50 χρόνια από τις απελάσεις των Κωνσταντινουπολιτών
16 Μαρτίου 1964: Ο Εκπατρισμός της Ελληνικής Κοινότητας της
Κωνσταντινούπολης με την Απέλαση και Εκδίωξη της από το Κράτος της
Τουρκίας
Η Ελληνορθόδοξη Κοινότητα της Πόλης και η Συνθήκη της Λωζάννης
Το νομικό καθεστώς της Ελληνικής Κοινότητας της Κωνσταντινούπολης καθορίστηκε με την πολυμερή Συνθήκη της Λωζάννης της 24 Ιουλίου 1923 και ειδικότερα με την Τέταρτη Ενότητα της που αφορά την Ανταλλαγή Πληθυσμών μεταξύ της Ελλάδος και Τουρκίας (υπογράφηκε 31/1/1923). Σύμφωνα με το άρθρο 2 της Συνθήκης Ανταλλαγής ορίζεται ότι: « Δεν θα περιληφθώσιν εις την εν τω πρώτω άρθρω προβλεπομένην ανταλλαγήν:
α) οι Έλληνες κάτοικοι της Κωνσταντινουπόλεως·
β) οι Μουσουλμάνοι κάτοικοι της Δυτικής Θράκης.
Θέλουσι θεωρηθή ως Έλληνες κάτοικοι της Κωνσταντινουπόλεως, πάντες οι Έλληνες οι εγκατεστημένοι ήδη προ της 30ης Οκτωβρίου 1918, εν τη περιφερεία της Νομαρχίας Κωνσταντινουπόλεως, ως αύτη καθορίζεται δια του νόμου του 1912…»
Σύμφωνα με την πρώτη επίσημη απογραφή πληθυσμών στην Τουρκία το 1927, ο Ελληνόφωνος πληθυσμός ήταν 119.822 άτομα συμπεριλαμβανομένων των νήσων Ίμβρου και Τενέδου. Εντός του πληθυσμού εντάσσονται και οι 25.666 υπήκοοι της Ελλάδος που εξαιρέθηκαν της Ανταλλαγής.
Η Ελληνοτουρκική Σύμβαση Εγκατάστασης, Εμπορίου και Διακίνησης του 1930
Σύμφωνα με την σύμβαση αυτή οι υπήκοοι των δύο χωρών θα μπορούσαν στην χώρα της άλλης πλευράς : «…υπό τον όρο να υπακούουν στους νόμους και τους κανονισμούς της χώρας θα απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα με τους εντόπιους πολίτες ή ακόμα θα υπόκεινται στα οριζόμενα για τους πλέον προνομιούχους υπηκόους ξένων κρατών», «… θα έχουν την ελευθερία μετακίνησης υπό οποιοδήποτε καθεστώς χωρίς να αντιμετωπίζουν τους περιορισμούς άλλων ξένων υπηκόων, θα εισέρχονται ελεύθερα, ταξιδεύουν, εγκαθίστανται και θα εγκαταλείπουν την χώρα ..»(άρθρο 1).
Το καθεστώς Εταμπλί των εξαιρούμενων της Ανταλλαγής Ελληνορθόδοξων
Σύμφωνα με την μείζονος βαρύτητας Συνθήκη της Λωζάννης, που έχει υπογραφεί από δέκα κράτη, ορίζεται ότι ο Ελληνικός πληθυσμός ανεξαρτήτου υπηκοότητας εξαιρέθηκε της Ανταλλαγής Πληθυσμών μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδος. Καθοριζόταν ότι θα αναγνωριζόταν το καθεστώς ΕΤΑΜΠΛΙ στους Έλληνες κατοίκους της Κωνσταντινούπολης που ήταν κάτοικοι αυτής πριν από την 30 Οκτωβρίου 1918. Η αλήθεια αυτή αποδεικνύεται αναμφισβήτητα από την πρώτη επίσημη καταμέτρηση της Τουρκίας του 1927. Η Ελληνοτουρκική Σύμβαση του 1930 Εμπορίου, Εγκατάστασης και Μετακίνησης δεν έχει καμιά σχέση με το καθεστώς των ΕΤΑΜΠΛΙ Ελλήνων υπηκόων της Κωνσταντινούπολης.
Οι ερχόμενοι στην Τουρκία Έλληνες υπήκοοι με την Σύμβαση του 1930 είναι περίπου 100 άτομα.
POPULATION EXHANGE TREATY BETWEEN TURKEY AND GREECE (http://www.mfa.gov.tr)
Article 2. The following persons shall not be included in the exchange
a)The Greek inhabitants of Constantinople.
b)The Moslem inhabitants of Western Thrace.
All Greeks who were already established before the 30th October, 1918, within the areas under the Prefecture of the City of Constantinople, as defined by the law of 1912, shall be considered as Greek inhabitants of Constantinople. Moslems established in the region to the east of the frontier line laid down in 1918 by the Treaty of Bucharest shall be considered as Moslem inhabitants of Western Thrace.
Ο Νόμος περί Επαγγελμάτων του 1932 και ο εξαναγκασμός Ελλήνων υπηκόων ΕΤΑΜΠΛΙ σε εκπατρισμό
Την περίοδο που οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις ήταν στο απόγειο φιλίας, σε βαθμό που οι δύο χώρες συζητούσαν την συγκρότηση «Συνομοσπονδίας», η Κυβέρνηση της Τουρκίας, το καλοκαίρι του 1932 με τον Νόμο υπ. αριθμ. 2007 απαγόρευσε την εξάσκηση 20 επαγγελμάτων σε ξένους υπηκόους. Αποτέλεσμα ήταν περίπου 12.000 Έλληνες της Πόλης να εξαναγκαστούν σε εκπατρισμό. Ο υπόλοιπος πληθυσμός των 12.000 Ελλήνων υπηκόων απελάθηκε το 1964.
Ο κατάλογος των επαγγελμάτων που απαγορεύτηκαν με τον Νόμο 2007/1932.
Πλανόδιου πωλητή, φωτογράφου, μουσικού, κουρέα, τυπογράφου, μεσίτη, παραγωγού φορεμάτων, υποδημάτων και καπέλων, διαπραγματευτή στο χρηματιστήριο, πωλητή προϊόντων κρατικού μονοπωλίου, μεταφραστή σε τουρίστες και ξεναγού, εργάτες στις βιομηχανίες σιδήρου, ξυλουργίας και οικοδομών, μεταφορείς, μόνιμες ή προσωρινές εργασίες σε εγκαταστάσεις υδραυλικών-φωτισμού-θέρμανσης, μέσα επικοινωνίας, φορτοεκφορτωτές στην ξηρά, οδηγοί οχημάτων και βοηθοί αυτών, μισθωτής εργασίας γενικά, εμπορία σε κάθε είδους επιχειρήσεις, φύλακες σε πολυκατοικίες- στοές-ξενοδοχεία-επιχειρήσεις, θυρωρού, θαλαμηπόλου, προϊσταμένου θυρωρών, υπηρέτες άνδρες ή γυναίκες σε ξενοδοχεία – πανδοχεία – λουτρά- καφενεία – εστιατόρια – κέντρα διασκέδασης-μπαρ (garson & servant); τραγουδιστές και κρουπιέρης σε καζίνο.
Η Επιστράτευση σε Τάγματα Εργασίας Είκοσι Ηλικιών (Αμελέ Ταμπουρλαρί)
Τον Μάιο του 1941 αμέσως μετά από την κατάληψη της Ελλάδος και της Γιουγκοσλαβίας από τις Φασιστικές και Ναζιστικές δυνάμεις, η μονοκομματική κυβέρνηση της Τουρκίας με την χρήση μυστικού διατάγματος επιστράτευσε τους 40.000 άνδρες των μη-Μουσουλμανικών μειονοτήτων ηλικίας 18-45 ετών. Οι επιστρατευμένοι οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα εργασίας κατασκευής οδών, αεροδρομίων και κτιρίων, κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, χωρίς να έχουν άδεια επίσκεψης στην Πόλη. Το γεγονός αυτό ονομάστηκε «Είκοσι Ηλικίες» και δεν είναι γνωστά τα ακριβή κίνητρα και οι σκοποί του διωγμού αυτού. Το γεγονός ότι οι επιστρατευμένοι απoλύθηκαν με την αλλαγή της τροπής του Πολέμου (Νοέμβριος 1942) και οι έντονες φήμες που κυκλοφορούσαν στην Πόλη περί της μη επιστροφής τους, δίνει την δυνατότητα διαφόρων ερμηνειών και το μέτρο να σχετίζεται με παρόμοια συμβάντα σε άλλες περιοχές της Ευρώπης. Οι ηλικιωμένοι είχαν σταλεί σε στρατόπεδα στην Ανατολική Θράκη ενώ οι νεότεροι σε διάφορες περιοχές στο εσωτερικό της Ανατολής.
