ΔΙΟΛΚΟΣ

Μέρος Β' : Θυσία στο βωμό της επίπλαστης "ελληνοτουρκικής φιλίας"

Όπως είδαμε στο πρώτο μέρος του αφιερώματος ακόμη και μετά την τελική υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης τον Ιούλιο του 1923, έως το τέλος του έτους υπήρχαν επίσημες αναφορές για την παρουσία Ελλήνων πολιτικών και στρατιωτικών αιχμαλώτων στην Τουρκία, που δεν είχαν απελευθερωθεί. Στις 25 Ιανουαρίου 1924 αναχώρησε για την Μικρά Ασία αποστολή Αμερικανών για αναζήτηση αιχμαλώτων.
Όπως ήταν φυσικό το θέμα συζητήθηκε και στο ελληνικό κοινοβούλιο, όπου ήταν εμφανής η τουλάχιστον επιφυλακτική θέση των κυβερνητικών παραγόντων. Το θέμα ετίθετο παράλληλα με το προσφυγικό αλλά και το θέμα των ορφανών ελληνόπουλων που είχαν εγκλωβιστεί, ή το ζήτημα των απαχθέντων κορασίδων που είχαν διοχετευθεί στα τούρκικα . . . χαρέμια. Σε συνεδρίαση της 28 Ιανουαρίου 1924 αναφέρετο:

"ΠΡΟΕΔΡΟΣ O κ. Αρτεμιάδης παρακαλεί τον κ. επί των Εξωτερικών Υπουργόν όπως ευαρεστηθή και πληροφορήση την Συνέλευσιν 1) αν ελήφθησαν ή θα ληφθώσι μέτρα προς απελευθέρωσιν και των υπολειπομένων εν Τουρκία πολιτικών ομήρων και αιχμαλώτων και 2) ποία μέτρα ελήφθησαν προς απελευθέρωσιν των κρατουμένων εις τα χαρέμια της Ανατολής Ελληνίδων και των εις τα Ορφανοτροφεία Ελληνοπαίδων.

Γ. ΡΟΥΣΣΟΣ (Υπουργός Εξωτερικών) Κατόπιν συμφωνίας μετά της Τουρκικής Κυβερνήσεως ήρχισεν η εργασία της απελευθερώσεως και μεταφοράς ομήρων και αιχμαλώτων. Η εργασία αυτή εξακολουθεί εις το έργον δε αυτής προσέφερεν μεγάλας υπηρεσίας η Near East Relief μέσω της οποίας πλείστοι αιχμάλωτοι και όμηροι κατορθώθη να συγκεντρωθούν εις Σμύρνην και εις άλλα κέντρα, οπόθεν επανήλθον εις την Ελλάδα . . . Γνωρίζω επί πλέον ότι εις διαφόρους φυλακάς υπάρχουσιν αιχμάλωτοι στρατιωτικοί και όμηροι των οποίων την απελευθέρωσιν εζητήσαμεν δια του εν Άγκυρα επιτετραμμένου μας και των οποίων η τύχη θα κανονισθή λίαν προσεχώς δυνάμει ενός γενικού μέτρου το οποίον η Κυβέρνησις θα λάβη εντός ολίγον ημερών.
Όσον αφορά την τύχην των κορασίδων ή μικρών Ελληνοπαίδων ευρισκομένων εις χείρας οθωμανών περί αυτών δεν έχομεν ακόμη επισήμους πληροφορίας, διότι περί αυτών εργάζεται η αποστολή μας εν Άγκυρα, όπως ανακαλύψη την ύπαρξιν αυτών και ενεργήση τα δέοντα δια την απελευθέρωσίν των.

Οι..τυχεροί. Απο τους λίγους αιχμαλώτους που κατάφεραν να επιζήσουν της τουρκικής βαρβαρότητας και της ελληνικής αδιαφορίας.

Στις 9 Μαρτίου 1924, η τουρκική κυβέρνηση ενημέρωσε επίσημα ότι όλοι οι Έλληνες οπλίτες απολύθηκαν από τα στρατόπεδα αιχμαλώτων. Ωστόσο τα δημοσιεύματα στον τύπο για επάνοδο ξεχασμένων αιχμαλώτων συνεχώς πλήθαιναν:

13 Ιουλίου 1924
«Κατά πληροφορίας του εκ Σαράντα Εκκλησιών καταγομένου κ. Στ. Κοσμοπούλου αφιχθέντος προ τινων ημερών εξ αιχμαλωσίας εις την Μ. Ασίαν υπάρχουν ακόμη πλείστοι στρατιωτικοί και πολιτικοί αιχμάλωτοι, συγκεκριμένως δε 42 εις το Ικόνιον, 22 εις Άγκυραν, 18 εις το Ουσάκ, 62 εις το Ανμέπ της Συρίας, 20 εις το Αφιόν Καραχισάρ και 14 εις την Σμύρνην, πολλοί δε εις το Χαλέπι και Μπιζάνι. Εκ τούτων άλλοι ευρίσκονται εις τας φυλακάς και άλλοι εις στρατόπεδα. Μερικούς τους κρατούν κρυμμένους εις τας οικίας ή σπήλαια. Πάντες δε υφίστανται τα δεινοπαθήματα σκληράς αιχμαλωσίας».

2 Αυγούστου 1924
«Κατ’ ανακοίνωσιν της εν Κωνσταντινουπόλει Μικτής Επιτροπής προς το Υπουργείον των Εξωτερικών απηλευθερώθησαν χθες οι εν Τοκάτ, Ικονίω και Καισαρεία κρατούμενοι Έλληνες αιχμάλωτοι. Εντός δε της εβδομάδος θα απελευθερωθούν και οι εν τοις Τουρκοπερσικοίς συνόροις κρατούμενοι».
Στην Βουλή το θέμα συζητήθηκε και πάλι στις 24 Ιουνίου 1924:
«Β. ΑΡΤΕΜΙΑΔΗΣ . . . Είχον την τιμήν να ανακοινώσω και άλλοτε εις την Συνέλευσιν ότι εκ των 50.000 στρατιωτών οι οποίοι συνελήφθησαν αιχμάλωτοι, απεδόθησαν εις ημάς μόνον 13.000 και εκ των 2.700 αξιωματικών μόνο 720 και εκ των 270.000 πολιτικών ομήρων απεδόθησαν εις ημάς μόλις 8.000. Και αυτό δε το Τουρκικόν Στρατηγείον δι’ ανακοινωθέντος του ομολογεί τον εξοντωτικόν πυρετόν ο οποίος είχε καταλάβει τον τουρκικόν όχλον και ομολογεί ότι τας πρώτας ημέρας δεν ηδύνατο τω όντι να αντιμετωπίση την οργήν του τουρκικού όχλου. Και συνέβησαν βιαιοπραγίαι εις βάρος των Ελλήνων στρατιωτών πρωτοφανείς και ανήκουστοι. Αλλ’ επειδή μέχρι της σήμερον διεξήχθησαν μακραί συζητήσεις εν τη Εθνοσυνελεύσει της Άγκυρας δια την δήθεν απάνθρωπον στάσιν των Ελλήνων προς τους Μουσουλμανικούς πληθυσμούς της Μικράς Ασίας, Μακεδονίας και Θράκης, είμαι υποχρεωμένος προς αποκατάστασιν της αληθείας, να υπομνήσω εις την Συνέλευσιν τας μεθόδους τας οποίας μετήλθον οι Τούρκοι προς εξολόθρευσιν των αιχμαλώτων. Και θα αναφέρω εν μόνον περιστατικόν. Εις την πόλην την Μαγνησίας Επιτροπή Τούρκων κρεοπωλών παρουσιάσθη προ του Διοικητού του Τάγματος Αιχμαλώτων και εζήτησε σφάγια. Και εδόθησαν εις την Επιτροπήν ταύτην αιχμάλωτοι στρατιώται. Και αφού κατεσφάγησαν, το κρέας αυτών επωλήθη ως βορά ζώων. Κάτωθι της καταθέσεως ταύτης προσυπογράφει ο κ. Βάντερ Φράην, αντιπρόσωπος του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού.
Η σπουδαιοτέρα σφαγή διεπράχθη πάλιν εν Μαγνησία εις μίαν χαράδραν, μάλιστα υπό το όνομα Κιρτίκ Δερέ. Εντός μιας ημέρας δια μυδραλλιοβόλων εφονεύθησαν 3.000 στρατιώται. Αδ’ ετέρου το 23ο Τάγμα Αιχμαλώτων εξοντώθη κατά τρόπον περίεργον. Συνετρίβησαν δηλαδή αι κεφαλαί των στρατιωτών δια λίθων. Υπάρχουν δε αιχμάλωτοι επανακάμψαντες οι οποίοι εξαναγκάσθησαν υπό των Διοικητών των Ταγμάτων να εξασκούν έργον δημίου . . . στρατιώται καταγόμενοι εκ Παλαιάς Ελλάδος κατεσκεύαζον στρατιωτικούς σιδηροδρόμους εκ Σεβαστείας προς τον Καύκασον. Και ο αριθμός αυτός κατά πληροφορίας τας οποίας ηρύσθημεν εκ θετικών πηγών, ανέρχεται εις 3.000».

