ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗΣ(Αναδημοσίευση απο ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ)

Ο Αϊνστάιν του Ελληνισμού

του Αιόλου

Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή.

Γραμματόσημο της Ελληνικής Δημοκρατίας στην μνήμη του Καραθεοδωρή.

Συνέδριο στην Ζυρίχη τον Σεπτέμβριο του 1917. Πρώτη σειρά τέταρτος από αριστερά ο Κ.Καραθεοδωρή και έκτος o D.Hilbert.

Ο Κ.Καραθεοδωρή γεννήθηκε στο Βερολίνο στις 13 Σεπτεμβρίου του 1873. Ο πατέρας του Στέφανος (Φαναριώτης) η γενέτειρά είναι το Μποσνοχώρι της Ανδριανούπολης της Ανατολικής Θράκης, ήταν διπλωμάτης της Οθωμανικής κυβέρνησης, έτσι η οικογένεια του έζησε κυρίως στα κράτη της Δυτικής Ευρώπης. Το 1975 ο πατέρας του τοποθετήθηκε πρεσβευτής της Τουρκίας στις Βρυξέλλες. Σε ηλικία 6 ετών χάνει την μητέρα του και την ανατροφή του και της 8χρονης αδελφής του Ιουλίας αναλαμβάνει η γιαγιά του Ευθαλία Πετροκοκκίνου. Σπουδάζει όπως ο ίδιος γράφει 2 χρόνια στο ιδιωτικό σχολείο Βάντερστοκ, 2 χρόνια ζει για λόγους υγείας στην Γαλλική και Ιταλική Ριβιέρα και μετά πήγε 1 χρόνο σε Βελγικό γυμνάσιο, μέχρι το 1891 σπούδασε στο Athenee Royal d' Ixelles, το 1890 και 1891 πήρε μέρος σε μαθηματικούς διαγωνισμούς που διεξάγονταν μεταξύ των μαθητών όλων των γυμνασίων του Βελγίου και πήρε και στις δύο φορές το πρώτο βραβείο, την δεύτερη μάλιστα πήρε μόνο αυτός βραβείο, διότι δεν έλυσε τις ασκήσεις κανείς άλλος. Το 1891 μετά από εξετάσεις γράφτηκε στην στρατιωτική σχολή Ecole Militaire de Belgique στο τμήμα των μηχανικών σαν αλλοδαπός μαθητής, απoφοιτεί το 1895 με τον βαθμό του ανθυπολοχαγού του μηχανικού, τον βαθμό διατήρησε μια ημέρα γιατί ήταν αλλοδαπός.

Τον Ιούλιο του 1895 ο θείος του Αλέξανδρος Καραθεοδωρή που ήταν γενικός διοικητής της Κρήτης τον προσκαλεί στα Χανιά όπου γνωρίζει τον Ελευθέριο Βενιζέλο με τον οποίο θα τον συνδέσει μια μακροχρόνια φιλία. Ακολούθως επισκέπτεται την Λέσβο, όπου ο μηχανικός εξάδελφός του Ιάκωβος Αριστάρχης πραγματοποιούσε έργα οδοποιίας και μετά πάει στην Σάμο. Τον πόλεμο του 1897 τον παρακολουθεί από την Αθήνα και το επόμενο έτος προσλαμβάνεται από αγγλική εταιρεία σαν βοηθός μηχανικός για την κατασκευή του φράγματος του Ασουάν, όπου και έμεινε 2 χρόνια εκεί μεταξύ των άλλων μυήθηκε σε θέματα αρχαιολογίας. Αλλά πήρε και την απόφαση να σπουδάσει μαθηματικά και, αφού εγκατέλειψε την εργασία του, πήγε σε ηλικία 27 ετών στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και γράφτηκε στο μαθηματικό τμήμα. Το 1902 σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Γκέτιγκεν κοντά στους Φ.Κλάιν και Ν.Χίλμπερτ, εκεί τελείωσε τις σπουδές του και έκανε την διατριβή του με άριστα, σε 9 μήνες παρουσίασε την υφηγεσία του που γίνηκε δεκτή από ακροατήριο με παρατεταμένα χειροκροτήματα, έτσι το 1905 έγινε υφηγητής στο Γκέτινγκεν, ενώ ήταν ακόμα στο 9ο εξάμηνο σπουδών του. Έκτοτε ταξίδεψε σε πολλά μέρη της Ευρώπης.