Μάιος 1941- Δεκέμβριος 1942 Η Επιστράτευση των 20 Ηλικιών των 40.000 μη-Μουσουλμάνων Ανδρών στα Τάγματα Εργασίας
Ο Φόρος Ευμάρειας – Βαρλίκι 1942-1944
Η Εθνοσυνέλευση της Τουρκίας με την πρόφαση της δήθεν καταπολέμησης της μαύρης αγοράς που δημιούργησαν οι συνθήκες πολέμου στις γειτονικές χώρες, στις 11 Νοεμβρίου 1942 ψήφισε την εφαρμογή ενός έκτακτου φόρου με την επωνυμία Varlık Vergisi (Φόρος Ευμάρειας) που κατά γράμμα προβλεπόταν να έχει ισχύ σε όλους τους πολίτες της χώρας. Όμως ο Νόμος εφαρμόστηκε με σκοπό τον οικονομικό αφανισμό των μη-Μουσουλμανικών Κοινοτήτων. Ο Οικονομικός Έφορος της Κωνσταντινούπολης που είχε την ευθύνη της εφαρμογής του Νόμου Φαίκ Οκτέ το 1952 έχοντας τύψεις συνείδησης δημοσίευσε βιβλίο με τον τίτλο Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΦΟΡΟΥ ΕΥΜΑΡΕΙΑΣ (VARLIK VERGİSİ FACİASİ) με το οποίο αποκάλυψε όλο τον μηχανισμό της εφαρμογής του Νόμου κατά των μειονοτήτων. Το ύψος του φόρου καθοριζόταν από τον τοπικό κομματάρχη του Λαϊκού Κόμματος με εντελώς υποκειμενικά κριτήρια και δεν υπήρχε η δυνατότητα ένστασης.
Ο φόρος έπρεπε να πληρωθεί εντός 10 ημερών και σε περίπτωση μη πληρωμής εκποιείτο όλοι η περιουσία του θύματος. Αν παρέμενε οφειλή τα θύματα συλλαμβανόταν και εξοριζόταν στην «Σιβηρία» της Ανατολής στο Άσκαλε και Κοπ-Νταγί δουλεύοντας για 100 γρόσια την ημέρα για να εξοφλήσουν την οφειλή τους. Εξορίστηκαν 2.500 άτομα κατά πλειοψηφία τρίτης ηλικίας από τα οποία απεβίωσαν 25 ενώ πολλοί που επέστρεψαν στην Πόλη έχασαν σε μερικούς μήνες την ζωή από τις κακουχίες που είχαν βιώσει. Ο Νόμος ακυρώθηκε τον Αύγουστο του 1944 και προκάλεσε την οικονομική καταστροφή των μη- Μουσουλμανικών Κοινοτήτων.
Ο Φόρος Ευμάρειας
6-7 Σεπτεμβρίου 1955
Τα τελευταία χρόνια, χάρη στην αρχειακή έρευνα που κατά πλειοψηφία προήλθε από ερευνητές μέσα από την Τουρκία, αποδείχθηκε ότι η επιχείρηση μαζικού Πογκρόμ της 6-7/9/1955 με σκοπό την καταστροφή του Ελληνισμού της Πόλης, καταστρώθηκε και εκτελέστηκε από την Υπηρεσία Ανορθόδοξου Πολέμου του Γενικού Επιτελείου της Τουρκίας. Οι οργανωμένοι σε τάγματα εφόδου 40-50 ατόμων περίπου 100.000 επιδρομείς κατέστρεψαν σε τρία κύματα (σπάσιμο θυρών, λεηλασία και πυρπόληση) στην ευρύτερη περιοχή Κωνσταντινούπολης 65 Ορθόδοξες εκκλησίες, σχολεία, ιδρύματα, χιλιάδες οικίες και επιχειρήσεις Ελλήνων που είχαν προσημειωθεί ενώ δέχθηκαν σε αρκετές περιπτώσεις επιθέσεις και τα αντίστοιχα ιδρύματα της Αρμενικής και της Εβραϊκής Κοινότητας.
Σε Έκθεση της Εθνοσυνέλευσης της Τουρκίας τον Νοέμβριο του 2012 για τα Στρατιωτικά Πραξικοπήματα τα γεγονότα της 6- 7/9/1955 αναφέροντα ως ο πρώτος κρίκος των κινημάτων εκτροπής στην Τουρκία από τον στρατό μετά από 1945. Αν και οι υλικές ζημιές υπήρξαν ανυπολογίστου ύψους το ηθικό πλήγμα κατά της Ελληνικής Κοινότητας υπήρξε τεράστιο με το δεδομένο ότι η Ελληνική Πολιτεία και η Δύση έμεινε απλός θεατής στο γεγονός αυτό που έχει τεράστιες ομοιότητες με την Νύκτα των Κρυστάλλων στην Ναζιστική Γερμανία στις 8-10/11/1938 κατά των Εβραϊκών Κοινοτήτων. Παρόλα αυτά το γεγονός των Σεπτεμβριανών είχε σχετικά μικρή επιρροή στην φυγή των Ελλήνων της Πόλης και μόνο ένα ποσοστό 10% αυτοεξορίστηκε.
6-7 Σεπτεμβρίου 1955
Η Κατάστρωση του Σχεδίου Εκτοπισμού με τις Απελάσεις
Πρόσφατα
με την δημοσίευση των πρακτικών της δίκης των Σεπτεμβριανών στην νήσο
Πλάτης, που έγινε μετά από το πραξικόπημα της 27/5/1960, αποκαλύφθηκε
ότι το σχέδιο της απέλασης των Εταμπλί Ελλήνων υπηκόων είχε σχεδιαστεί
τουλάχιστο από το έτος 1957. Στη μόνη μυστική συνεδρία που έγινε κατά
την διάρκεια των δικών ο μάρτυρας στρατηγός Ρεφίκ Τούλγκα κατέθεσε τα
εξής: «…πριν αναχωρήσω για την Νάπολι σε υπηρεσία του ΝΑΤΟ, όταν πήγα να
αποχαιρετήσω τον Πρόεδρο Τζελάλ Μπαγιάρ μου είπε πάνε και πες στους
Αμερικανούς ότι είμαστε αποφασισμένοι να πάρουμε σκληρά μέτρα κατά των
Ρωμιών της Πόλης και περισσότερο για τους 30.000 Έλληνες υπηκόους που
διαθέτουν περιουσίες και το Πατριαρχείο. Θα τους πετάξουμε έξω από την
χώρα και θα λάβουμε σκληρά μέτρα εναντίον τους..» . Το ίδιο έτος που
έχει ξεκινήσει η προετοιμασία των απελάσεων συμβαίνει τον Νοέμβριο η
έφοδος της αστυνομίας κατά την διάρκεια της συνεδρίασης του Δ.Σ. της
Ελληνικής Ένωσης Κωνσταντινουπόλεως και συλλαμβάνονται τα μέλη,
οδηγούνται σε κρατητήριο και απελαύνονται σε μερικές μέρες. Μεταξύ τους
είναι και ο Δ. Καλούμενος που είχε φωτογραφίσει τις καταστροφές των
Σεπτεμβριανών.
Κατά την διάρκεια του μήνα Ιανουαρίου 1964 σε αρκετές Ελληνικές οικίες ταχυδρομήθηκαν ανώνυμες επιστολές που περιείχαν την παρακάτω προβοκατόρικη προκήρυξη. Το περιεχόμενο της αφορούσε τις εξελίξεις στην Κύπρο. Κατόπιν έντονων διαμαρτυριών της Ελληνικής Πρεσβείας προς την Τουρκική Κυβέρνηση σταμάτησε η αποστολή των επιστολών. Το συντακτικό του κειμένου απέχει πολύ από τον Κωνσταντινουπολίτικο τρόπο γραφής. Ο σκοπός πρόκλησης προβοκάτσιας είναι προφανής.
Τα μέτρα προετοιμασίας των Απελάσεων
Η Εφορία της Πόλης απαγόρευσε από την αρχή του έτους 1963 στους Έλληνες υπηκόους την εξόφληση των οφειλών τους με δόσεις και ζήτησε την προκαταβολή των φόρων του έτους 1964. Επιπλέον η διαδικασία χορήγησης της άδειας παραμονής, που ίσχυε από το 1930, με έκδοση ειδικού δελτίου (δείτε πλάγι) αντικαταστά-θηκε με την υποχρέωση έκδοσης Ελληνικού διαβατηρίου το 1962 και την χορήγηση άδειας παραμονής όπως για τους υπόλοιπους αλλοδαπούς. Τα δύο αυτά στοιχεία δείχνουν ότι παρά το καλό κλίμα που ίσχυε μετά από τις συνθήκες Ζυρίχης-Λονδίνου μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας γινόταν η προετοιμασία των απελάσεων.
Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1964
Οι σοβαρές ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ των μελών των δύο Κοινοτήτων – Ελλήνων και Τούρκων- στην Κύπρο, που άρχισαν τα Χριστούγεννα του 1963, είχαν άμεση επίδραση στην ατμόσφαιρα στην Κωνσταντινούπολη. Αν και τα γεγονότα αυτά στην Κύπρο δεν είχαν καμιά σχέση με την Ελληνορθόδοξη Κοινότητα, αμέσως στοχοποιήθηκαν τα Ιδρύματα της, όπως το Οικουμενικό Πατριαρχείο – σχολεία – ευαγή ιδρύματα, πράγμα που δείχνει την ύπαρξη πολιτικού σχεδίου κατά της Μειονότητας.
Παράλληλα ο νόμος με αρ. 2007 περί επαγγελμάτων που ίσχυε από το 1932 και απαγόρευε την εξάσκηση 20 επαγγελμάτων από ξένους υπηκόους, με εξαίρεση τους ιδιοκτήτες των επιχειρήσεων, άρχισε να εφαρμόζεται με αυστηρότητα και αμέσως μετά από το πραξικόπημα της 27/5/1960 στάλθηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών της Τουρκίας η εντολή με αρ. 41127/6837-112331 για την χωρίς εξαιρέσεις εφαρμογή του Νόμου αυτού. Στις 7 Νοεμβρίου 1962 με την απόφαση 28-4869 του Πρωθυπουργού Ισμέτ Ίνονου ιδρύεται η Ειδική Επιτροπή Μειονοτήτων (AZINLIK TALİ KOMİSYONU) της οποίας η σύνθεση αποτελούταν μόνο από στελέχη μυστικών υπηρεσιών, ενόπλων δυνάμεων και ασφάλειας και είχε εξουσίες ανώτερες από όλες τις εκτελεστικές, νομοθετικές και δικαστικές αρχές. Η επιτροπή αυτή λειτούργησε μέχρι το έτος 2004 και αποτέλεσε το επιτελικό όργανο για την σχεδίαση και εφαρμογή των αντιμειονοτικών μέτρων. Στις 5 Ιανουαρίου 2004 η σύνθεση της Επιτροπής τροποποιήθηκε για να έχει πολιτική σύνθεση. Είναι γνωστό ότι ενώ η σύλληψη της ιδέας Απελάσεων είχε γίνει πριν από το 1960, η Επιτροπή αυτή οργάνωσε και εφάρμοσε την επιχείρηση των Απελάσεων και παράλληλα των σκληρών αντιμειονοτικών μέτρων.
16 Μαρτίου 1964
Ο Πρωθυπουργός της Τουρκίας Ισμέτ Ίνονου στις 16/3/1964 ανακοίνωσε την μονομερή καταγγελία της Ελληνοτουρκικής Σύμβασης του 1930 Εμπορίου, Εγκατάστασης και Διακίνησης με δημοσίευση της απόφασης στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης. Με την καταγγελία της Σύμβασης η Εφορία της Πόλης έθεσε υπό επιτήρηση τους Έλληνες υπηκόους και την φορολογική εκποίηση των επιχειρήσεων τους. Οι απελάσεις ξεκίνησαν με ανακοινώσεις στον τύπο καταλόγων ονομάτων με βαθμιαία αυξανόμενο αριθμό των θυμάτων και περί δήθεν επιζήμιων ενεργειών που είχαν διαπράξει. Η διαδικασία των απελάσεων άρχιζε με επίσκεψη τις βράδυνες ώρες στις οικίες των θυμάτων από αστυνομικούς με πολιτική περιβολή που προσκαλούσαν τους προς απέλαση στην 4η Διεύθυνση της Αστυνομίας όπου υποχρεωνόταν να υπογράψουν κάτω από απειλές έγγραφο, που δεν επιτρεπόταν να διαβάσουν, με το οποίο «ομολογούσαν» ότι είχαν διαπράξει κατασκοπία κατά της Τουρκίας. Τους δινόταν η εντολή να εγκαταλείψουν την χώρα μέσα σε μερικές μέρες με τον περιορισμό να έχουν μαζί τους 20 κιλά σε προσωπικά και 20 δολάρια συνάλλαγμα.
Με την διαδικασία αυτή απελάθηκαν 1072 Έλληνες της Πόλης. Οι ανακοινώσεις καταλόγων συνεχίστηκαν μέχρι την 16/9/1964 και μετά από την ημερομηνία αυτή πλέον εξαναγκάστηκαν σε εκπατρισμό οι υπόλοιποι Έλληνες υπήκοοι όταν έληγε η άδεια παραμονής τους. Εξαιρέθηκαν της απέλασης οι ανήκοντες στην Ρωμαιοκαθολική και Προτεσταντική Εκκλησία πράγμα που δείχνει την στοχοποίηση κυρίως της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας. Την ίδια περίοδο όμως απελάθηκαν και 300 Εβραίοι με Ελληνική υπηκοότητα.
Η Απέλαση των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης από το Κράτος της Τουρκίας με την κατηγορία «Βλαβερών Δραστηριοτήτων » το 1964
Με την έκδοση του Μυστικού Διατάγματος (Μ.Δ.) 6/3801 τον Νοέμβριο του 1964 (κυκλοφορούσε εντός των κρατικών υπηρεσιών ως απόρρητο έγγραφο χωρίς ποτέ να δημοσιευτεί στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης) οι κινητές και ακίνητες περιουσίες των απελαθέντων τέθηκαν σε καθεστώς «δέσμευσης» με αποτέλεσμα να απαγορευτεί οποιεσδήποτε πράξη εκμετάλλευσης, μεταβίβασης, κληρονομικών δικαιωμάτων. Ακόμα απαγορεύτηκαν και σε περιπτώσεις διαζυγίων που οι σύζυγοι τους ήταν υπήκοοι της Τουρκίας. Επιτράπηκε η ανάληψη ενός ελάχιστου μηνιαίου ποσού από τις συζύγους των απελαθέντων. Το Μ.Δ. χρησιμοποιήθηκε για πολλές δεκαετίες κατά των Ελλήνων (ακόμα και με υπηκοότητα της Τουρκίας) στην παρεμπόδιση κληρονομικών δικαιωμάτων τους από δικαστήρια της Τουρκίας που επικαλούνταν το Μ.Δ. χωρίς να το γνωρίζουν οι αδικούμενοι Έλληνες. Το 1987 η Τουρκική Κυβέρνηση, στην προσπάθεια της για προσέγγιση με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, αναγκάστηκε να ανακαλέσει το Μ.Δ. Αν λάβει κανείς υπόψη ότι ο πληθωρισμός στην Τουρκία για δεκαετίες ήταν στο επίπεδο 100% μετά από 25 χρόνια «παγώματος» οι τραπεζικοί λογαριασμοί των απελαθέντων εκμηδενίστηκαν.
Ο Οικονομικός Αποκλεισμός Ελληνικών Επιχειρήσεων
Στις αρχές του έτους 1964 από τα 36.000 ενεργά μέλη του Εμπορικού Επιμελητηρίου της Πόλης οι 1.000 ήταν Έλληνες υπήκοοι ενώ οι επιχειρήσεις που ανήκαν σε Έλληνες με Τουρκική υπηκοότητα ήταν 18.000. Με την έναρξη των Απελάσεων, τον Απρίλιο του 1964, οι εθνικιστικές φοιτητικές ομοσπονδίες (δεξιές και αριστερές) εξήγγειλαν την οργάνωση οικονομικού αποκλεισμού σε Ελληνικές επιχειρήσεις τοιχοκολλώντας πινακίδες που ανέφεραν: « Συμπατριώτη μην συναλλάσσεσαι από εδώ που σε εκμεταλλεύεται οικονομικά και τα γρόσια που δίνεις γίνονται σφαίρες κατά των αδελφών σου». Κανένα μέτρο από τις αρχές δεν λήφθηκε κατά της παράνομης αυτής πράξης. Την ίδια περίοδο εφαρμόστηκε η εκστρατεία «Πολίτη μίλα Τουρκικά».
