήματα,
αγγεία, σκαραβαίοι, εντυπωσιακά πορτρέτα Φαγιούμ, ταφικά κιβώτια,
περίπου 1.200 αντικείμενα συνολικά εντυπωσιάζουν το κοινό. Είναι ένα
μικρό μέρος, δηλαδή, από τα 7.000 και πλέον έργα (ανάμεσά τους 20
μούμιες) που διαθέτει το μουσείο στις αποθήκες του.
Όλα αυτά τα αντικείμενα βρέθηκαν στην κατοχή
του Μουσείου χάρις σε δύο σημαντικούς ομογενείς που πρώτα τα
συγκέντρωσαν και μετά τα έδωσαν στην πολιτεία. Ο πρώτος Έλληνας
συλλέκτης αιγυπτιακών αρχαιοτήτων ήταν ο ομογενής Ιωάννης Δημητρίου από
τη Λήμνο, που διέμενε στην Αλεξάνδρεια και είχε αρχίσει να τα μαζεύει
από το τέλος του 19ου αιώνα. Ήταν ο πρώτος που δώρισε τη συλλογή του στο
μουσείο, πριν ακόμη ανεγερθεί το κτίριο. Ο δεύτερος φιλότεχνος ομογενής
από την Αίγυπτο ήταν ο Αλέξανδρος Ρόστοβιτς, από το Κάιρο, που δώρισε
στο ελληνικό Δημόσιο το 1904 συνολικά 2.237 αντικείμενα! Αυτές οι δύο
δωρεές αποτέλεσαν τον πυρήνα της συλλογής του Εθνικού Αρχαιολογικού, η
οποία εμπλουτίστηκε από δωρεές της Ελληνικής Αρχαιολογικής Εταιρείας,
της αιγυπτιακής κυβέρνησης, άλλες μεμονωμένες μικρότερες, καθώς και
αντικείμενα προερχόμενα από ανασκαφές και κατασχέσεις στον ελλαδικό
χώρο.
Η σταρ στην συλλογή είναι η χάλκινη
πριγκίπισσα - ιέρεια Τακουσίτ. Πατέρας της ήταν ο Μεγάλος Αρχηγός
λιβυκής φυλής, Ακανός Β΄ και ο τόπος καταγωγής της βρίσκεται κοντά στη
λίμνη Μαρεώτιδα, νότια της Αλεξάνδρειας (Ύστερη Περίοδος. Τέλος 25ης
δυναστείας. Γύρω στο 670 π.Χ.). Την παράσταση κλέβουν και οι σαρκοφάγοι
που μας μεταφέρουν κατευθείαν στην αρχαία Αίγυπτο παρά το ότι
βρισκόμαστε στο κέντρο της Αθήνας.
(Κοίλο χάλκινο άγαλμα της πριγκίπισσας-ιέρειας
Τακουσίτ.Βρέθηκε το 1880 στην Κάτω Αίγυπτο, στο λόφο Κομ-Τουρουγκά, που
βρίσκεται κοντά στη λίμνη Μαρεώτιδα, νότια της Αλεξάνδρειας. Ύστερη
Περίοδος, τέλος 25ης Δυναστείας, γύρω στο 670 π.Χ.)
(Αριστερά: Περίβλημα μούμιας του Νεσπακασούτι [διαδοχικές
στρώσεις γύψου και λινών ταινιών εμποτισμένες με κόλλα]. Ο Νεσπακασούτι
ήταν επικεφαλής υμνωδός στο ναό του θεού Μιν της πόλης Αχμίμ της Μέσης
Αιγύπτου Από το Αχμίμ. Τρίτη Μεταβατική περίοδος, 22η Δυναστεία, 945
-712 π.Χ.
Δεξιά: Περίβλημα της μούμιας της Ντζεντ-Ασέτ-Σανκχ, ψάλτριας του θεού Άμμωνα)
(Ξύλινη σαρκοφάγος και μούμια του Χάπι, του επονομαζόμενου
Κχορ, γιου του Πάμι, με επίχρυσο προσωπείο. Αποτελείται από ξεχωριστά
κομμάτια ναστοχάρτωσης, που δένονται στο σάβανο με λινές ταινίες.
Βρέθηκε το 1884 στο Αχμίμ. Πτολεμαϊκή περίοδος, 304-150 π.Χ.)
(Ξύλινο άγαλμα γυναίκας που αλέθει σιτηρά από τον τάφο, τύπου
μαστάμπα, του αξιωματούχου Τι στη Σακκάρα. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι
τοποθέτησαν το άγαλμα στον τάφο, με την πεποίθηση ότι η υπηρέτρια θα
εκτελούσε στην αιωνιότητα την εργασία της για το Κα-πνεύμα του αφέντη
της.Αρχαίο Βασίλειο, 5η Δυναστεία, Βασιλεία του Νιουσερρά, περ.
2416-2392 π.Χ.)
Σχόλια