Η πρώτη επαφή του με την ελληνική πραγματικότητα

Το 1908 ζήτησε από την Ελληνική πολιτεία εργασία στο Πανεπιστήμιο ή στην σχολή Ευελπίδων, οι αρμόδιοι του απάντησαν ότι θα μπορούσε να διοριστεί μόνο ελληνοδιδάσκαλος σε επαρχιακό σχολείο και τίποτα παραπάνω! Έφυγε απογοητευμένος στην Γερμανία όπου και έγινε τακτικός καθηγητής στο Πολυτεχνείο του Ανόβερου, 2 χρόνια αργότερα τακτικός καθηγητής στο Πολυτεχνείου του Μπρεσλάου. Επιτέλους οι Έλληνες ξυπνούν και το 1911 η Ελληνική κυβέρνηση τον καλεί να μετάσχει στην κριτική επιτροπή των υποψηφίων καθηγητών της Φυσικομαθηματικής σχολής. Ο Καραθεοδωρή που ποτέ δεν έπαψε να ενδιαφέρεται και να αγαπά την Ελλάδα δέχεται. Το 1913 προτείνει να δημιουργηθεί το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, η ιδέα προχωράει, αλλά το 1914 αρχίζει ο Α' Παγκόσμιος πόλεμος. Τα χρόνια που ακολουθούν επιτυγχάνει στην Γερμανία και καταλαμβάνει την μία μετά την άλλη θέση. Επισκέπτεται το ένα μετά το άλλο τα Πανεπιστήμια, από τα οποία δέχεται προσκλήσεις να διδάξει και στην Αμερική. αλλά και στην Ευρώπη. Κατά την άνοδο ναζισμού, τον μεσοπόλεμο, φυγαδεύει πολλούς Εβραίους κυρίως επιστήμονες στην Αμερική. Πέθανε το 1950 και τάφηκε στο νεκροταφείο του Μονάχου.

Οργανωτής του Πανεπιστημίου της Σμύρνης

Όταν η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να φτιάξει δεύτερο Πανεπιστήμιο στην Σμύρνη που είχε απελευθερώσει από τις 2-5-1919, υπέβαλε παράκληση στον Κ.Καραθεοδωρή να γίνει τακτικός καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και παράλληλα να οργανώσει το Πανεπιστήμιο της Σμύρνης. Ο Καραθεοδωρή, από φιλοπατρία μόνο, δέχεται την πρόταση του Ελ.Βενιζέλου, εγκαταλείποντας την λαμπρή καριέρα του. Το Πανεπιστήμιο θα περιελάμβανε:

• Γεωπονικής και Φυσικών επιστημών
• Ανατολικών γλωσσών και πολιτισμού
• Σχολή δημοσίων υπαλλήλων
• Εμπορική
• Χωροσταθμών και εργοδηγών
• Μουσουλμανικό ιεροδιδασκαλείο
• Ινστιτούτο υγιεινής
• Δημόσια βιβλιοθήκη.

Ήδη αγοράστηκαν σπουδαία συγγράμματα που στάλθηκαν στην Σμύρνη σε 36 μεγάλα κιβώτια, που αργότερα προστέθηκαν και άλλα σπάνια βιβλία σχετικά με την Μ.Ασία.

Εν τω μεταξύ βρέθηκαν άξιοι καθηγηταί για την επάνδρωση των σχολών όπως:

• ο Γεώργιος Ιωακείμογλου καθηγητής Πανεπιστημίου Βερολίνου για την έδρα της Μικροβιολογίας.
• ο επί 12ετία υπάλληλος της Εθνικής Βιβλιοθήκης του Βερολίνου δρ. J.Ausserer (ο οποίος ήξερε και Τούρκικα).
• ο Φρίξος Θεοδωρίδης διπλωματούχος του Πολυτεχνείου της Ζυρίχης για την έδρα της Φυσικής.
• ο Π.Κυρόπουλος για πολλά χρόνια βοηθός του σπουδαιότερου φυσικοχημικού της εποχής Α.Tamann για την έδρα της Χημείας.
• ο Θεολόγος Κεσίσογλου από την Καισάρεια με σπουδές στο Βέλγιο και είχε οργανώσει γεωργικές σχολές στην Κίνα, Κολομβία και Ουραγουάη με αξιόλογο συγγραφικό έργο, για την έδρα Αγρονομικής Επιστήμης.
• ο Ε.Πάσκεβιτς για μηχανουργός για την οργάνωση εργαστηρίων.
• ο Νικόλαος Κριτικός, που τότε υπηρετούσε στην μεραρχία Κυδωνιών, για γραμματέας του Πανεπιστημίου.
• η Κ.Γιωτούλα στο αρχιτεκτονικό γραφείο του Πανεπιστημίου.

Δηλαδή όρισε ότι καλύτερο ήταν διαθέσιμο στην Ευρώπη από προσωπικό για το Πανεπιστήμιο που ονόμασε ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ. Όταν καταστράφηκε το Μικρασιατικό όνειρο, συντεταγμένα φυγάδεψε το υλικό της σχολής, που θα ήταν το στολίδι της Ανατολής, πήρε το κλειδί, το οποίο συμβολικά αργότερα παρέδωσε στον Ν.Πλαστήρα, και έφυγε από την πόλη από τους τελευταίους, με κίνδυνο ένας τέτοιος επιστήμονας να πέσει στα χέρια των Τούρκων. Τα βιβλία και τα όργανα του πανεπιστημίου της Σμύρνης φυλάσσονται στο μουσείο του Πανεπιστημίου των Αθηνών.

