Κυριακή, 31 Ιανουαρίου 2010
Η ΛΥΣΗ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΑΝΑΖΗΤΕΙΤΑΙ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ (ΒΗΜΑ)
Η υφαλοκρηπίδα και το «αγκάθι» του Καστελόριζου
ΣΕ ΟΡΙΣΤΙΚΗ λύση του προβλήματος του Αιγαίου διά της επιστροφής στο... παρελθόν προσανατολίζεται ο κ. Γ. Παπανδρέου.
Ο Πρωθυπουργός κατέστησε σαφείς τις προθέσεις του μέσω της απαντητικής επιστολής του στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ζητώντας να τεθεί συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα- α λα Ελσίνκι- για την κατάληξη
των διερευνητικών επαφών. Η ελληνική πλευρά, διά των δημοσίων δηλώσεων τόσο του Πρωθυπουργού όσο και του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών κ. Δ. Δρούτσα,
επιμένει ότι είναι έτοιμη να προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Είναι όμως αυτό το μόνο θέμα; Ή μια μελλοντική προσφυγή θα αφορά γενικότερα το νομικό καθεστώς του Αιγαίου; «Το κείμενο που δόθηκε
στη δημοσιότητα αναφέρεται σε προβλήματα, όχι μόνο στην υφαλοκρηπίδα»
σχολιάζει πηγή που έχει ασχοληθεί επί μακρόν με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. «Αν η διαδικασία που θα ακολουθηθεί είναι η ίδια που ξεκίνησε μετά τη Συμφωνία του Ελσίνκι,τότε η επιστολή Παπανδρέου αφήνει σαφώς να εννοηθεί ότι η προσφυγή στη Χάγη θα αφορά όλα τα θέματα επί των οποίων υπήρξε ασυμφωνία» εξηγεί.
Στο θέμα της υφαλοκρηπίδας η ελληνική πλευρά έχει επιδιώξει να αποφύγει το κλείσιμο ελληνικών νησιών σε τουρκική υφαλοκρηπίδα. Για τον σκοπό αυτό είχε εξεταστεί η ανταλλαγή περιοχών, με την προσφορά π.χ. μεγαλύτερου κομματιού στους Τούρκους στην έξοδο των Δαρδανελίων. Σε ζήτημα-αγκάθι ωστόσο, λόγω των ερευνητικών δραστηριοτήτων της Αγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο, θα μπορούσε να αναδειχθεί το Καστελόριζο. Ο κ. Παπανδρέου κάνει ρητή αναφορά στην επιστολή του για αποφυγή τέτοιων ενεργειών σε υφαλοκρηπίδα που δεν έχει οριοθετηθεί.
Γεωγραφικά το Καστελόριζο δεν ανήκει στο Αιγαίο. Αν όμως εξεταστεί ως ειδική περίπτωση, ίσως επικρατήσουν κριτήρια δυσμενέστερα για την ελληνική πλευρά. Εμπειροι διπλωμάτες υπενθυμίζουν πρόσφατη απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης για την οριοθέτηση των θαλασσίων συνόρων μεταξύ Ρουμανίας και Ουκρανίας στη Μαύρη Θάλασσα που «φωτογραφίζει» την περίπτωση του Καστελόριζου και προσεγγίζει τις τουρκικές θέσεις οι οποίες συμπυκνώνονται στο επιχείρημα ότι ένα νησί τόσο απομονωμένο από τον ελληνικό ηπειρωτικό κορμό δεν μπορεί να περιορίζει τόσο πολύ την τουρκική υφαλοκρηπίδα.
