Αμερικανική υπόθεση η απομόχλευση
Σήμερα όμως δρομολογείται μια αξιοσημείωτη αλλαγή. Στα τέλη του περασμένου μήνα το ΔΝΤ εξέδωσε το World Economic Outlook, με ένα μικροσκοπικό γράφημα (στη σελ. 5) που έδειχνε ότι το χρέος των αμερικανικών νοικοκυριών, ως ποσοστό του εισοδήματος, μειώθηκε από 130% το 2007 σε 105% στα τέλη του 2012.
Στην ίδια περίοδο το χρέος των οικογενειών της ευρωζώνης αυξήθηκε από 100% στο σχεδόν 110%. Ιστορικά οι Ευρωπαίοι πάντα είχαν χαμηλότερο συντελεστή χρεών από τους Αμερικανούς, αλλά αυτές οι δύο γραμμές πλέον διασταυρώθηκαν. Πρόκειται για πλήρη αντιστροφή του μοτίβου που επικρατούσε το 2000, ας πούμε, όταν ο συντελεστής ήταν 80% στην ευρωζώνη και 90% στην Αμερική.
Ποιο είναι το συμπέρασμα; Οι αισιόδοξοι θεωρούν ότι είναι απόδειξη πως μπορεί να εμφανιστεί χειροπιαστή απομόχλευση, εντυπωσιακή σε ορισμένες περιπτώσεις. Σε πρόσφατη έρευνα η Federal Reserve Bank Ν. Υόρκης δείχνει ότι από το 2008 το αμερικανικό οικογενειακό χρέος έχει μειωθεί κατά σχεδόν 1 τρισ. δολ. από τα 12,5 τρισ. δολ.
Η διολίσθηση δεν είναι ομοιόμορφη. Ο φοιτητικός δανεισμός,για παράδειγμα, συνεχίζει να εκτινάσσεται. Πάντως το καθαρό χρέος σε πιστωτικές κάρτες κινείται σε χαμηλό 10ετίας και κυκλοφορούν 120 εκατ. λιγότερες πιστωτικές κάρτες απ’ όσο 5 χρόνια πριν.
Δεν είναι σαφές αν θα συνεχιστεί αυτή η απομόχλευση. Αμφιβολίες υπάρχουν εξάλλου και για τους λόγους που εκδηλώθηκε. Ορισμένοι θεωρούν (ή ελπίζουν) ότι καθρεφτίζει μια ευρύτερη πολιτισμική μεταβολή, καθώς τα νοικοκυριά έχουν γίνει πιο προσεκτικά με τάσεις αποταμίευσης. Άλλοι θεωρούν ότι η πτώση είναι αθέλητη και οφείλεται στο ότι οι τράπεζες έχουν μειώσει τα δάνεια κι έχουν διώξει κόσμο από το σπίτι του.
Υπάρχει μία ακόμη, αρκετά απαισιόδοξη, πλευρά στο γράφημα του ΔΝΤ: αυτή η όποια «γιατρειά» δεν έχει εκδηλωθεί στην Ευρώπη. Πρόσφατα ο Willem Buiter, επικεφαλής οικονομολόγος της Citigroup, κατέδειξε ότι οι τράπεζες και οι κυβερνήσεις δεν έχουν πραγματικά μειώσει τον υπερβολικό δανεισμό, και ζήτησε δραστική αναδιοργάνωση χρεών και ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών. Τα στοιχεία του ΔΝΤ αποδεικνύουν ότι το ίδιο ισχύει και για τα νοικοκυριά της ευρωζώνης.
Είναι γεγονός ότι τα στοιχεία του ΔΝΤ μπερδεύονται από την ευρύτερη διολίσθηση στην ανάπτυξη και στο εισόδημα. Και ο μέσος όρος αποκρύπτει ορισμένες μεγάλες περιφερειακές διαφορές: αν και οι Γερμανοί καταναλωτές δεν έχουν μεγάλη μόχλευση, οι οικογένειες στην Ισπανία, στην Ελλάδα, στην Ιρλανδία και αλλού έχουν πολύ περισσότερα χρέη.
Το καίριο σημείο όμως είναι το εξής: τα ευρύτατα διαδεδομένα χρεοστάσια και οι απομειώσεις που εμφανίστηκαν στην Αμερική δεν καθρεφτίζονται σε καμία περίπτωση στην Ευρώπη. Αυτό, όπως τονίζει ο κ. Buiter, δείχνει εν μέρει την ανεπαρκή κεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Αφού δεν έχουν αρκετή δυνατότητα να απορροφήσουν τις απώλειες, συντηρούν χαμένα δάνεια. Όπως έγινε στην Ιαπωνία 15 χρόνια πριν, το αποτέλεσμα είναι δανειστές-ζόμπι και τράπεζες-ζόμπι.
Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει αυτό να προκαλέσει στους Αμερικανούς αισθήματα χαιρεκακίας. Στο κάτω-κάτω η διαδικασία της απομόχλευσης στις ΗΠΑ υπήρξε συχνά ταραχώδης, με σκάνδαλα στις κατασχέσεις. Και είναι γνωστό ότι η αμερικανική κυβέρνηση δεν έχει μειώσει ακόμη τα επίπεδα των δικών της χρεών. Σε κάθε περίπτωση, οι οικονομολόγοι μπορούν να ισχυριστούν ότι ακόμη και ένα καταναλωτικό χρέος «μόνο» 11,6 τρισ. δολ. παραμένει πολύ υψηλό.
Όμως αν υπάρχει μεγάλο μάθημα από το γράφημα του ΔΝΤ, είναι ότι η στρατηγική παρέμβαση μπορεί να έχει αποτέλεσμα. Ή τουλάχιστον ότι η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών μπορεί να δώσει στο σύστημα τη δυνατότητα να «καθαρίσει», έστω αργά και με προβλήματα, κάποιες από τις υπερβολές της φούσκας. Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί θα πρέπει να το καταλάβουν αυτό. Και αν δράσουν, θα δουν μια μακροπρόθεσμη ελπίδα. http://www.euro2day.gr
Σχόλια