Η Άλωση ως χρονικό, της Μαρίας Λοΐζου

Fausto Zonaro, 1900, Οι πολιορκητές Τούρκοι μεταφέρουν το στόλο τους πάνω από τον Κεράτιο

Gentile Bellini, Μωάμεθ ο Β' ο Πορθητής

12 Δεκεµβρίου 1452: Πραγµατοποιείται ενωτική λειτουργία ορθοδόξων και καθολικών. Την καθολική εκκλησία εκπροσωπεί ο Καρδινάλιος Ισίδωρος και οι διακόσιοι άνδρες του, απεσταλµένοι του Πάπα. Πολλοί αντιδρούν σε αυτήν την επιλογή του Κων/νου Παλαιολόγου.

Χαρακτηριστική είναι η τοποθέτηση του µεγάλου δούκα Λουκά Νοταρά επί του θέµατος: «Κριττότερον ειδέναι εν µέση τη πόλει φακιόλιον βασιλεύον Τούρκων ή καλύπτραν λατινικήν»
25 Μαρτίου 1453: Κυριακή των Βαΐων, φτάνει η είδηση ότι ο σουλτάνος ξεκίνησε µε 200.000 περίπου στρατό και 200-300 πλοία για την πολιορκία της Πόλης.
1 Απριλίου 1453: Τελευταίο Πάσχα στην Αγία Σοφία. Ολονύχτιο πολεµικό συµβούλιο στο παλάτι των Βλαχερνών υπό τον αυτοκράτορα και τον αρχιστράτηγο Ιωάννη Ιουστινιάνη Λόγγο (Γενοβέζικης καταγωγής). Μοιράζονται οι θέσεις άµυνας.

The chain that closed the entrance of the Golden Horn until the conquest of Constantinople

2 Απριλίου 1453: Ο Κεράτιος κόλπος κλείνει µε βυζαντινές αλυσίδες. Ο σουλτάνος στρατοπεδεύει. Τρόµο προκαλεί το πλήθος του στρατού του καθώς και το µεγάλο κανόνι που έχει κατασκευάσει ο Ούγγρος τεχνίτης Ουρβανός.
5 Απριλίου 1453: Ξεκινάει η πολιορκία.
6 Απριλίου 1453: Ο αυτοκράτορας µεταφέρει το στρατηγείο του στον πύργο που βρισκότανε µεταξύ της πύλης του Αγίου Ρωµανού και της πύλης Χαρισίου.
11 Απριλίου 1453: Ο Ουρβανός για πρώτη φορά πυροδοτεί το µεγάλο κανόνι. Γκρεµίζεται ένα µέρος της πύλης Χαρισίου. Οι Χριστιανοί προσπαθούν να κλείσουν τις τρύπες µε ότι βρίσκουν πρόχειρο.

Η Μπομπάρδα, το Μεγάλο Κανόνι που χρησιμοποιήθηκε στην άλωση. Σήμερα ανήκει στην British Royal Armouries collection

Fausto Zonaro, Η μεταφορά του κανονιού

12 Απριλίου 1453: Ξεκινάει ο ανελέητος βοµβαρδισµός. Γυναίκες, παιδιά, ηλικιωµένοι και κληρικοί σπεύδουν µε ότι βρίσκουν και κλείνουν τις τρύπες που ανοίγουν στα τείχη. Χρησιµοποιούνται ακόµη και πλάκες από τα νεκροταφεία. Την ίδια ηµέρα ο Βουλγαρικής καταγωγής αρχηγός του στόλου του σουλτάνου, ναύαρχος Μπαλτόγλου, ηττάται κατά κράτος και αποτυγχάνει στο να σπάσει την αλυσίδα του Κεράτιου. Είναι η πρώτη νίκη των Χριστιανών στη θάλασσα.
18 Απριλίου 1453: Βλήµα από την µεριά των Χριστιανών πετυχαίνει την πυρίτιδα δίπλα από το µεγάλο κανόνι την ώρα ακριβώς που ο Ουρβανός πάει να το πυροδοτήσει. Ο Ουρβανός πεύτει νεκρός. Το ίδιο βράδυ ο Μωάµεθ διατάζει επίθεση στην οποία και ηττάται από τους αµυνόµενους.
20 Απριλίου 1453: Ο Μπαλτόγλου υφίσταται εκ νέου ατιµωτική ήττα στη θάλασσα από τα Χριστιανικά πλοία των Βενετών. Ο σουλτάνος τον φέρνει µπροστά του, τον µαστιγώνει, του δηµεύει την περιουσία και παραχωρεί τη διοίκηση του στόλου του στον Χαµζά βέη.