Ο αναδιοργανωτής των Ελληνικών Πανεπιστημίων

Το 1930 η Ελληνική κυβέρνηση ζήτησε να οργανώσει το Πανεπιστήμιο Αθηνών και το νεοσύστατο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, πάντα πρόθυμος στα καλέσματα της πατρίδας ήρθε στην Αθήνα και για 2 χρόνια έφτιαξε μελέτη που αποτέλεσε την βάση του Ν. 5343/32.

Ο χαρακτήρας του από διηγήσεις

Χαρακτηριστικά στοιχεία του Κ Καραθεοδωρή: Πηγαία και άδολη ευγένεια, σεμνότητα, μετριοφροσύνη, πραότητα, χιούμορ, αξιαγάπητος και γλυκομίλητος, πατριώτης λάτρης της μεγάλης Ελλάδος και των ελληνοχριστιανικών ιδεωδών, ευσεβής Χριστιανός, εξαίρετος άνθρωπος, με ανατροφή ελληνοπρεπή.

• Στις 10-12-1923 δίδασκε σε πρωτοετείς φοιτητές, οι οποίοι παρακολουθούσαν αδιάφορα, ένας φοιτητής γιος ναυάρχου κληρονόμος μεγάλης περιουσίας τον διέκοψε με την φράση Noch ein mal (ακόμα μια φορά). Τότε ο ήρεμος και ευγενέστατος αυτός άνθρωπος κυριολεκτικά εξεμάνη και κραυγάζοντας «Είμαι Έλλην, είμαι Έλλην» βγήκε από το αμφιθέατρο.
• Την περίοδο 1938-1944 περιορίστηκε μόνο στην επιστημονική του εργασία, αρνήθηκε να υπηρετήσει το ναζιστικό καθεστώς και δεν έκρυβε την αντίθεσή του προς τον ναζισμό.
• Κατά την διάρκεια του πολέμου όταν οι σειρήνες κτηπούσαν συναγερμό ποτέ δεν διέκοπτε την εργασία του για να πάει σε καταφύγιο.
• Το 1922 μετά την Μικρασιατική καταστροφή εισηγείται την ίδρυση του Πανεπιστημίου με την ονομασία Πανεπιστήμιο του Αιγαίου με έδρα την Μυτιλήνη ή την Σάμο, σκέψη που πραγματοποιήθηκε πολλές δεκαετίες αργότερα.
• Αρνήθηκε την πρόσκληση του Πανεπιστημίου του Μπέρκλεϊ γιατί δεν ήθελε να «αμερικανοποιηθούν» τα παιδιά του Δέσποινα και Στέφανος.
• Όταν μιλούσε για το θεώρημα Καραθεοδωρή έλεγε «σύμφωνα με το θεώρημα που έχω την τιμή να φέρω το όνομα του».
• Κάθε φορά που μάθαινε ότι στο Πανεπιστήμιο που δίδασκε φοιτούσε Έλληνας, τον καλούσε στο σπίτι του και πατριωτικό και πατρικό ενδιαφέρον του παρείχε πάσα δυνατή διευκόλυνση, στις συνομιλίες του εξεφράζετο με θαυμασμό για την αιωνία Ελλάδα, για τις προόδους της και τις επιτυχίες στους διαφόρους πολέμους.
• Στον Α' Παγκόσμιο πόλεμο, αν και έμενε στην Γερμανία, αρνήθηκε να υπογράψει μανιφέστο υπέρ των θέσεων του Γερμανικού μιλιταρισμού, προέβλεψε την ήττα της Γερμανίας, πίστευε στην είσοδο της Ελλάδος με την Αντάντ και μιλούσε με θαυμασμό για τον Ελληνικό στρατό που τον θεωρούσε καλύτερο του Πρωσσικού.

Διακρίσεις

• 3-7-1919: Γίνεται μέλος της Πρωσσικής Ακαδημίας.
• Το 1927 του απενεμήθηκε ο πολύ τιμητικός τίτλος του Μυστικοσύμβουλου του Πανεπιστημίου του Μονάχου (Geheimrat).
• Το 1932 διορίζεται Κυβερνητικός επίτροπος στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Θεσσαλονίκης.
• Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
• Μέλος της Ακαδημίας Βερολίνου από το 1919.
• Μέλος της Ακαδημίας Γκέτινγκεν από το 1920.
• Μέλος της Ακαδημίας Μονάχου από το 1925.
• Μέλος της Ακαδημίας Μπολόνιας από το 1926.
• Μέλος της Παπικής Ακαδημίας από το 1928.
• Μέλος της Ακαδημίας Ρώμης από το 1929.
• Στο Πολυτεχνείο Βροσλάβ της Πολωνίας (Μπρεσλάου) ιδρύθηκε έδρα Καραθεοδωρή (είχε οργανώσει το Πανεπιστήμιο όταν ήταν στην Γερμανία).

