Το ευρώ επεβίωσε το 2012, αλλά θα αργήσει να θεραπευτεί

Οι έμποροι της καταστροφής μασάνε τα λόγια τους. Η Ελλάδα δεν έχει εγκαταλείψει το ευρώ. Το νόμισμα δεν έχει καταρρεύσει. Και ούτε φαίνεται πιθανό για το 2013. Ο Willem Buiter της Citigroup αναθεώρησε τις αποδόσεις του σχετικά με το «Grexit» από το 90% στο 60%. Αυτή την εβδομάδα η S & P, αύξησε ακόμη την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας κατά έξι βαθμίδες σε B-. Ωστόσο, οι απαισιόδοξοι δεν υπερεκτίμησαν τα προβλήματα του ευρώ, τόσο όσο υποτίμησαν την πολιτική βούληση να κάνουν αρκετά για να σταματήσει η διάλυση του ευρώ— ακόμη και αν δεν επαρκούν για την αποκατάσταση των διαρθρωτικών αδυναμιών του.

Η Συνθήκη του Μάαστριχτ της Ευρωπαϊκής Ένωσης δημιούργησε ένα ενιαίο νόμισμα χωρίς ένα ενιαίο κράτος. Κάθε χώρα υποτίθεται ότι θα ήταν υπεύθυνη για το δικό της προϋπολογισμό και τις οικονομικές πολιτικές με κανόνες (που συχνά αγνοήθηκαν) να σταματήσει να υφίσταται υπερβολικό χρέος. Δε θα υπήρχαν διασώσεις, είτε απροκάλυπτες (από τα μέλη) είτε συγκεκαλυμμένες (από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα). Ωστόσο, η σταδιακή δημοσιονομική εξυγίανση των μελών έχει γίνει κάτι περισσότερο από μια συλλογική προσπάθεια. Αν ήταν στην Κόλαση του Δάντη, το ευρώ θα είχε μετακινηθεί από τον όγδοο κύκλο (τον προτελευταίο), εκεί όπου οι κόλακες βυθίζονται σε περιττώματα, στον τρίτο, όπου αποκρουστικά πράγματα καταβρέχουν τους λαίμαργους. Η σωτηρία είναι ακόμα πολύ μακριά.

Συμβάλλει το ότι το προσωρινό ταμείο διάσωσης που χρησιμοποιείται για να βοηθήσει την Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, έχει γίνει μόνιμο, με τη μορφή του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM). Συμβάλλει, επίσης, το ότι η ζώνη του ευρώ έχει αναλάβει τη διάσωση του πρώτου της αμαρτωλού, της Ελλάδας. Τα πολύ-καθυστερημένα χρήματα της διάσωσης έχουν αποδεσμευθεί. Οι δημοσιονομικοί στόχοι έχουν χαλαρώσει. Και οι όροι των δανείων της Ελλάδας έχουν διευκολυνθεί. Την κατάλληλη στιγμή (μετά τις γερμανικές εκλογές) αυτή η απαλή αναδιάρθρωση πιθανότατα θα μετατραπεί σε μια σκληρή διαγραφή χρέους.

Τα προβλήματα στην Ισπανία και την Ιταλία οδήγησαν επίσης στον καταμερισμό της ευθύνης (και του κινδύνου) για τις τράπεζες. Μόλις έξι μήνες αφού οι ηγέτες της ευρωζώνης είχαν δεσμευτεί να σπάσει ο «φαύλος κύκλος μεταξύ των τραπεζών και των αρχόντων», οι υπουργοί Οικονομικών στις 12 Δεκεμβρίου ενέκριναν το νομικό πλαίσιο για την ενιαία εποπτική αρχή τραπεζών (με επίκεντρο την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα). Από τη στιγμή που θα βρίσκεται σε λειτουργία, ο ΕΜΣ μπορεί να έχει την άδεια για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών άμεσα. Το επόμενο βήμα είναι ένας κοινός μηχανισμός ψήφισης για την εκκαθάριση ή την αναδιάρθρωση των προβληματικών τραπεζών, με ένα κοινό δοχείο χρημάτων (εάν δεν υπάρχει ακόμη μια κοινή εγγύηση των καταθέσεων του συστήματος). Η Τραπεζική Ένωση μπορεί να φαίνεται στους επικριτές ότι πηγαίνει αργά, αλλά με τα πρότυπα της ΕΕ, δημιουργείται με ταχύτητα αστραπής.

Η ζώνη του ευρώ, επίσης, κινείται πέρα από την εμμονή της για ολοένα αυστηρότερους δημοσιονομικούς κανόνες. Τον επόμενο Ιούνιο οι ηγέτες θα συζητήσουν τις προτάσεις ώστε οι χώρες να υπογράψουν «συμβάσεις» όπου θα δεσμεύονται να προβούν σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, στις οποίες ενδεείς χώρες θα μπορούσαν να προσφέρουν χρήματα για να διευκολυνθεί η πορεία για επώδυνες αλλαγές.

Ωστόσο, μακράν η πιο σημαντική ενέργεια το 2012 ήταν η υπόσχεση από τον Πρόεδρο της ΕΚΤ, Mario Draghi, να κάνει "ό,τι χρειάζεται" για να σταματήσει τη διάλυση του ευρώ. Η ΕΚΤ δήλωσε ότι είναι έτοιμη να αγοράσει βραχείας διάρκειας ομόλογα των προβληματικών χωρών σε "απεριόριστα" ποσά, εφ 'όσον υποβάλουν τις μεταρρυθμίσεις και το ESM αγοράσει επίσης ομόλογα. Το κόστος δανεισμού για την Ιταλία και την Ισπανία από τότε μειώθηκε σημαντικά.