Siege of Constantinople, Jean Chartier Chronique, τρίτο μισό 15ου αιώνα

21 Απριλίου 1453: Τα Μουσουλµανικά κανόνια ρίχνουν έναν πύργο, σηµαντικό για την άµυνα των Βυζαντινών, πολύ κοντά στην πύλη του Αγίου Ρωµανού. Ο άµαχος πληθυσµός εργάζεται όλο το βράδυ και τον ξαναστήνει πρόχειρα.
22 Απριλίου 1453:Ο Μωάµεθ φέρνει µέρος του στόλου του στον Κεράτιο µέσω της στεριάς. Αυτό επιτυγχάνεται µε τη βοήθεια ζώων και ανδρών που τα περνάνε µέσα από τους λόφους του Πέραν. Ο σύµβουλος του βασιλιά, βιογράφος του και ιστορικός Γεώργιος Φραντζής του προτείνει να διαφύγει όσο είναι καιρός για να πάρει την απάντηση: «Εάν η Πόλις µου απολεσθή, θα συναπολεσθώ µαζί της»
23 Απριλίου 1453: Συγκαλείται πολεµικό συµβούλιο των αµυνοµένων. Προκρίνεται η πρόταση του Βενετού Τζιάκοµο Κόκο. Η πρόταση αναφέρει τη σύσταση επίλεκτων οµάδων Ελλήνων και Βενετών πυρπολητών οι οποίοι θα πλησιάσουν τα εχθρικά πλοία στο Κεράτιο και θα τα κάψουν µε εύφλεκτα υλικά.
24 Απριλίου 1453: Το σχέδια µαθαίνουν οι Γενοβέζοι της Πόλης οι οποίοι προθυµοποιούνται να συνδράµουν υλικά αρκεί η επιχείρηση να καθυστερήσει µια, δυο µέρες.

Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, Ο Παλαιολόγος δίνει τον υπέρ πάντων αγώνα

28 Απριλίου 1453: Άσχηµα νέα φτάνουν στην Πόλη. Οι Τούρκοι περίµεναν τον Κόκο και τους 72 άνδρες του. Το πλοίο τους βυθίστηκε αύτανδρο. Ο κυβερνήτης του θα µείνει στην ιστορία ως ο «Κόκο ο Μεγάλος». Οι Γενοβέζοι είχαν προδώσει το εγχείρηµα. Η συνοικία τους στην Πόλη δεν πειράχτηκε µετά την Άλωση.
29 Απριλίου 1453: Συµπλοκές Βενετών και Γενοβέζων σε ολόκληρη την Πόλη.
3 Μαΐου 1453: Ένα Βυζαντινό µικρό καράβι µε 12 άντρες ντυµένους µε Τουρκικές στολές ξεφεύγει από τον Κεράτιο για να δει αν έρχεται η πολυαναµενόµενη βοήθεια από τη δύση.
4 Μαΐου 1453: Συγκλητικοί και ανώτεροι αξιωµατικοί επισκέπτονται ανήσυχοι τον αυτοκράτορα. Του ζητάνε να φύγει, να ζητήσει βοήθεια από τη δύση. Αυτοί θα προσπαθήσουν να κρατήσουν άµυνα όσο µπορούν. Του συστήνουν και αν ακόµη η Πόλη υποδουλωθεί αυτός να γυρίσει να την ελευθερώσει. Η απάντηση του είναι και πάλι: «Εάν η Πόλις µου απολεσθή θα συναπολεσθώ µαζί της».

Gustave Dore, χαλκογραφία Constantine Palaeologus haranguing the-defenders of Constantinople

