Η Ευρώπη δύο ταχυτήτων

Εδώ και τρία χρόνια, η κρίση του ευρώ απειλεί όχι μόνο την ευρωζώνη, αλλά και το  σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρά το γεγονός ότι η πίεση από τις χρηματοπιστωτικές αγορές έχει μετριαστεί, προς το παρόν, μια μακροπρόθεσμη επίλυση της κρίσης παραμένει μια υπαρξιακή προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Στην ιδιαίτερα ανταγωνιστική παγκόσμια οικονομία του σήμερα, το σχετικά μικρό μέγεθος των ευρωπαϊκών χωρών, η γήρανση του πληθυσμού, και η υπερχρέωση, σε συνδυασμό με την έλλειψη ενεργειακών πόρων και τις ανεπαρκείς επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη, σημαίνει ότι τα υψηλά πρότυπα διαβίωσης και η γενναιόδωρη κοινωνική πρόνοια είναι σε κίνδυνο. Σε ατομικό επίπεδο, δεν μπορούμε να ανταγωνιστούμε με τις αναδυόμενες αγορές, που στην ουσία χρειάζονται μια ισχυρή Ευρωπαϊκή Ένωση για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που θέτει η παγκοσμιοποίηση.

Αλλά η αρχιτεκτονική της ευρωζώνης - όπου η νομισματική πολιτική είναι βασικής σημασίας, αλλά οι δημοσιονομικές και οικονομικές πολιτικές επαφίονται στις επιμέρους κυβερνήσεις - δεν είναι βιώσιμη μακροπρόθεσμα. Παρά το γεγονός ότι οι ηγέτες της Ευρώπης έχουν σημειώσει πρόοδο όσον αφορά τη θεσμική μεταρρύθμιση, τα μέτρα που έχουν ληφθεί μέχρι τώρα δεν θα οδηγήσουν σε πραγματική σύγκλιση των οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών, ή σε μια πραγματική οικονομική ένωση. Ως εκ τούτου, θα αποτύχουν να καθησυχάσουν τις χρηματοπιστωτικές αγορές.

Δεδομένου ότι η αλλαγή της συνθήκης είναι πολιτικά ανέφικτη, η 'ίδρυση' μιας «Ευρώπης δύο ταχυτήτων» - στην οποία μια βασική ομάδα χωρών θα επιδιώκει βαθύτερη ενσωμάτωση πιο γρήγορα από ότι οι υπόλοιποι - είναι η καλύτερη επιλογή της ΕΕ για την επίτευξη του επιπέδου της συνεργασίας που απαιτείται για να ξεφύγουμε από την κρίση. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με δύο τρόπους.

Η πρώτη επιλογή θα ήταν να προχωρήσει εκ των πραγμάτων προς μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων, χωρίς περαιτέρω νομικές δεσμεύσεις. Οι χώρες της ευρωζώνης, μαζί με άλλους πρόθυμους να υιοθετήσουν το ευρώ στο μέλλον (η «ευρωζώνη συν»), θα μπορούσan απλά να αποφασίσουν να χρησιμοποιήσουν τα διαθέσιμα νομικά μέσα για την αύξηση της συνεργασίας.

Στην ιδανική αυτή περίπτωση, η συνεργασία αυτή θα λάβει χώρα εντός του θεσμικού πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν όλα τα μέλη της ευρωζώνης συμμετείχαν, το άρθρο 136 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της ΕΕ θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την υποστήριξη της δράσης τους. Η ομάδα θα μπορούσε να επεκταθεί στη συνέχεια με συνεργασία σε τρεις άλλους τομείς:

1. Ελάχιστη εναρμόνιση της φορολογικής νομοθεσίας (όπως μια κοινή βάση για την αξιολόγηση της εταιρικής φορολογίας) και κοινωνικής πολιτικής (όπως την περαιτέρω απελευθέρωση των εθνικών αγορών εργασίας, για την ενθάρρυνση της κινητικότητας του εργατικού δυναμικού)

2. Κοινά μέτρα πολιτικής για τη μετανάστευση, που να συνδέονται με τις ανάγκες την αγορά εργασίας

3. Στενότερη δικαστική συνεργασία - και πάλι με στόχο την ενθάρρυνση της κινητικότητας - σε αστικές υποθέσεις με διασυνοριακές επιπτώσεις, ειδικά όσον αφορά τις συμβάσεις και το οικογενειακό δίκαιο.