Όλα αυτά είναι ευπρόσδεκτα, αλλά υπάρχει ο κίνδυνος του εφησυχασμού. Ας δούμε την ΕΚΤ. Η δέσμευσή της είναι ακόμη αδοκίμαστη. Θα ζητήσει βοήθεια η Ισπανία; Θα συμφωνήσει η Γερμανία; Υπάρχει ένα κρυφό όριο για παρέμβαση της ΕΚΤ; Αν η ζώνη του ευρώ φαίνεται απρόθυμη να χρησιμοποιήσει το μεγάλο μπαζούκα της ΕΚΤ, οι αγορές ενδέχεται να αναστραφούν και πάλι.

Προς το παρόν, η μεγαλύτερη σταθερότητα θα βοηθήσει την οικονομία. Όμως, η ΕΚΤ αναφέρει ότι η ζώνη του ευρώ εισήλθε σε ύφεση στα τέλη του 2012 και θα ανακάμψει με αργούς ρυθμούς στα τέλη του 2013. Η ύφεση είναι βαθύτερη στην ταραγμένη περιφέρεια και η ανεργία εξακολουθεί να αυξάνεται (περισσότερο από το ένα τέταρτο των εργαζομένων και το ήμισυ των νέων είναι άνεργοι στην Ισπανία και την Ελλάδα). Εκτός εάν επιστρέψει η ανάπτυξη, τα ελλείμματα θα είναι πιο δύσκολο να κλείσουν, το χρέος θα αυξηθεί και οι τράπεζες θα παραμείνουν ευάλωτες.

Η παρατεταμένη ύφεση και η υψηλή ανεργία αυξάνουν επίσης τους φόβους για πολιτική αντίδραση. Η Ελλάδα είναι διαρκώς ταλαντευόμενη. Η αβεβαιότητα επέστρεψε στην Ιταλία. Ο τεχνοκράτης πρωθυπουργός, Mario Monti αποχωρεί και νέες εκλογές είναι πιθανές το Φεβρουάριο. Ο προκάτοχός του, Σίλβιο Μπερλουσκόνι, έχει επιστρέψει στη συμπλοκή, καταγγέλλοντας τις περικοπές των δαπανών και τη "γερμανική ηγεμονία". Η διάσωση της Κύπρου, που θα ολοκληρωθεί στις αρχές του 2013, θα είναι δύσκολη. Τα ποσά είναι μικρά, αλλά μπορεί να είναι πολύ μεγάλα για να αποπληρωθούν. Πολλοί άλλοι στην ΕΕ αντιπαθούν τη χαμηλή φορολογία της Κύπρου και τις αμφίβολες συνδέσεις με τη Ρωσία.

Η τύχη του ευρώ θα εξαρτηθεί τόσο από τις επιλογές των δανειστών κρατών, όσο κι από τη Γερμανία. Οι επερχόμενες εκλογές το φθινόπωρο του 2013 θα κάνουν την κ. Μέρκελ ολοένα και περισσότερο προσεκτική στο να ποντάρει περισσότερα γερμανικά χρήματα.

Οι γαλλικές εκκλήσεις για κοινά ευρωομόλογα απορρίφθηκαν μήνες πριν. Μια εναλλακτική γαλλική ιδέα, να δημιουργηθεί ένας κεντρικός προϋπολογισμός της ευρωζώνης με στόχο την καταπολέμηση των οικονομικών κρίσεων, θανατώθηκε από την ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής στις 13 - 14 Δεκ. Αυτές και άλλες προτάσεις ήταν μέρος του "σχεδίου" της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις μακροπρόθεσμες μεταρρυθμίσεις (συμπεριλαμβανομένης της αλλαγής της Συνθήκης) και ενός παρόμοιου αλλά πιο περιορισμένου «χάρτη πορείας» που συνέταξε ο Herman Van Rompuy, Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Στο αποκορύφωμα της κρίσης, οι ηγέτες της ΕΕ θεωρούν ότι είναι αναγκαίο να καθοριστεί ένα μακροπρόθεσμο όραμα για να καθησυχάσει τις αγορές. Τώρα που η πίεση είναι απενεργοποιημένη, το όραμα έχει προχωρήσει.

«Δεν είναι νεκρό. Είναι σε χειμερία νάρκη», λέει ο Αλεξάντερ Στουμπ, Ευρω-υπουργός της Φινλανδίας. Αλλά παραδέχεται ότι η προοπτική μιας μεγάλης αλλαγή της συνθήκης για να ανασχεδιαστεί το ευρώ υποχωρεί. Για το άμεσο μέλλον, η ζώνη του ευρώ θα πρέπει να βασίζεται περισσότερο σε ένα τροποποιημένο σύστημα του Μάαστριχτ, με αυστηρότερους κανόνες, περισσότερα χρήματα σε έσχατη ανάγκη και μια πιο ενεργό κεντρική τράπεζα, από ό,τι στον πραγματικό δημοσιονομικό φεντεραλισμό.

Αυτό μπορεί να είναι αρκετό ώστε το ευρώ να επιβιώσει, αλλά όχι για να ευδοκιμήσει. Στην καλύτερη περίπτωση, η ανάκαμψη στις περιφερειακές χώρες είναι πιθανόν να είναι αργή, ακόμη και αν έχουν υποστεί βαθιά μεταρρύθμιση. Στη χειρότερη περίπτωση, η έλλειψη ενός μακροπρόθεσμου σχεδίου θα προκαλέσει τις αγορές να πιέσουν το ευρώ πίσω στις βαθμίδες της οικονομικής κόλασης.http://www.sofokleous10.gr