Με την συμπλήρωση 2 ετών από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης οι ειδήσεις για αγνοούμενους αιχμαλώτους εγκλωβισμένους στην Μικρά Ασία συνεχίζονταν:

27 Ιουλίου 1925
«Κατά πληροφορίας εκ Θεσσαλονίκης αφίκοντο εκεί τέσσαρες Έλληνες αιχμάλωτοι διαφυγόντες την άγρυπνον επιτήρησιν κάποιου βέη, όστις τους εκράτει ως δούλους εις το κτήμα του. Ούτοι αφηγούνται ότι υπάρχουν και άλλοι Έλληνες εις το εσωτερικόν της Μικράς Ασίας κρατούμενοι ως αιχμάλωτοι εις τα κτήματα των βέηδων»

22 Σεπτεμβρίου 1925
«Κατά πληροφορίας εκ Θεσσαλονίκης αφίκοντο εκεί χθες έτεροι δύο αιχμάλωτοι οι Π. Μαρίγκλης και Ι. Γεωργιάδης κρατούμενοι ακουσίως εις τα πέριξ του Ικονίου. Ούτοι αφηγούνται ότι έτεροι 18 αιχμάλωτοι στρατιώται δραπετεύσαντες έφθασαν εις Συρίαν και παρεδόθησαν εις τας Γαλλικάς Αρχάς. Διαβεβαίωσαν δε ότι υπάρχουν εισέτι 3.000 αιχμαλώτων Ελλήνων εις το εσωτερικόν της Μ. Ασίας».

Εφημερίδα Εμπρός 19 Φεβρουαρίου 1926 (το απόσπασμα παρακάτω)

19 Φεβρουαρίου 1926
«Δια του σοβιετικού ατμοπλοίου «Τσιτσερίν» καταπλεύσαντος χθες εις τον Πειραιά εκ Κωνσταντινουπόλεως αφίκοντο 6 Έλληνες αιχμάλωτοι κρατούμενοι από του 1922 εις Ερζερούμ. Τα ονόματα των αιχμαλώτων είνε τα εξής: Αλέξ. Παντωνάτος του Ευσταθίου εκ Κελπισλή Σαμψούντως ετών 26, Παναγιώτης Κουρουτζόγλου του Αναστασίου ετών 28 εκ Ζάνας Δαμασκού, Χατζαλίδης Πολυχρόνης του Παναγιώτη ετών 26 εκ Πελιτσούχ της Τριπόλεως του Ευξείνου Πόντου, Κουρουπαναγιωτόγλου Χαράλαμπος του Ιωάννου ετώ 28 εκ Νίκσαρ του Νομού Σεβαστίας, Γρηγορίου Στέφανος του Φωτίου ετών 27 εκ του χωρίου Γκοβανίτο της Γκόβοζας και Αναστασάκης Ελευθέριος του Δημητρίου ετών 23 εκ Κιλικίας.
Άπαντες οι αιχμάλωτοι ούτοι ευρίσκονται εις αθλιεστάτην από πάσης απόψεως κατάστασιν. Κατά τας αφηγήσεις των η ζωή των εν Τουρκία όπου εκρατούντο από του 1922 ήτο αυτοχρήμα τραγική. Εργαζόμενοι επί 15 συνεχείς ώρας εις διάφορα καταναγκαστικά έργα δεν ετόλμουν ούτε να αναπαυθούν επί λίγα λεπτά της ώρας καθόσον ο «βούρδουλας» των Τούρκων στρατιωτών τους ηπείλει ανά πάσαν στιγμήν.
Πεινώντες και γυμνητεύοντες εγκαταλείποντο μετά την κοπιώδη εργασίαν εις το ύπαιθρον υπό δριμύτατον ψύχος δια να κοιμηθούν. Οι εν λόγω Έλληνες αιχμάλωτοι βεβαιούν και αυτοί ότι εις τα βάθη της Μικρασίας δεν ήσαν οι μόνοι Έλληνες αιχμάλωτοι τους οποίους η Τουρκική κυβέρνησις κατακρατεί. Υπάρχει ακόμη μέγας αριθμός αιχμαλώτων κατατυραννουμένων ακόμη».