Η ομάδα θα μπορούσε επίσης να λάβει ορισμένα μέτρα εκτός του πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πράγματι, αν όλες οι χώρες της ευρωζώνης δεν συμμετείχαν, η εξωτερική συνεργασία θα είναι ζωτικής σημασίας, δεδομένου ότι τα άρθρα 136 και 138 δεν θα ισχύουν πλέον.

Οι συμμετέχουσες χώρες θα πρέπει να αποφασίσουν αν θα δεσμευτούν σε ένα κοινό σύνολο πολιτικών, ή θα διατηρούν το δικαίωμα να επιλέξουν κάθε περίπτωση χωριστά. Συνεργασία για θέματα που αφορούν την Οικονομική και Νομισματική Ένωση της ΕΕ (πειθαρχία και αλληλεγγύη) θα πρέπει να είναι υποχρεωτική. Η συμμετοχή των περισσότερων, ή όλων, των μελών της ευρωζώνης θα ενισχύσει τη συνοχή της ομάδας, πράγμα που καθιστά ευκολότερο να κερδίσει δημόσια υποστήριξη για τη συνεργασία σε άλλους τομείς.

Ακολουθώντας αυτή την επιλογή θα απαιτήσει τη νομιμοποίηση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Στο Συμβούλιο, όπως και σε όλες περιπτώσεις «ενισχυμένης συνεργασίας», μόνο ta συμμετέχοντα μέλη έχουν το δικαίωμα να ψηφίσουν. Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αντίθετα, και τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ συμμετέχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, ακόμη και σχετικά με μέτρα που θα επηρεάσουν μόνο τα 23 κράτη της «ευρωζώνης συν»  (τα 17 κράτη μέλη της ευρωζώνης και τα έξι που θα έχουν συμφωνήσει με την Euro Plus Pact ) - μια μέθοδος που θα μπορούσε να δημιουργήσει πολιτικό πρόβλημα. Σε κάθε περίπτωση, τα εθνικά κοινοβούλια θα πρέπει να συμμετέχουν, προκειμένου να ενισχυθεί η νομιμότητα των αποφάσεων.

Η δεύτερη επιλογή θα συνεπαγόταν μια διεθνή συμφωνία, εκτός συνθηκών ΕΕ, η οποία θα δεσμεύει νομικά τις συμμετέχουσες χώρες, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να δεσμευτούν για την ίδρυση μιας πραγματικής οικονομικής ένωσης, καθώς και τον καθορισμό οργάνων και κανόνων που θα διέπουν τη συνεργασία τους.

Μια τέτοια συνθήκη θα χρειαστεί χρόνος για να διαπραγματευθεί, επικυρωθεί, και να εφαρμοστεί. Αλλά μια σαφής ανακοίνωση της απόφασης, μαζί με μια τολμηρή πολιτική από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, όπως το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων, θα μπορούσε να ήταν αρκετή για να πείσει τις χρηματοπιστωτικές αγορές και τους πολίτες της ΕΕ ότι μια διαρκής λύση είναι πλέον κοντά.

Το μονοπάτι της ευρωζώνης προς την πραγματική οικονομική ένωση θα είναι γεμάτο πολιτικές και θεσμικές προκλήσεις - από τον καθορισμό ουσιαστικών τομέων συνεργασίας για την προστασία των δικαιωμάτων και των συμφερόντων όλων των χωρών της ΕΕ ως τη διασφάλιση της ενότητας του τόσο στην εσωτερική αγορά και τις εξωτερικές σχέσεις. Αλλά αυτή είναι η μόνη επιλογή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.http://www.sofokleous10.gr