Η Στάση του Τύπου στη Τουρκία
Το μεγαλύτερο τμήμα των εφημερίδων της Τουρκίας υπήρξε ο μηχανισμός έντονης προπαγάνδας κατά της Ελληνικής Κοινότητας και ιδιαίτερα συκοφαντικών και υβριστικών δημοσιευμάτων με πρώτο στόχο το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τον Πατριάρχη Αθηναγόρα δημιουργώντας μια αφόρητη κατάσταση ψυχολογικής βίας κατά της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας στην Πόλη. Με συστηματικό τρόπο οι μαζικής κλίμακας παραβιάσεις των δικαιωμάτων κατά της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας συνδέθηκαν με τα γεγονότα στην Κύπρο και τις Ελληνοτουρκικές διαφορές. Σε περίπτωση ελάχιστων δημοσιεύσεων που έθεταν θέμα ότι τα μέτρα κατά της Μειονότητας συνιστούσαν παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου και ακόμα του Συντάγματος και των Νόμων της Χώρας, αυτές αποσιωπήθηκαν αμέσως.
Γενικά ο τύπος της Τουρκίας υπήρξε ο πρωτεργάτης των καταπιεστικών μέτρων. Στην Ελλάδα ο τύπος έδωσε περιορισμένη σημασία στις Απελάσεις και τους μαζικούς διωγμούς κατά των Ελλήνων της Πόλης. Στις Αθηναϊκές εφημερίδες οι σχετικές ειδήσεις ήταν σε 2 ή και 3 προτεραιότητα.
Εφημερίδες
Καταπιεστικά Μέτρα κατά της Ελληνικής Κοινότητας
Ταυτόχρονα και παράλληλα με τις Απελάσεις, κατόπιν αποφάσεων της Ειδικής Επιτροπής Μειονοτήτων τέθηκαν σε εφαρμογή τα παρακάτω καταπιεστικά και αντιμειονοτικά μέτρα:
- Διορίσθηκαν στα Ελληνικά μειονοτικά σχολεία Τούρκοι υποδιευθυντές που περιόριζαν τις αρμοδιότητες των Ρωμιών μειονοτικών Διευθυντών και απομακρύνθηκαν όλα τα σύμβολα που θυμίζουν την Ελληνορθόδοξη ταυτότητα και πολιτισμό (Όπως Ελληνικές επιγραφές και ακόμη πλαίσια παραθύρων σε σχήμα Σταυρού). Παύθηκε από τα καθήκοντα του χωρίς καμία αιτιολογία μεγάλος αριθμός Ρωμιών εκπαιδευτικών. Ο Γενικός Διευθυντής Παιδείας της Πόλης, καλώντας σε συνάντηση περί τα τέλη του Ιανουαρίου του 1964 τους διευθυντές και δασκάλους των Ελληνικών μειονοτικών σχολείων, δήλωσε ότι ο μόνος λόγος για τον οποίο ο ίδιος δεν εφήρμοσε σκληρότητα και βία κατά της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας της Πόλης ήταν ότι αυτό δεν εξυπηρετούσε τα εθνικά συμφέροντα της χώρας, προκαλώντας με αυτή την δήλωση μια ατμόσφαιρα πανικού και ανησυχίας.
- Μαθητές με καταγωγή προγόνων τους από την Ήπειρο επί της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που καταγράφονταν ως Ορθόδοξοι Αρβανίτες στο δελτίο ταυτότητας των, απομακρύνθηκαν από τα μειονοτικά Ελληνικά σχολεία.
- Τον Σεπτέμβριο του 1964 έκλεισαν τα Ελληνικά σχολεία στην Ίμβρο και την Τένεδο και στη συνέχεια τέθηκε σε εφαρμογή ΣΧΕΔΙΟ ΤΗΞΗΣ – ΕΞΟΝΤΩΣΗΣ το οποίο αποτελούταν από την σειρά διωγμών: απαλλοτρίωση των δύο κάμπων στην Ίμβρο για την αφαίρεση των οικονομικών πόρων των Ελλήνων, δημιουργία ανοικτής φυλακής βαρυποινιτών που βιαιοπραγούσαν κατά των κατοίκων, εποικισμός των νησιών με την μεταφορά πληθυσμών από τις Κουρδικές και Ποντιακές επαρχίες και μετανάστες από την Βουλγαρία . Υπήρξαν πολλές δολοφονίες κατοίκων.
Οι Επιπτώσεις των Απελάσεων επί της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας της Πόλης
Αν και ο αριθμός των Ελλήνων υπηκόων που απελάθηκαν ήταν 12.500, επειδή στις περισσότερες περιπτώσεις οι σύζυγοι και τα τέκνα είχαν την ιθαγένεια της Τουρκίας επηρεάστηκαν άμεσα 30.000 Έλληνες της Πόλης. Επιπλέον σαν συνέπεια των ισχυρών καταπιεστικών μέτρων, αρχής γενομένης από το τέλος τους έτους 1963, ο Ελληνικός πληθυσμός στην διάρκεια 12 μηνών μειώθηκε από 90.000 σε 30.000.
Η Μεταβολή του Ελληνικού πληθυσμού της Κωνσταντινούπολης μετά από το 1923
Οι Συνέπειες των Απελάσεων και Εξαναγκασμού σε Εκπατρισμό επί της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας της Πόλης
Ο στόχος που είχε τεθεί σε έκθεση του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος για τις Μειονότητες το 1946, για τον εορτασμό της 500ης επετείου της Άλωσης το 1953 χωρίς την παρουσία των Ρωμιών στην Πόλη, επιτεύχθηκε σε σημαντικό βαθμό με καθυστέρηση 11 ετών, έχοντας αποτύχει να επιτευχθεί το αποτέλεσμα αυτό με το μαζικό Πογκρόμ της νύκτας 6-7/9/1955.
Η Κυβέρνηση του Ισμέτ Ίνονου το 1964 εκμεταλλευόμενη μια μακρόχρονη εκκρεμότητα και παρά την σαφή υπαγωγή των Ελλήνων υπηκόων της Πόλης στο καθεστώς Εταμπλί, εφάρμοσε την πολιτική απελάσεων και εξαναγκασμού σε εκπατρισμό με την εφαρμογή ενός ευρέος φάσματος καταπιεστικών μέτρων. Αποτέλεσμα ήταν η μείωση του πληθυσμού της Ελληνικής Κοινότητας σε διάστημα 12 μηνών μετά από τον Μάρτιο του 1964 από 90.000 σε 30.000.
Τα αντιμειονοτικά μέτρα που σχεδιάστηκαν και εφαρμόστηκαν από την Ειδική Επιτροπή Μειονοτήτων (Azınlıklar Tali Komisyonu) την περίοδο των ετών 1962-2003 εξανάγκασαν σε έξοδο το μεγαλύτερο τμήμα της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας και των άλλων μη- Μουσουλμανικών μειονοτήτων. Τα αντιμειονοτικά αυτά μέτρα αποτελούν βάναυσες παραβιάσεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Ρώμης (1950) και όλων των άρθρων της Σύμβασης της Λωζάννης για την προστασία των μειονοτήτων. Οι διωγμοί υπήρξαν επίσης συστηματικοί κατά των Ιδρυμάτων των μειονοτήτων, με κορυφαία την απόφαση το καλοκαίρι του 1974 του Ανώτατου Αναιρετικού Δικαστηρίου για την κατάσχεση όλων των περιουσιών που είχαν αποκτήσει τα μειονοτικά ευαγή ιδρύματα την περίοδο 1936-1974 με το αιτιολογικό ότι τα μέλη των μειονοτήτων αν και είναι πολίτες της χώρας όμως είναι και ξένοι πολίτες.
Πρόκειται για νομική εκτροπή που καταργήθηκε με αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου τα τελευταία 10 χρόνια. Παρά το ότι έχουν επιστραφεί αρκετές περιουσίες δεν έχουν αρθεί πολλές αδικίες κατά των μειονοτικών ευαγών ιδρυμάτων.
Η Οικουμενική Ομοσπονδία Κωνσταντινουπολιτών έχει υποβάλει τα τελευταία τρία χρόνια τις απαιτήσεις της προς την Κυβέρνηση της Τουρκίας, ώστε να υπάρξει έναρξη της πορείας προς αποκατάσταση και επανόρθωση των μαζικής κλίμακας παραβιάσεων των δικαιωμάτων του ανθρώπου που έχει υποστεί η Ελληνορθόδοξη Κοινότητα της Κωνσταντινούπολης με γνώμονα το Ψήφισμα 60/147 της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.