Κατά την προηγούμενη εντατική διαπραγμάτευση, επί πρωθυπουργίας Σημίτη, ο βασικός, αν και ανομολόγητος, στόχος της Αθήνας ήταν η επέκταση των χωρικών υδάτων που θα συνοδευόταν από την εναρμόνισή τους με τον εναέριο χώρο. «Το εύρος χωρικών υδάτων και εναερίου χώρου πρέπει να καθοριστεί από εμάς και όχι από το Δικαστήριο. Ιδιαίτερα το πρώτο είναι κρίσιμο, διότι αποτελεί το εσωτερικό όριο για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας» σημειώνουν διπλωματικές πηγές. Η επέκταση των χωρικών υδάτων στα οκτώ ή εννέα ναυτικά μίλια, με τις απαραίτητες προσαρμογές, ανάλογα με την περιοχή, θεωρούνταν σύμφωνα με πληροφορίες εφικτός στόχος από την Αθήνα. Θα συνεπαγόταν όμως και απεμπόληση του δικαιώματος περαιτέρω επέκτασης στο μέλλον; Το ερώτημα αυτό διατυπωνόταν στο άκρως απόρρητο ενημερωτικό υπόμνημα που είχε παραδώσει μετά τις εκλογές του 2004 ο πρώην υπουργός Εξωτερικών κ. Τ.Γιαννίτσης στον κ. Π. Μολυβιάτη. Στο υπόμνημα Γιαννίτση διατυπώνονταν προβληματισμοί και για τις πραγματικές προθέσεις της Αγκυρας με την καινοφανή θεωρία των «γκρίζων ζωνών». Πρόκειται για διαπραγματευτικό χαρτί ώστε να σπάσει την ομοιογένεια του χώρου των Δωδεκανήσων ή η Τουρκία έχει εδαφικές διεκδικήσεις; Σύμφωνα με πληροφορίες του «Βήματος», ο κ. Παπανδρέου ρώτησε τον κ. Ερντογάν, όταν τον συνάντησε τον περασμένο Οκτώβριο στην Κωνσταντινούπολη, αν η Αγκυρα έχει εδαφικές βλέψεις. Εκείνος φέρεται να απάντησε αρνητικά. «Κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος» λέει διπλωματική πηγή, ακόμη και αν τα νομικά όπλα που έχει στη «φαρέτρα» της η Αθήνα, όπως η ιταλοτουρκική συμφωνία του 1932 και η Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1947, θεωρούνται ισχυρά.
Διπλωματικοί κύκλοι προειδοποιούν πάντως ότι με την επιστολή Παπανδρέου «ανοίγει η πόρτα να πάνε στη Χάγη όλα τα θέματα που θέτει στο τραπέζι η Αγκυρα, μεταξύ των οποίων οι “γκρίζες ζώνες” και η αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Αιγαίου». Οι ίδιες πηγές υπογραμμίζουν ότι μια τέτοια εξέλιξη «θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο ακόμη και την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας». Και αναρωτιούνται: «Ποιος είναι αυτός που θα εγγυηθεί την εφαρμογή μιας πιθανής συμφωνίας;». Επιπλέον, όσοι ασκούν κριτική στις επιλογές Παπανδρέου τονίζουν ότι στην παρούσα συγκυρία οι διαπραγματεύσεις με την Τουρκία θα γίνουν με την πλάστιγγα να γέρνει προς την πλευρά της Αγκυρας. Και αυτό καθώς η Ουάσιγκτον φλερτάρει ανοιχτά με την κυβέρνηση Ερντογάν, την οποία θεωρεί «κομβικό παίκτη» για τη διαχείριση μετώπων όπως το Ιράκ και το Αφγανιστάν.
Ο Πρωθυπουργός κατέστησε σαφείς τις προθέσεις του μέσω της απαντητικής επιστολής του στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ζητώντας να τεθεί συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα- α λα Ελσίνκι- για την κατάληξη
των διερευνητικών επαφών. Η ελληνική πλευρά, διά των δημοσίων δηλώσεων τόσο του Πρωθυπουργού όσο και του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών κ. Δ. Δρούτσα,
επιμένει ότι είναι έτοιμη να προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Είναι όμως αυτό το μόνο θέμα; Ή μια μελλοντική προσφυγή θα αφορά γενικότερα το νομικό καθεστώς του Αιγαίου; «Το κείμενο που δόθηκε
στη δημοσιότητα αναφέρεται σε προβλήματα, όχι μόνο στην υφαλοκρηπίδα»
σχολιάζει πηγή που έχει ασχοληθεί επί μακρόν με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. «Αν η διαδικασία που θα ακολουθηθεί είναι η ίδια που ξεκίνησε μετά τη Συμφωνία του Ελσίνκι,τότε η επιστολή Παπανδρέου αφήνει σαφώς να εννοηθεί ότι η προσφυγή στη Χάγη θα αφορά όλα τα θέματα επί των οποίων υπήρξε ασυμφωνία» εξηγεί.
Στο θέμα της υφαλοκρηπίδας η ελληνική πλευρά έχει επιδιώξει να αποφύγει το κλείσιμο ελληνικών νησιών σε τουρκική υφαλοκρηπίδα. Για τον σκοπό αυτό είχε εξεταστεί η ανταλλαγή περιοχών, με την προσφορά π.χ. μεγαλύτερου κομματιού στους Τούρκους στην έξοδο των Δαρδανελίων. Σε ζήτημα-αγκάθι ωστόσο, λόγω των ερευνητικών δραστηριοτήτων της Αγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο, θα μπορούσε να αναδειχθεί το Καστελόριζο. Ο κ. Παπανδρέου κάνει ρητή αναφορά στην επιστολή του για αποφυγή τέτοιων ενεργειών σε υφαλοκρηπίδα που δεν έχει οριοθετηθεί.