7 Μαΐου 1453: Μεγάλη επίθεση των µουσουλµάνων στη θέση Μεσοτείχιο. Ηρωικά τους αποκρούουν οι αµυνόµενοι. Τιµή στον Έλληνα Ραγκαβή ο οποίος πηδώντας από το τείχος επετέθη και µε ένα χτύπηµα έκοψε τον σηµαιοφόρο του σουλτάνου στα δύο. Στη συνέχεια παραδόθηκε στη λύσσα και τη µανία του εχθρού. Τον έκαναν κοµµάτια.
12 Μαΐου 1453: Οι στρατιές του Μωάµεθ έχουν κυκλώσει το τείχος γύρω από το παλάτι των Βλαχερνών και πραγµατοποιούν λυσσαλέα επίθεση. Το τµήµα υποστήριξε σθεναρά ο Βενετός βάϊλος Τζερόνιµο Μινότο µε τους αξιωµατικούς του. Οι 50.000 Τούρκοι δεν καταβάλλουν τους αµυνόµενους για µία ακόµη φορά. Σε βοήθεια των Βενετών έτρεξαν άνδρες από όλες τις θέσεις της Βυζαντινής άµυνας.
13 Μαΐου 1453: Εντείνεται ο βοµβαρδισµός των τειχών από τους πολιορκητές.
16 Μαΐου 1453: Οι χριστιανοί ανακαλύπτουν µία υπόγεια σήραγγα που έσκαβαν οι εχθροί κοντά στην πύλη της Καλιγαρίας. Με τη βοήθεια ενός Αυστριακού µισθοφόρου µηχανικού του τάγµατος του Ιουστινιάνη, του Ιωάννη Γκραντ, η σήραγγα ανατινάζεται και καταπλακώνει τους εχθρούς.
21 Μαΐου 1453: «Κωνσταντίνου και Ελένης». Όλος ο κόσµος είναι στην εκκλησία για να τιµήσει τον ιδρυτή της Πόλης. Οι βοµβαρδισµοί του εχθρού ρίχνουν άλλους δυο πύργους. Μία ακόµη µεγάλη σήραγγα ανακαλύπτεται στην Καλιγαρία. Με τη βοήθεια του Ιωάννη Γκραντ εντοπίζεται και οι Τούρκοι που εργάζονταν στην ανασκαφή θάβονται µε υγρό πυρ.

Η Πύλη του Χαρισίου, από την οποία εισήλθε ο Πορθητής στην Πόλη

22 Μαΐου 1453:Οι άνδρες του Ιωάννη Γκραντ ανακαλύπτουν άλλες δύο υπόγειες σήραγγες στην Καλιγαρία. Η µία «πνίγεται» στο υγρό πυρ ενώ η άλλη πέφτει από µόνη της και καταπλακώνει όσους βρίσκονταν µέσα.
23 Μαΐου 1453: Το πλοιάριο που είχε αποσταλεί προς αναζήτηση βοήθειας επιστρέφει. Η δύση έχει εγκαταλείψει το Βυζάντιο. Τιµή στους δώδεκα ανώνυµους ναύτες που ενώ είχαν την ευκαιρία να αυτοµολήσουν δεν το έκαναν και επέστρεψαν στην ετοιµοθάνατη Βασιλεύουσα.
Αργότερα την ίδια µέρα ο αυτοκράτορας δέχεται πρεσβεία από το σουλτάνο. Το αίτηµα είναι να αποχωρήσει ο ίδιος, οι φρουροί του και ο λαός της Πόλης ειρηνικά και µε τα υπάρχοντά τους παραχωρώντας τη διοίκηση της Βασιλεύουσας στον Μωάµεθ. Η Απάντηση του Βασιλιά είναι: «Το δε την Πόλην σοι δούναι, ουκ εµόν εστίν, ουτ’ άλλου των κατοικούντων εν ταύτη, κοινή γαρ γνώµη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθάννουµεν και ου φεισόµεθα της ζωής ηµών»
24 Μαΐου 1453: Έκλειψη σελήνης. Μία παλιά προφητεία πλησιάζει στην επαλήθευσή της.
25 Μαΐου 1453: Όλος ο λαός της Πόλης προσεύχεται έχοντας εναποθέσει τις τελευταίες του ελπίδες για σωτηρία στο Θεό. Στην µεγάλη λιτανεία που γίνεται η εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας πέφτει. Άλλος ένας κακός οιωνός.
26 Μαΐου 1453:Σύσκεψη στη σκηνή του σουλτάνου: Αποφασίζεται να συνεχιστεί για λίγο ο βοµβαρδισµός των τειχών και κατόπιν να εξαπολυθεί η τελική επίθεση.
27 Μαΐου 1453: Ο Μωάµεθ ανακοινώνει στο στρατό του την ηµεροµηνία της τελικής επίθεσης.

Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος, 8.2.1404-29.5.1453, Πλατεία Μητροπόλεως Αθηνών. Το κείμενο στην πλάκα πίσω από το άγαλμα: ΤΟ ΔΕ ΤΗΝ ΠΟΛΙΝ CΟΙ ΔΟΥΝΑΙ ΟΥΤ'ΕΜΟΝ ΕCΤΙΝ ΟΥΤ'ΑΛΛΟΥ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΟΥΝΤΩΝ ΕΝ ΤΑΥΤΗ ΚΟΙΝΗ ΓΑΡ ΓΝΩΜΗ ΠΑΝΤΕC ΑΥΤΟΠΡΟΑΙΡΕΤΩC ΑΠΟΘΑΝΟΥΜΕΝ ΚΑΙ ΟΥ ΦΕΙCΟΜΕΘΑ ΤΗC ΖΩΗC ΗΜΩΝ