Οι απαιτήσεις αυτές αποτελούν ζήτημα σεβασμού δημοκρατικών αρχών και δικαιωμάτων του ανθρώπου και η πραγματοποίηση τους θα είναι προς όφελος όλων των πολιτών της Τουρκίας. http://mikrasiatis.gr
Η Ελληνορθόδοξη Κοινότητα της Πόλης και η Συνθήκη της Λωζάννης
Το νομικό καθεστώς της Ελληνικής Κοινότητας της Κωνσταντινούπολης καθορίστηκε με την πολυμερή Συνθήκη της Λωζάννης της 24 Ιουλίου 1923 και ειδικότερα με την Τέταρτη Ενότητα της που αφορά την Ανταλλαγή Πληθυσμών μεταξύ της Ελλάδος και Τουρκίας (υπογράφηκε 31/1/1923). Σύμφωνα με το άρθρο 2 της Συνθήκης Ανταλλαγής ορίζεται ότι: « Δεν θα περιληφθώσιν εις την εν τω πρώτω άρθρω προβλεπομένην ανταλλαγήν:
α) οι Έλληνες κάτοικοι της Κωνσταντινουπόλεως·
β) οι Μουσουλμάνοι κάτοικοι της Δυτικής Θράκης.
Θέλουσι θεωρηθή ως Έλληνες κάτοικοι της Κωνσταντινουπόλεως, πάντες οι Έλληνες οι εγκατεστημένοι ήδη προ της 30ης Οκτωβρίου 1918, εν τη περιφερεία της Νομαρχίας Κωνσταντινουπόλεως, ως αύτη καθορίζεται δια του νόμου του 1912…»
Σύμφωνα με την πρώτη επίσημη απογραφή πληθυσμών στην Τουρκία το 1927, ο Ελληνόφωνος πληθυσμός ήταν 119.822 άτομα συμπεριλαμβανομένων των νήσων Ίμβρου και Τενέδου. Εντός του πληθυσμού εντάσσονται και οι 25.666 υπήκοοι της Ελλάδος που εξαιρέθηκαν της Ανταλλαγής.
Η Ελληνοτουρκική Σύμβαση Εγκατάστασης, Εμπορίου και Διακίνησης του 1930
Σύμφωνα με την σύμβαση αυτή οι υπήκοοι των δύο χωρών θα μπορούσαν στην χώρα της άλλης πλευράς : «…υπό τον όρο να υπακούουν στους νόμους και τους κανονισμούς της χώρας θα απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα με τους εντόπιους πολίτες ή ακόμα θα υπόκεινται στα οριζόμενα για τους πλέον προνομιούχους υπηκόους ξένων κρατών», «… θα έχουν την ελευθερία μετακίνησης υπό οποιοδήποτε καθεστώς χωρίς να αντιμετωπίζουν τους περιορισμούς άλλων ξένων υπηκόων, θα εισέρχονται ελεύθερα, ταξιδεύουν, εγκαθίστανται και θα εγκαταλείπουν την χώρα ..»(άρθρο 1).
Το καθεστώς Εταμπλί των εξαιρούμενων της Ανταλλαγής Ελληνορθόδοξων
Σύμφωνα με την μείζονος βαρύτητας Συνθήκη της Λωζάννης, που έχει υπογραφεί από δέκα κράτη, ορίζεται ότι ο Ελληνικός πληθυσμός ανεξαρτήτου υπηκοότητας εξαιρέθηκε της Ανταλλαγής Πληθυσμών μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδος. Καθοριζόταν ότι θα αναγνωριζόταν το καθεστώς ΕΤΑΜΠΛΙ στους Έλληνες κατοίκους της Κωνσταντινούπολης που ήταν κάτοικοι αυτής πριν από την 30 Οκτωβρίου 1918. Η αλήθεια αυτή αποδεικνύεται αναμφισβήτητα από την πρώτη επίσημη καταμέτρηση της Τουρκίας του 1927. Η Ελληνοτουρκική Σύμβαση του 1930 Εμπορίου, Εγκατάστασης και Μετακίνησης δεν έχει καμιά σχέση με το καθεστώς των ΕΤΑΜΠΛΙ Ελλήνων υπηκόων της Κωνσταντινούπολης.
Οι ερχόμενοι στην Τουρκία Έλληνες υπήκοοι με την Σύμβαση του 1930 είναι περίπου 100 άτομα.
POPULATION EXHANGE TREATY BETWEEN TURKEY AND GREECE (http://www.mfa.gov.tr)
Article 2. The following persons shall not be included in the exchange
a)The Greek inhabitants of Constantinople.
b)The Moslem inhabitants of Western Thrace.
All Greeks who were already established before the 30th October, 1918, within the areas under the Prefecture of the City of Constantinople, as defined by the law of 1912, shall be considered as Greek inhabitants of Constantinople. Moslems established in the region to the east of the frontier line laid down in 1918 by the Treaty of Bucharest shall be considered as Moslem inhabitants of Western Thrace.
Ο Νόμος περί Επαγγελμάτων του 1932 και ο εξαναγκασμός Ελλήνων υπηκόων ΕΤΑΜΠΛΙ σε εκπατρισμό
Την περίοδο που οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις ήταν στο απόγειο φιλίας, σε βαθμό που οι δύο χώρες συζητούσαν την συγκρότηση «Συνομοσπονδίας», η Κυβέρνηση της Τουρκίας, το καλοκαίρι του 1932 με τον Νόμο υπ. αριθμ. 2007 απαγόρευσε την εξάσκηση 20 επαγγελμάτων σε ξένους υπηκόους. Αποτέλεσμα ήταν περίπου 12.000 Έλληνες της Πόλης να εξαναγκαστούν σε εκπατρισμό. Ο υπόλοιπος πληθυσμός των 12.000 Ελλήνων υπηκόων απελάθηκε το 1964.
Ο κατάλογος των επαγγελμάτων που απαγορεύτηκαν με τον Νόμο 2007/1932.
Πλανόδιου πωλητή, φωτογράφου, μουσικού, κουρέα, τυπογράφου, μεσίτη, παραγωγού φορεμάτων, υποδημάτων και καπέλων, διαπραγματευτή στο χρηματιστήριο, πωλητή προϊόντων κρατικού μονοπωλίου, μεταφραστή σε τουρίστες και ξεναγού, εργάτες στις βιομηχανίες σιδήρου, ξυλουργίας και οικοδομών, μεταφορείς, μόνιμες ή προσωρινές εργασίες σε εγκαταστάσεις υδραυλικών-φωτισμού-θέρμανσης, μέσα επικοινωνίας, φορτοεκφορτωτές στην ξηρά, οδηγοί οχημάτων και βοηθοί αυτών, μισθωτής εργασίας γενικά, εμπορία σε κάθε είδους επιχειρήσεις, φύλακες σε πολυκατοικίες- στοές-ξενοδοχεία-επιχειρήσεις, θυρωρού, θαλαμηπόλου, προϊσταμένου θυρωρών, υπηρέτες άνδρες ή γυναίκες σε ξενοδοχεία – πανδοχεία – λουτρά- καφενεία – εστιατόρια – κέντρα διασκέδασης-μπαρ (garson & servant); τραγουδιστές και κρουπιέρης σε καζίνο.
Η Επιστράτευση σε Τάγματα Εργασίας Είκοσι Ηλικιών (Αμελέ Ταμπουρλαρί)
Τον Μάιο του 1941 αμέσως μετά από την κατάληψη της Ελλάδος και της Γιουγκοσλαβίας από τις Φασιστικές και Ναζιστικές δυνάμεις, η μονοκομματική κυβέρνηση της Τουρκίας με την χρήση μυστικού διατάγματος επιστράτευσε τους 40.000 άνδρες των μη-Μουσουλμανικών μειονοτήτων ηλικίας 18-45 ετών. Οι επιστρατευμένοι οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα εργασίας κατασκευής οδών, αεροδρομίων και κτιρίων, κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, χωρίς να έχουν άδεια επίσκεψης στην Πόλη. Το γεγονός αυτό ονομάστηκε «Είκοσι Ηλικίες» και δεν είναι γνωστά τα ακριβή κίνητρα και οι σκοποί του διωγμού αυτού. Το γεγονός ότι οι επιστρατευμένοι απoλύθηκαν με την αλλαγή της τροπής του Πολέμου (Νοέμβριος 1942) και οι έντονες φήμες που κυκλοφορούσαν στην Πόλη περί της μη επιστροφής τους, δίνει την δυνατότητα διαφόρων ερμηνειών και το μέτρο να σχετίζεται με παρόμοια συμβάντα σε άλλες περιοχές της Ευρώπης. Οι ηλικιωμένοι είχαν σταλεί σε στρατόπεδα στην Ανατολική Θράκη ενώ οι νεότεροι σε διάφορες περιοχές στο εσωτερικό της Ανατολής.