Γεωγραφικά το Καστελόριζο δεν ανήκει στο Αιγαίο. Αν όμως εξεταστεί ως ειδική περίπτωση, ίσως επικρατήσουν κριτήρια δυσμενέστερα για την ελληνική πλευρά. Εμπειροι διπλωμάτες υπενθυμίζουν πρόσφατη απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης για την οριοθέτηση των θαλασσίων συνόρων μεταξύ Ρουμανίας και Ουκρανίας στη Μαύρη Θάλασσα που «φωτογραφίζει» την περίπτωση του Καστελόριζου και προσεγγίζει τις τουρκικές θέσεις οι οποίες συμπυκνώνονται στο επιχείρημα ότι ένα νησί τόσο απομονωμένο από τον ελληνικό ηπειρωτικό κορμό δεν μπορεί να περιορίζει τόσο πολύ την τουρκική υφαλοκρηπίδα.
Κατά την προηγούμενη εντατική διαπραγμάτευση, επί πρωθυπουργίας Σημίτη, ο βασικός, αν και ανομολόγητος, στόχος της Αθήνας ήταν η επέκταση των χωρικών υδάτων που θα συνοδευόταν από την εναρμόνισή τους με τον εναέριο χώρο. «Το εύρος χωρικών υδάτων και εναερίου χώρου πρέπει να καθοριστεί από εμάς και όχι από το Δικαστήριο. Ιδιαίτερα το πρώτο είναι κρίσιμο, διότι αποτελεί το εσωτερικό όριο για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας» σημειώνουν διπλωματικές πηγές. Η επέκταση των χωρικών υδάτων στα οκτώ ή εννέα ναυτικά μίλια, με τις απαραίτητες προσαρμογές, ανάλογα με την περιοχή, θεωρούνταν σύμφωνα με πληροφορίες εφικτός στόχος από την Αθήνα. Θα συνεπαγόταν όμως και απεμπόληση του δικαιώματος περαιτέρω επέκτασης στο μέλλον; Το ερώτημα αυτό διατυπωνόταν στο άκρως απόρρητο ενημερωτικό υπόμνημα που είχε παραδώσει μετά τις εκλογές του 2004 ο πρώην υπουργός Εξωτερικών κ. Τ.Γιαννίτσης στον κ. Π. Μολυβιάτη. Στο υπόμνημα Γιαννίτση διατυπώνονταν προβληματισμοί και για τις πραγματικές προθέσεις της Αγκυρας με την καινοφανή θεωρία των «γκρίζων ζωνών». Πρόκειται για διαπραγματευτικό χαρτί ώστε να σπάσει την ομοιογένεια του χώρου των Δωδεκανήσων ή η Τουρκία έχει εδαφικές διεκδικήσεις; Σύμφωνα με πληροφορίες του «Βήματος», ο κ. Παπανδρέου ρώτησε τον κ. Ερντογάν, όταν τον συνάντησε τον περασμένο Οκτώβριο στην Κωνσταντινούπολη, αν η Αγκυρα έχει εδαφικές βλέψεις. Εκείνος φέρεται να απάντησε αρνητικά. «Κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος» λέει διπλωματική πηγή, ακόμη και αν τα νομικά όπλα που έχει στη «φαρέτρα» της η Αθήνα, όπως η ιταλοτουρκική συμφωνία του 1932 και η Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1947, θεωρούνται ισχυρά.
Διπλωματικοί κύκλοι προειδοποιούν πάντως ότι με την επιστολή Παπανδρέου «ανοίγει η πόρτα να πάνε στη Χάγη όλα τα θέματα που θέτει στο τραπέζι η Αγκυρα, μεταξύ των οποίων οι “γκρίζες ζώνες” και η αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Αιγαίου». Οι ίδιες πηγές υπογραμμίζουν ότι μια τέτοια εξέλιξη «θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο ακόμη και την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας». Και αναρωτιούνται: «Ποιος είναι αυτός που θα εγγυηθεί την εφαρμογή μιας πιθανής συμφωνίας;». Επιπλέον, όσοι ασκούν κριτική στις επιλογές Παπανδρέου τονίζουν ότι στην παρούσα συγκυρία οι διαπραγματεύσεις με την Τουρκία θα γίνουν με την πλάστιγγα να γέρνει προς την πλευρά της Αγκυρας. Και αυτό καθώς η Ουάσιγκτον φλερτάρει ανοιχτά με την κυβέρνηση Ερντογάν, την οποία θεωρεί «κομβικό παίκτη» για τη διαχείριση μετώπων όπως το Ιράκ και το Αφγανιστάν.
Σχόλια