28 Μαΐου 1453: Τελευταία λιτανεία στην Πόλη. Το βράδυ πραγµατοποιείται λειτουργία στην Αγ. Σοφία υπό την παρουσία σύσσωµης της ηγεσίας και του ιδίου του αυτοκράτορα. Ο τελευταίος εκφωνεί έναν µνηµειώδη λόγο. Ένα απόσπασµα από αυτόν είναι το ακόλουθο:
«Παραδίδωµι δε υµίν την εκλαµπροτάτην και περίφηµον ταύτην πόλιν και πατρίδα ηµών και βασιλεύουσα των πόλεων. Καλώς ουν οίδατε αδελφοί, ότι δια τέσσαρα τινά οφείλεται κοινώς εσµέν πάντες ίνα προτιµήσωµεν αποθάνειν µάλλον ή ζην, πρώτων µεν υπέρ πίστεως ηµών και ευσεβείας, δεύτερων δε υπέρ πατρίδος, τρίτον δε υπέρ του βασιλέως ως Χριστού Κυρίου και τέταρτων υπέρ συγγενών και φίλων.
Λοιπόν, αδερφοί, εάν χρεώσται εσµέν υπέρ ενός εκ των τεσσάρων αγωνίζεσθαι εώς θανάτου, πολλώ µάλλον υπέρ πάντων τούτων.» Το ίδιο βράδυ µετά τη λειτουργία ο Παλαιολόγος επισκέπτεται για τελευταία φορά το παλάτι.
29 Μαϊου 1453: Ηµέρα Τρίτη. Ξηµερώµατα πραγµατοποιείται η πρώτη επίθεση των Τούρκων. Ο Μωάµεθ στέλνει πρώτα τον άτακτο στρατό που τον αποτελούσαν Ερούλοι Μουσουλµάνοι, και τυχοδιώκτες Χριστιανοί, Σέρβοι, Πολωνοί, Ούγκροι, Βοηµοί, Ιταλοί ακόµα και Έλληνες. Ο στόχος του προφανής, να κουράσει περισσότερο τους αµυνόµενους για την επίθεση του τακτικού στρατού. Οι Βυζαντινοί αµύνονται ηρωικά και τους απωθούν.
Πριν τελειώσει η πρώτη επίθεση, χαράµατα ακόµα, ξεκινά η δεύτερη. Αυτή τη φορά είναι η ώρα του τακτικού στρατού. Το κανόνι του Ουρβανού πλησιάζει για να βοµβαρδίζει από πιο κοντά τα τείχη, αδιαφορώντας για το αν αυτοί που σκοτώνονται είναι Μουσουλµάνοι ή Χριστιανοί. Οι αµυνόµενοι απωθούν τον εχθρό και τούτη τη φορά.
Ακλουθεί τρίτη επίθεση. Αυτή τη φορά είναι 12.000 επίλεκτοι γενίτσαροι που µε σταθερό βήµα και επιτίθενται, ενώ έφτει νεκρός ο Ιουστινιάνης.
Μια Τουρκική σηµαία κάνει την εµφάνισή της στα τείχη κοντά στο παλάτι των Βλαχερνών. Μια οµάδα Μουσουλµάνων (όχι από τους γενίτσαρους) κατόρθωσε να εισέρθει στην Πόλη δια µέσου µίας ασήµαντης πυλίδας, της Κερκόπορτας. Το επεισόδιο αυτό δεν θεωρείται η αιτία της άλωσης.
Λίγες ώρες αργότερα από το σπαθί ενός γενίτσαρου πέφτει ηρωικά µαχόµενος και ο τελευταίος αυτοκράτορας, ο Κωνσταντίνος ΙΑ’ (Δραγάτσης) Παλαιολόγος. Μαζί του πέφτει και η Πόλη, παρόλο που κάποιοι ηρωικοί Κρήτες συνεχίζουν να µάχονται, ενώ έχουν παραδοθεί όλοι οι άλλοι. Ο Ισλάμικος νόμος προέβλεπε τριήμερη λεηλασία.
Οι πληροφορίες για τη σειρά των γεγονότων συλλέχθηκαν από το ιστορικό µυθιστόρηµα της Μαρίας Λαµπαδαρίδου-Πόθου,
G. Schluberzer, «Κωνσταντίνος Παλαιολόγος»,
J.J. Norwitch, «Σύντοµη ιστορία του Βυζαντίου», Εκδόσεις Γκοβότση, 1999
ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΟΣ ως αντιγράφος'http://xartografos.wordpress.com/