Μάιος 1941- Δεκέμβριος 1942 Η Επιστράτευση των 20 Ηλικιών των 40.000 μη-Μουσουλμάνων Ανδρών στα Τάγματα Εργασίας
Ο Φόρος Ευμάρειας – Βαρλίκι 1942-1944
Η Εθνοσυνέλευση της Τουρκίας με την πρόφαση της δήθεν καταπολέμησης της μαύρης αγοράς που δημιούργησαν οι συνθήκες πολέμου στις γειτονικές χώρες, στις 11 Νοεμβρίου 1942 ψήφισε την εφαρμογή ενός έκτακτου φόρου με την επωνυμία Varlık Vergisi (Φόρος Ευμάρειας) που κατά γράμμα προβλεπόταν να έχει ισχύ σε όλους τους πολίτες της χώρας. Όμως ο Νόμος εφαρμόστηκε με σκοπό τον οικονομικό αφανισμό των μη-Μουσουλμανικών Κοινοτήτων. Ο Οικονομικός Έφορος της Κωνσταντινούπολης που είχε την ευθύνη της εφαρμογής του Νόμου Φαίκ Οκτέ το 1952 έχοντας τύψεις συνείδησης δημοσίευσε βιβλίο με τον τίτλο Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΦΟΡΟΥ ΕΥΜΑΡΕΙΑΣ (VARLIK VERGİSİ FACİASİ) με το οποίο αποκάλυψε όλο τον μηχανισμό της εφαρμογής του Νόμου κατά των μειονοτήτων. Το ύψος του φόρου καθοριζόταν από τον τοπικό κομματάρχη του Λαϊκού Κόμματος με εντελώς υποκειμενικά κριτήρια και δεν υπήρχε η δυνατότητα ένστασης.
Ο φόρος έπρεπε να πληρωθεί εντός 10 ημερών και σε περίπτωση μη πληρωμής εκποιείτο όλοι η περιουσία του θύματος. Αν παρέμενε οφειλή τα θύματα συλλαμβανόταν και εξοριζόταν στην «Σιβηρία» της Ανατολής στο Άσκαλε και Κοπ-Νταγί δουλεύοντας για 100 γρόσια την ημέρα για να εξοφλήσουν την οφειλή τους. Εξορίστηκαν 2.500 άτομα κατά πλειοψηφία τρίτης ηλικίας από τα οποία απεβίωσαν 25 ενώ πολλοί που επέστρεψαν στην Πόλη έχασαν σε μερικούς μήνες την ζωή από τις κακουχίες που είχαν βιώσει. Ο Νόμος ακυρώθηκε τον Αύγουστο του 1944 και προκάλεσε την οικονομική καταστροφή των μη- Μουσουλμανικών Κοινοτήτων.
Ο Φόρος Ευμάρειας6-7 Σεπτεμβρίου 1955
Τα τελευταία χρόνια, χάρη στην αρχειακή έρευνα που κατά πλειοψηφία προήλθε από ερευνητές μέσα από την Τουρκία, αποδείχθηκε ότι η επιχείρηση μαζικού Πογκρόμ της 6-7/9/1955 με σκοπό την καταστροφή του Ελληνισμού της Πόλης, καταστρώθηκε και εκτελέστηκε από την Υπηρεσία Ανορθόδοξου Πολέμου του Γενικού Επιτελείου της Τουρκίας. Οι οργανωμένοι σε τάγματα εφόδου 40-50 ατόμων περίπου 100.000 επιδρομείς κατέστρεψαν σε τρία κύματα (σπάσιμο θυρών, λεηλασία και πυρπόληση) στην ευρύτερη περιοχή Κωνσταντινούπολης 65 Ορθόδοξες εκκλησίες, σχολεία, ιδρύματα, χιλιάδες οικίες και επιχειρήσεις Ελλήνων που είχαν προσημειωθεί ενώ δέχθηκαν σε αρκετές περιπτώσεις επιθέσεις και τα αντίστοιχα ιδρύματα της Αρμενικής και της Εβραϊκής Κοινότητας.
Σε Έκθεση της Εθνοσυνέλευσης της Τουρκίας τον Νοέμβριο του 2012 για τα Στρατιωτικά Πραξικοπήματα τα γεγονότα της 6- 7/9/1955 αναφέροντα ως ο πρώτος κρίκος των κινημάτων εκτροπής στην Τουρκία από τον στρατό μετά από 1945. Αν και οι υλικές ζημιές υπήρξαν ανυπολογίστου ύψους το ηθικό πλήγμα κατά της Ελληνικής Κοινότητας υπήρξε τεράστιο με το δεδομένο ότι η Ελληνική Πολιτεία και η Δύση έμεινε απλός θεατής στο γεγονός αυτό που έχει τεράστιες ομοιότητες με την Νύκτα των Κρυστάλλων στην Ναζιστική Γερμανία στις 8-10/11/1938 κατά των Εβραϊκών Κοινοτήτων. Παρόλα αυτά το γεγονός των Σεπτεμβριανών είχε σχετικά μικρή επιρροή στην φυγή των Ελλήνων της Πόλης και μόνο ένα ποσοστό 10% αυτοεξορίστηκε.
6-7 Σεπτεμβρίου 1955
Η Κατάστρωση του Σχεδίου Εκτοπισμού με τις Απελάσεις
Πρόσφατα
με την δημοσίευση των πρακτικών της δίκης των Σεπτεμβριανών στην νήσο
Πλάτης, που έγινε μετά από το πραξικόπημα της 27/5/1960, αποκαλύφθηκε
ότι το σχέδιο της απέλασης των Εταμπλί Ελλήνων υπηκόων είχε σχεδιαστεί
τουλάχιστο από το έτος 1957. Στη μόνη μυστική συνεδρία που έγινε κατά
την διάρκεια των δικών ο μάρτυρας στρατηγός Ρεφίκ Τούλγκα κατέθεσε τα
εξής: «…πριν αναχωρήσω για την Νάπολι σε υπηρεσία του ΝΑΤΟ, όταν πήγα να
αποχαιρετήσω τον Πρόεδρο Τζελάλ Μπαγιάρ μου είπε πάνε και πες στους
Αμερικανούς ότι είμαστε αποφασισμένοι να πάρουμε σκληρά μέτρα κατά των
Ρωμιών της Πόλης και περισσότερο για τους 30.000 Έλληνες υπηκόους που
διαθέτουν περιουσίες και το Πατριαρχείο. Θα τους πετάξουμε έξω από την
χώρα και θα λάβουμε σκληρά μέτρα εναντίον τους..» . Το ίδιο έτος που
έχει ξεκινήσει η προετοιμασία των απελάσεων συμβαίνει τον Νοέμβριο η
έφοδος της αστυνομίας κατά την διάρκεια της συνεδρίασης του Δ.Σ. της
Ελληνικής Ένωσης Κωνσταντινουπόλεως και συλλαμβάνονται τα μέλη,
οδηγούνται σε κρατητήριο και απελαύνονται σε μερικές μέρες. Μεταξύ τους
είναι και ο Δ. Καλούμενος που είχε φωτογραφίσει τις καταστροφές των
Σεπτεμβριανών.Κατά την διάρκεια του μήνα Ιανουαρίου 1964 σε αρκετές Ελληνικές οικίες ταχυδρομήθηκαν ανώνυμες επιστολές που περιείχαν την παρακάτω προβοκατόρικη προκήρυξη. Το περιεχόμενο της αφορούσε τις εξελίξεις στην Κύπρο. Κατόπιν έντονων διαμαρτυριών της Ελληνικής Πρεσβείας προς την Τουρκική Κυβέρνηση σταμάτησε η αποστολή των επιστολών. Το συντακτικό του κειμένου απέχει πολύ από τον Κωνσταντινουπολίτικο τρόπο γραφής. Ο σκοπός πρόκλησης προβοκάτσιας είναι προφανής.
Τα μέτρα προετοιμασίας των Απελάσεων
Η Εφορία της Πόλης απαγόρευσε από την αρχή του έτους 1963 στους Έλληνες υπηκόους την εξόφληση των οφειλών τους με δόσεις και ζήτησε την προκαταβολή των φόρων του έτους 1964. Επιπλέον η διαδικασία χορήγησης της άδειας παραμονής, που ίσχυε από το 1930, με έκδοση ειδικού δελτίου (δείτε πλάγι) αντικαταστά-θηκε με την υποχρέωση έκδοσης Ελληνικού διαβατηρίου το 1962 και την χορήγηση άδειας παραμονής όπως για τους υπόλοιπους αλλοδαπούς. Τα δύο αυτά στοιχεία δείχνουν ότι παρά το καλό κλίμα που ίσχυε μετά από τις συνθήκες Ζυρίχης-Λονδίνου μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας γινόταν η προετοιμασία των απελάσεων.
Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1964Οι σοβαρές ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ των μελών των δύο Κοινοτήτων – Ελλήνων και Τούρκων- στην Κύπρο, που άρχισαν τα Χριστούγεννα του 1963, είχαν άμεση επίδραση στην ατμόσφαιρα στην Κωνσταντινούπολη. Αν και τα γεγονότα αυτά στην Κύπρο δεν είχαν καμιά σχέση με την Ελληνορθόδοξη Κοινότητα, αμέσως στοχοποιήθηκαν τα Ιδρύματα της, όπως το Οικουμενικό Πατριαρχείο – σχολεία – ευαγή ιδρύματα, πράγμα που δείχνει την ύπαρξη πολιτικού σχεδίου κατά της Μειονότητας.
Παράλληλα ο νόμος με αρ. 2007 περί επαγγελμάτων που ίσχυε από το 1932 και απαγόρευε την εξάσκηση 20 επαγγελμάτων από ξένους υπηκόους, με εξαίρεση τους ιδιοκτήτες των επιχειρήσεων, άρχισε να εφαρμόζεται με αυστηρότητα και αμέσως μετά από το πραξικόπημα της 27/5/1960 στάλθηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών της Τουρκίας η εντολή με αρ. 41127/6837-112331 για την χωρίς εξαιρέσεις εφαρμογή του Νόμου αυτού. Στις 7 Νοεμβρίου 1962 με την απόφαση 28-4869 του Πρωθυπουργού Ισμέτ Ίνονου ιδρύεται η Ειδική Επιτροπή Μειονοτήτων (AZINLIK TALİ KOMİSYONU) της οποίας η σύνθεση αποτελούταν μόνο από στελέχη μυστικών υπηρεσιών, ενόπλων δυνάμεων και ασφάλειας και είχε εξουσίες ανώτερες από όλες τις εκτελεστικές, νομοθετικές και δικαστικές αρχές. Η επιτροπή αυτή λειτούργησε μέχρι το έτος 2004 και αποτέλεσε το επιτελικό όργανο για την σχεδίαση και εφαρμογή των αντιμειονοτικών μέτρων. Στις 5 Ιανουαρίου 2004 η σύνθεση της Επιτροπής τροποποιήθηκε για να έχει πολιτική σύνθεση. Είναι γνωστό ότι ενώ η σύλληψη της ιδέας Απελάσεων είχε γίνει πριν από το 1960, η Επιτροπή αυτή οργάνωσε και εφάρμοσε την επιχείρηση των Απελάσεων και παράλληλα των σκληρών αντιμειονοτικών μέτρων.
16 Μαρτίου 1964
Ο Πρωθυπουργός της Τουρκίας Ισμέτ Ίνονου στις 16/3/1964 ανακοίνωσε την μονομερή καταγγελία της Ελληνοτουρκικής Σύμβασης του 1930 Εμπορίου, Εγκατάστασης και Διακίνησης με δημοσίευση της απόφασης στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης. Με την καταγγελία της Σύμβασης η Εφορία της Πόλης έθεσε υπό επιτήρηση τους Έλληνες υπηκόους και την φορολογική εκποίηση των επιχειρήσεων τους. Οι απελάσεις ξεκίνησαν με ανακοινώσεις στον τύπο καταλόγων ονομάτων με βαθμιαία αυξανόμενο αριθμό των θυμάτων και περί δήθεν επιζήμιων ενεργειών που είχαν διαπράξει. Η διαδικασία των απελάσεων άρχιζε με επίσκεψη τις βράδυνες ώρες στις οικίες των θυμάτων από αστυνομικούς με πολιτική περιβολή που προσκαλούσαν τους προς απέλαση στην 4η Διεύθυνση της Αστυνομίας όπου υποχρεωνόταν να υπογράψουν κάτω από απειλές έγγραφο, που δεν επιτρεπόταν να διαβάσουν, με το οποίο «ομολογούσαν» ότι είχαν διαπράξει κατασκοπία κατά της Τουρκίας. Τους δινόταν η εντολή να εγκαταλείψουν την χώρα μέσα σε μερικές μέρες με τον περιορισμό να έχουν μαζί τους 20 κιλά σε προσωπικά και 20 δολάρια συνάλλαγμα.
Με την διαδικασία αυτή απελάθηκαν 1072 Έλληνες της Πόλης. Οι ανακοινώσεις καταλόγων συνεχίστηκαν μέχρι την 16/9/1964 και μετά από την ημερομηνία αυτή πλέον εξαναγκάστηκαν σε εκπατρισμό οι υπόλοιποι Έλληνες υπήκοοι όταν έληγε η άδεια παραμονής τους. Εξαιρέθηκαν της απέλασης οι ανήκοντες στην Ρωμαιοκαθολική και Προτεσταντική Εκκλησία πράγμα που δείχνει την στοχοποίηση κυρίως της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας. Την ίδια περίοδο όμως απελάθηκαν και 300 Εβραίοι με Ελληνική υπηκοότητα.
Η Απέλαση των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης από το Κράτος της Τουρκίας με την κατηγορία «Βλαβερών Δραστηριοτήτων » το 1964
Με την έκδοση του Μυστικού Διατάγματος (Μ.Δ.) 6/3801 τον Νοέμβριο του 1964 (κυκλοφορούσε εντός των κρατικών υπηρεσιών ως απόρρητο έγγραφο χωρίς ποτέ να δημοσιευτεί στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης) οι κινητές και ακίνητες περιουσίες των απελαθέντων τέθηκαν σε καθεστώς «δέσμευσης» με αποτέλεσμα να απαγορευτεί οποιεσδήποτε πράξη εκμετάλλευσης, μεταβίβασης, κληρονομικών δικαιωμάτων. Ακόμα απαγορεύτηκαν και σε περιπτώσεις διαζυγίων που οι σύζυγοι τους ήταν υπήκοοι της Τουρκίας. Επιτράπηκε η ανάληψη ενός ελάχιστου μηνιαίου ποσού από τις συζύγους των απελαθέντων. Το Μ.Δ. χρησιμοποιήθηκε για πολλές δεκαετίες κατά των Ελλήνων (ακόμα και με υπηκοότητα της Τουρκίας) στην παρεμπόδιση κληρονομικών δικαιωμάτων τους από δικαστήρια της Τουρκίας που επικαλούνταν το Μ.Δ. χωρίς να το γνωρίζουν οι αδικούμενοι Έλληνες. Το 1987 η Τουρκική Κυβέρνηση, στην προσπάθεια της για προσέγγιση με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, αναγκάστηκε να ανακαλέσει το Μ.Δ. Αν λάβει κανείς υπόψη ότι ο πληθωρισμός στην Τουρκία για δεκαετίες ήταν στο επίπεδο 100% μετά από 25 χρόνια «παγώματος» οι τραπεζικοί λογαριασμοί των απελαθέντων εκμηδενίστηκαν.
Ο Οικονομικός Αποκλεισμός Ελληνικών Επιχειρήσεων
Στις αρχές του έτους 1964 από τα 36.000 ενεργά μέλη του Εμπορικού Επιμελητηρίου της Πόλης οι 1.000 ήταν Έλληνες υπήκοοι ενώ οι επιχειρήσεις που ανήκαν σε Έλληνες με Τουρκική υπηκοότητα ήταν 18.000. Με την έναρξη των Απελάσεων, τον Απρίλιο του 1964, οι εθνικιστικές φοιτητικές ομοσπονδίες (δεξιές και αριστερές) εξήγγειλαν την οργάνωση οικονομικού αποκλεισμού σε Ελληνικές επιχειρήσεις τοιχοκολλώντας πινακίδες που ανέφεραν: « Συμπατριώτη μην συναλλάσσεσαι από εδώ που σε εκμεταλλεύεται οικονομικά και τα γρόσια που δίνεις γίνονται σφαίρες κατά των αδελφών σου». Κανένα μέτρο από τις αρχές δεν λήφθηκε κατά της παράνομης αυτής πράξης. Την ίδια περίοδο εφαρμόστηκε η εκστρατεία «Πολίτη μίλα Τουρκικά».