Επιστημονική Εργασία

• Το 1904 γράφει την διατριβή του: «Για τις ασυνεχείς λύσεις του Λογισμού των Μεταβολών» που παραδίδει στον Χ Μινκόφσκι τον θεμελιωτή της ειδικής θεωρία της σχετικότητας.
• Το 1905 γράφει την υφηγεσία του : «Ισχυρά μέγιστα και ελάχιστα των απλών ολοκληρωμάτων».
• Το 1919 αποδεικνύει το θεώρημα του Α.Πουανκαρέ.
• Ασχολείτο με τα μαθηματικά των Πλατωνικών διαλόγων.
• Το 1924 παρουσιάζει στην Πρωσική Ακαδημία Επιστημών την Αξιωματικής της Θεωρίας της Σχετικότητας.
• Μαθηματική ανάλυση της Γεωμετρίας.
• Μαθηματικές απεικονίσεις στη Θερμοδυναμική
• Μελετά την Γεωμετρική Οπτική που οδήγησε σε εφαρμογές αξιόλογες, ώστε ένα σύστημα τηλεσκοπίων στο αστεροσκοπείο του Πάλομαρ έχει βασιστεί σε θεωρίες του Κ.Καραθεοδωρή.
• Μελέτησε και παρουσίασε θεώρημα που έφερνε το όνομα του (θεώρημα Καραθεοδωρή).

Τι είπαν για τον Κ.Καραθεοδωρή

• Αν όμως λύσετε και το πρόβλημα των κλειστών γραμμών του χρόνου θα σταθώ μπροστά σας με σταυρωμένα τα χέρια. Σας χαιρετά ο όλος δικός σας (Α.Αϊνστάιν).
• Er ist ain feiner Mensch - Είναι ένας υπέροχος 'Ανθρωπος (Α.Αϊνστάιν).
• Κύριοι ζητήσατε να σας απαντήσω σε χίλια δύο πράγματα, κανείς όμως δεν θέλησε να ρωτήσει ποιος ο δάσκαλός μου, ποιος μου έδειξε και μου άνοιξε τον δρόμο προς την ανώτερη μαθηματική επιστήμη και έρευνα. Και για να μην σας κουράσω, σας λέω απλά, χωρίς λεπτομέρειες, ότι μεγάλος μου δάσκαλος υπήρξε ο αξεπεραστος Έλληνας Κωνσταντίνος Καραθεοδωρής, στον οποίο, εγώ προσωπικά αλλά και η μαθηματική επιστήμη, η φυσική, η σοφία του αιώνα μας χρωστάμε τα πάντα ('Αλμπερτ Αϊνστάιν στην τελευταία συνέντευξη τύπου το 1955).
• Δράττομαι της ευκαιρίας να σημειωθώ της υμετέρας περισπούδαστου εντιμότιτος, φίλος πιστός και πρόθυμος εν παντί (Χρυσόστομος Σμύρνης).
• Η πολυμέρεια του Καραθεοδωρή επεκτείνεται πολύ πέρα από την ειδικότητά του (Χ.Τίτσε).
• Ένας από τους λαμπρότερους μαθηματικούς, έχει ουσιαστικά εμπλουτίσει και επηρεάσει αποφασιστικά την επιστήμη. Ένας άνδρας με ασυνήθιστη και πλατιά παιδεία, ως ανήκων στο Ελληνικό έθνος με το υψιπετές πνεύμα του και την ουσιαστική αναζήτηση της γνώσης, συνέχισε την παράδοση και την κληρονομιά της κλασικής Ελλάδος (ακαδημαϊκός Oscar Perron).

Βιβλία-Μελέτες

• "Η Αίγυπτος" (στα Ελληνικά το 1999): μελέτη για την Αίγυπτο.
• "Μελέτες για την κατασκευή των Πυραμίδων".
• «Περί αναδιοργανώσεως του Πανεπιστημίου Αθηνών» (Ελληνικά 1932).
• Το 1935 «Λογισμός των μεταβολών»
• Το 1918 «Μαθήματα Πραγματικών Συναρτήσεων»
• Το 1956 (μετά τον θάνατό του) «Μέτρο και Θεωρία Ολοκλήρωσης και η Αλγεβροποίηση τους».
• Η Γερμανική Ακαδημία εκδίδει το σύνολο των εργασιών του το 1945 σε 5 ογκώδεις τόμους.