19 Μαΐου 1926
«Εγράφη χθες ότι εγένετο εις την Άγκυραν διάβημα της ελληνικής κυβερνήσεως δια τους αιχμαλώτους. Ο κ. Ρούφος ερωτηθείς είπε ότι διάβημα δεν έγινε».

Εν τω μεταξύ οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για την επίλυση των εκκρεμοτήτων της Συνθήκης της Λωζάννης σχετικά με την ανταλλαγή των πληθυσμών και τις περιουσίες τους, συνεχίζονταν. Στις 7 Ιουλίου 1926 (3 έτη από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης) ο Τούρκος υπουργός εξωτερικών Σουκρής βέης επισκεπτόμενος την Ελλάδα, έτυχε υποδοχής από την ελληνική κυβέρνηση, η οποία μόλις και τολμούσε να ψελλίσει μερικά λόγια για τους αιχμαλώτους, θεωρώντας το θέμα ήσσονος σημασίας (βλέπε επισυναπτόμενο). Η υψηλή πολιτική (ελληνοτουρκική προσέγγιση) έπρεπε να προωθηθεί ανεξάρτητα από την κοινή γνώμη η οποία είχε ευαισθητοποιηθεί από την αδικαιολόγητη απώλεια 32.000 συμπολιτών της.

17 Ιουλίου 1926
«Επιβάται αφιχθέντες εις Πειραιά εκ Κωνσταντινουπόλεως δια του ιταλικού ατμοπλοίου «Θεοδώρα», ανεκοίνωσαν ότι, κατ’ ασφαλείς πληροφορίας των, εις το εσωτερικόν της Μικράς Ασίας κρατούνται αρκετοί Έλληνες

Το τελειωτικό χτύπημα στην υπόθεση, θα δώσει η υπογραφή στις 7 Δεκεμβρίου 1926 της ελληνοτουρκικής συμφωνίας για όλα τα εκκρεμή θέματα. Φυσικά μνεία για το θέμα των αιχμαλώτων δεν υπήρχε, αφού δεν είχε τεθεί επίσημα από την ελληνική πλευρά!!. Ωστόσο όπως η συμφωνία του 1925, έτσι και αυτή του 1926 δεν εφαρμόστηκε εξαιτίας της κακοπιστίας της τουρκικής πλευράς. Τα τελευταία «πυροτεχνήματα» για το μέγα αυτό θέμα έκαναν την εμφάνισή τους στην Βουλή. Στην συνέχεια το θέμα ξεχάστηκε χάριν των καλών διμερών σχέσεων και η ελληνοτουρκική φιλία . . . πρόκοψε!

19 Φεβρουαρίου 1927
«Προτάσσει των κ.κ. Κ. ΚΑΛΚΑΝΗ και Α. ΒΑΛΑΩΡΙΤΗ αναγιγνώσκεται τηλεγράφημα των κατοίκων Λευκάδος κατατεθέντος παρ’ αυτών, έχων ούτω:
«Παρά λοχίου Παπαδήμα Χρήστου άρτι εξ αιχμαλωσίας επανελθόντος και διελθόντος ατμοπλοϊκώς σήμερον, εντεύθεν επληροφορήθημεν πειστικώς και λεπτομερώς ότι ο αδελφός μου Χαράλαμπος Σταματέλος λοχαγός, Ηλίας Κατοπόδης Κουτσουριάς Ανθυπολοχαγός, είκοσι αξιωματικοί και 1.000 στρατιώται ευρίσκονται εις την ζωήν αιχμάλωτοι εις Χουμ περιφέρειαν Μυρσίνης. Επιτροπή Ευρωπαίων ανεκάλυψεν επανελθόντας πεντήκοντα εν οις Παπαδήμαν και επροχώρησεν ανεύρεσιν υπολοίπων. Παπαδήμας εβεβαίωσεν ενόρκως Υπουργείον ανωτέρω. Επερωτήσατε Βουλήν, Υπουργόν Εξωτερικών ζητούντες πληροφορίας και αρμοδίως ταχίστην επέμβασιν προς ματαίωσιν ενδεχομένης αποκρύψεως παρά Τούρκων».

Οι κ.κ. Κ. ΚΑΛΚΑΝΗΣ και Α. ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ παρακαλούν να διαταχθή η εξέτασις του ανωτέρω λοχίου και να επέμβη το Υπουργείον Εξωτερικών προς διάσωσιν τόσον Ελλήνων διαμαρτυρόμενον εντόνως δια τας τοιαύτας απανθρώπους πράξεις».

Διαβάστε ακόμα: