Θεραπευτές από τον Τρωικό Πόλεμο
 |
| «Η θεά της παπαρούνας». Ανακαλύφθηκε το 1936 στο Γάζι της Κρήτης, πιο κάτω από την Κνωσό. Το διάδημα έχει κάλυκες από παπαρούνες και η θεά έχει βλέμμα εκστασιασμένο. |
Κάψες από
παπαρούνες φαίνεται να ξεφυτρώνουν από τα μαλλιά της πήλινης θεάς με τα
υψωμένα χέρια που λάτρευαν οι Μινωίτες της Κρήτης. «Απεικονίζεται
έτσι γιατί παράγει και ελέγχει το φυτό, τις ιδιότητες του οποίου γνώριζε
η ίδια, οι υπηρέτες της, ιερείς και ιέρειες, οι γιατροί του ανθρώπινου
πόνου, καθώς το γάλα από την κάψα του φυτού είναι το όπιο, ισχυρό
παυσίπονο και αναλγητικό».
Κάπως έτσι,
παραστατικά και τεκμηριωμένα, παρουσιάζει ο καθηγητής Αρχαιολογίας του
Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης
Νικόλαος Σταμπολίδης το θέμα της νέας μεγάλης έκθεσης του μουσείου που
θα έχει τίτλο «ΙΑΣΙΣ: Υγεία, νόσος, θεραπεία από τον Όμηρο στον Γαληνό»
(Νοέμβριος 2014).
Η
προετοιμασία της έκθεσης έχει ξεκινήσει και θα είναι πλούσια. Θα
παρουσιαστούν 300 εκθέματα από 41 ευρωπαϊκά μουσεία τα οποία θα
χρονολογούνται από το 1200 π.Χ., δηλαδή από την εποχή των ομηρικών επών,
μέχρι τον 3ο αι. μ.Χ. και τον περίφημο Ελληνα ιατρό Γαληνό.
Μια πρώτη
γεύση όσων θα δούμε στην Αθήνα πρόσφερε ο κ. Σταμπολίδης σε δύο
διαλέξεις του στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ στη Βοστόνη
και στο Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Νέας Υόρκης.
Μαζί με τον
αρχαιολόγο Γιώργο Τασούλα παρουσίασαν την εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης
από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι τα ρωμαϊκά, δηλαδή μια ιστορία 15
αιώνων. Η έκθεση θα διαρθρώνεται σε τρεις ενότητες που θα πραγματεύονται
την Ίαση. Αφετηρία τους η Ιατρική των ομηρικών επών, δηλαδή οι
θεραπευτικές πρακτικές που εφαρμόζονταν κατά τον Τρωικό Πόλεμο.
Ο Όμηρος
στην Ιλιάδα περιγράφει παθήσεις που απαιτούν ανθρώπινη επέμβαση και
φροντίδα και αφορούν αποκλειστικά τραυματιστούς στο πεδίο της μάχης αλλά
και στο κυνήγι, λέει ο κ. Σταμπολίδης. «Αναφέρονται περίπου 150 τραυματισμοί από ακόντια, σπαθιά, βέλη, σφενδόνες και περιγράφονται με εκπληκτική ανατομική ακρίβεια».
 |
| Η ιατρική περίθαλψη στρατιωτών του Τρωικού Πολέμου |
Σε ένα
ασημένιο κύπελλο του 1ου αι. μ.Χ. απεικονίζεται ο Οδυσσέας να προσφέρει
τις πρώτες βοήθειες στον Φιλοκτήτη, που τον είχε δαγκώσει ένα φίδι.
Γνώσεις ιατρικής φαίνεται πως είχαν κι άλλοι ομηρικοί ήρωες, όπως
παρατηρεί ο αρχαιολόγος. «Ο
Αχιλλέας, για παράδειγμα, θεραπεύει το τραύμα που είχε ο ίδιος
προκαλέσει στο μηρό του Τήλεφου, ξύνοντας πάνω στην πληγή τη σκουριά από
τη λόγχη του ή για να αφαιρέσει το βέλος από τον βραχίονα του Πατρόκλου
και να επιδέσει το τραύμα με λευκό μάλλινο επίδεσμο».
Την ίδια
περίπου εποχή, ίσως και λίγο νωρίτερα, γράφεται η πήλινη πινακίδα της
Γραμμικής Β' Γραφής που έχει βρεθεί στα ανακτορικά αρχεία της Πύλου,
στην οποία διαβάστηκε η λέξη i-ja-te, που έχει φωνητική ομοιότητα με την
ομηρική λέξη ιητήρ, που παραπέμπει σε ιατρό-θεραπευτή.
Σε άλλη
πινακίδα του ίδιου αρχείου διαβάστηκε η λέξη pa-ma-ko, δηλαδή φάρμακο.
Γίνεται πιθανότατα καταγραφή φαρμάκων ή ιατρικών εφοδίων ίσως για το
θεραπευτή του ανακτόρου. Σε άλλες πινακίδες από τα ανακτορικά αρχεία της
Κνωσού, της Πύλου και των Μυκηνών ταυτίστηκαν διάφορα αρωματικά φυτά
που έχουν θεραπευτικές ιδιότητες (μάραθος, κορίανδρος, σέλινο, δυόσμος,
κάρδαμο, ίριδα) και μπορούσαν να χρησιμοποιούνται και ως φάρμακα.
Οι θεραπευτές της ηρωικής εποχής στρέφονταν στο πλούσιο φαρμακείο της φύσης, απ' όπου προμηθεύονταν τις πρώτες ύλες.
Η
θεουργική-θεραπευτική με τον Ασκληπιό, «τον μόνο που γεννήθηκε θνητός»
και ηρωοποιήθηκε ή καλύτερα αγιοποιήθηκε, δίνει τη θέση της στην
επιστημονική Ιατρική ήδη από τα τέλη του 6ου αι. π.Χ.
Από τα μέσα
του 5ου αι. π.Χ. έχουμε τον Ιπποκράτη, που κατηγοριοποιεί την Ιατρική
(προγνωστική, Ανατομική, Φυσιολογία, Διαιτητική, γενική Παθολογία,
Χειρουργική, Θεραπευτική, Γυναικολογία-Μαιευτική) και εισάγει τον κώδικα
δεοντολογίας του γιατρού και της θεραπευτικής τέχνης.
Οι πρώτες
συστηματικές ανατομικές έρευνες γίνονται πάντως τον 3ο αι. π.Χ. στην
Πτολεμαϊκή Αλεξάνδρεια (Ηρόφιλος, Ερασίστρατος). Ο Ρωμαίος Κορνήλιος
Κέλσος τον 1ο αι.μ.Χ. κάνει πρώτη φορά γνωστά τα επιτεύγματα της
ελληνικής ιατρικής στον λατινόφωνο κόσμο και ο Γαληνός από την Πέργαμο
τον 2ο αι. μ.Χ. συστηματοποιεί τις γνώσεις της αρχαίας ελληνικής
ιατρικής.
Πηγή: Ν. Κοντράρου-Ρασσιά, Ελευθεροτυπία
Σχόλια