Η Στάση του Τύπου στη ΤουρκίαΤο μεγαλύτερο τμήμα των εφημερίδων της Τουρκίας υπήρξε ο μηχανισμός έντονης προπαγάνδας κατά της Ελληνικής Κοινότητας και ιδιαίτερα συκοφαντικών και υβριστικών δημοσιευμάτων με πρώτο στόχο το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τον Πατριάρχη Αθηναγόρα δημιουργώντας μια αφόρητη κατάσταση ψυχολογικής βίας κατά της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας στην Πόλη. Με συστηματικό τρόπο οι μαζικής κλίμακας παραβιάσεις των δικαιωμάτων κατά της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας συνδέθηκαν με τα γεγονότα στην Κύπρο και τις Ελληνοτουρκικές διαφορές. Σε περίπτωση ελάχιστων δημοσιεύσεων που έθεταν θέμα ότι τα μέτρα κατά της Μειονότητας συνιστούσαν παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου και ακόμα του Συντάγματος και των Νόμων της Χώρας, αυτές αποσιωπήθηκαν αμέσως.
Γενικά ο τύπος της Τουρκίας υπήρξε ο πρωτεργάτης των καταπιεστικών μέτρων. Στην Ελλάδα ο τύπος έδωσε περιορισμένη σημασία στις Απελάσεις και τους μαζικούς διωγμούς κατά των Ελλήνων της Πόλης. Στις Αθηναϊκές εφημερίδες οι σχετικές ειδήσεις ήταν σε 2 ή και 3 προτεραιότητα.
ΕφημερίδεςΚαταπιεστικά Μέτρα κατά της Ελληνικής Κοινότητας
Ταυτόχρονα και παράλληλα με τις Απελάσεις, κατόπιν αποφάσεων της Ειδικής Επιτροπής Μειονοτήτων τέθηκαν σε εφαρμογή τα παρακάτω καταπιεστικά και αντιμειονοτικά μέτρα:
- Διορίσθηκαν στα Ελληνικά μειονοτικά σχολεία Τούρκοι υποδιευθυντές που περιόριζαν τις αρμοδιότητες των Ρωμιών μειονοτικών Διευθυντών και απομακρύνθηκαν όλα τα σύμβολα που θυμίζουν την Ελληνορθόδοξη ταυτότητα και πολιτισμό (Όπως Ελληνικές επιγραφές και ακόμη πλαίσια παραθύρων σε σχήμα Σταυρού). Παύθηκε από τα καθήκοντα του χωρίς καμία αιτιολογία μεγάλος αριθμός Ρωμιών εκπαιδευτικών. Ο Γενικός Διευθυντής Παιδείας της Πόλης, καλώντας σε συνάντηση περί τα τέλη του Ιανουαρίου του 1964 τους διευθυντές και δασκάλους των Ελληνικών μειονοτικών σχολείων, δήλωσε ότι ο μόνος λόγος για τον οποίο ο ίδιος δεν εφήρμοσε σκληρότητα και βία κατά της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας της Πόλης ήταν ότι αυτό δεν εξυπηρετούσε τα εθνικά συμφέροντα της χώρας, προκαλώντας με αυτή την δήλωση μια ατμόσφαιρα πανικού και ανησυχίας.
- Μαθητές με καταγωγή προγόνων τους από την Ήπειρο επί της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που καταγράφονταν ως Ορθόδοξοι Αρβανίτες στο δελτίο ταυτότητας των, απομακρύνθηκαν από τα μειονοτικά Ελληνικά σχολεία.
- Τον Σεπτέμβριο του 1964 έκλεισαν τα Ελληνικά σχολεία στην Ίμβρο και την Τένεδο και στη συνέχεια τέθηκε σε εφαρμογή ΣΧΕΔΙΟ ΤΗΞΗΣ – ΕΞΟΝΤΩΣΗΣ το οποίο αποτελούταν από την σειρά διωγμών: απαλλοτρίωση των δύο κάμπων στην Ίμβρο για την αφαίρεση των οικονομικών πόρων των Ελλήνων, δημιουργία ανοικτής φυλακής βαρυποινιτών που βιαιοπραγούσαν κατά των κατοίκων, εποικισμός των νησιών με την μεταφορά πληθυσμών από τις Κουρδικές και Ποντιακές επαρχίες και μετανάστες από την Βουλγαρία . Υπήρξαν πολλές δολοφονίες κατοίκων.
Οι Επιπτώσεις των Απελάσεων επί της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας της Πόλης
Αν και ο αριθμός των Ελλήνων υπηκόων που απελάθηκαν ήταν 12.500, επειδή στις περισσότερες περιπτώσεις οι σύζυγοι και τα τέκνα είχαν την ιθαγένεια της Τουρκίας επηρεάστηκαν άμεσα 30.000 Έλληνες της Πόλης. Επιπλέον σαν συνέπεια των ισχυρών καταπιεστικών μέτρων, αρχής γενομένης από το τέλος τους έτους 1963, ο Ελληνικός πληθυσμός στην διάρκεια 12 μηνών μειώθηκε από 90.000 σε 30.000.
Η Μεταβολή του Ελληνικού πληθυσμού της Κωνσταντινούπολης μετά από το 1923
Οι Συνέπειες των Απελάσεων και Εξαναγκασμού σε Εκπατρισμό επί της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας της Πόλης
Ο στόχος που είχε τεθεί σε έκθεση του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος για τις Μειονότητες το 1946, για τον εορτασμό της 500ης επετείου της Άλωσης το 1953 χωρίς την παρουσία των Ρωμιών στην Πόλη, επιτεύχθηκε σε σημαντικό βαθμό με καθυστέρηση 11 ετών, έχοντας αποτύχει να επιτευχθεί το αποτέλεσμα αυτό με το μαζικό Πογκρόμ της νύκτας 6-7/9/1955.
Η Κυβέρνηση του Ισμέτ Ίνονου το 1964 εκμεταλλευόμενη μια μακρόχρονη εκκρεμότητα και παρά την σαφή υπαγωγή των Ελλήνων υπηκόων της Πόλης στο καθεστώς Εταμπλί, εφάρμοσε την πολιτική απελάσεων και εξαναγκασμού σε εκπατρισμό με την εφαρμογή ενός ευρέος φάσματος καταπιεστικών μέτρων. Αποτέλεσμα ήταν η μείωση του πληθυσμού της Ελληνικής Κοινότητας σε διάστημα 12 μηνών μετά από τον Μάρτιο του 1964 από 90.000 σε 30.000.
Τα αντιμειονοτικά μέτρα που σχεδιάστηκαν και εφαρμόστηκαν από την Ειδική Επιτροπή Μειονοτήτων (Azınlıklar Tali Komisyonu) την περίοδο των ετών 1962-2003 εξανάγκασαν σε έξοδο το μεγαλύτερο τμήμα της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας και των άλλων μη- Μουσουλμανικών μειονοτήτων. Τα αντιμειονοτικά αυτά μέτρα αποτελούν βάναυσες παραβιάσεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Ρώμης (1950) και όλων των άρθρων της Σύμβασης της Λωζάννης για την προστασία των μειονοτήτων. Οι διωγμοί υπήρξαν επίσης συστηματικοί κατά των Ιδρυμάτων των μειονοτήτων, με κορυφαία την απόφαση το καλοκαίρι του 1974 του Ανώτατου Αναιρετικού Δικαστηρίου για την κατάσχεση όλων των περιουσιών που είχαν αποκτήσει τα μειονοτικά ευαγή ιδρύματα την περίοδο 1936-1974 με το αιτιολογικό ότι τα μέλη των μειονοτήτων αν και είναι πολίτες της χώρας όμως είναι και ξένοι πολίτες.
Πρόκειται για νομική εκτροπή που καταργήθηκε με αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου τα τελευταία 10 χρόνια. Παρά το ότι έχουν επιστραφεί αρκετές περιουσίες δεν έχουν αρθεί πολλές αδικίες κατά των μειονοτικών ευαγών ιδρυμάτων.
Η Οικουμενική Ομοσπονδία Κωνσταντινουπολιτών έχει υποβάλει τα τελευταία τρία χρόνια τις απαιτήσεις της προς την Κυβέρνηση της Τουρκίας, ώστε να υπάρξει έναρξη της πορείας προς αποκατάσταση και επανόρθωση των μαζικής κλίμακας παραβιάσεων των δικαιωμάτων του ανθρώπου που έχει υποστεί η Ελληνορθόδοξη Κοινότητα της Κωνσταντινούπολης με γνώμονα το Ψήφισμα 60/147 της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.
Οι απαιτήσεις αυτές αποτελούν ζήτημα σεβασμού δημοκρατικών αρχών και δικαιωμάτων του ανθρώπου και η πραγματοποίηση τους θα είναι προς όφελος όλων των πολιτών της Τουρκίας. http://mikrasiatis.gr
Σχόλια