Η Αρχαία Θουρία έρχεται στο φως
Γράφτηκε από τον Βασίλης Μπακόπουλο
Μια ολόκληρη αρχαία πόλη αποκαλύπτεται σιγά - σιγά στην περιοχή των Ελληνικών, στη Θουρία, η Αρχαία Θουρία, χάρις στην επίμονη και συστηματική προσπάθεια την οποία ξεκίνησε το 2007 η αρχαιολόγος Ξένη Αραπογιάννη, διευθύντρια των ανασκαφών που διενεργούνται εκεί τα τελευταία 9 χρόνια -και οι οποίες από το 2009 τελούν υπό την αιγίδα της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας.
“Για
μας τους αρχαιολόγους, κάθε τι που βγαίνει στο φως είναι πολύ
σημαντικό. Ιδιαίτερα στη Θουρία, που ξέρουμε ότι έχουμε να κάνουμε με
μια ολόκληρη αρχαία πόλη, κάθε ένα τμήμα της που αποκαλύπτεται είναι για
μας σαν να αποκαλύπτεται ένα κομματάκι από ένα τεράστιο παζλ, με το
οποίο συμπληρώνεται συνεχώς η εικόνα για την καθημερινή ζωή και τη
δημόσια ζωή των αρχαίων κατοίκων” δηλώνει η Ξ. Αραπογιάννη στην “Ε”.
Εν αναμονή της έναρξης της φετινής ανασκαφικής περιόδου, τον ερχόμενο Ιούλιο, η γνωστή επιστήμονας -για 20 χρόνια προϊσταμένη της ΛΗ΄ ΕΠΚΑ, πρώτη διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας, αλλά και πρόεδρος της Εταιρείας Φίλων της Αρχαίας Θουρίας- κάνει στην “Ε” έναν σύντομο απολογισμό της περσινής χρονιάς, μιλά για τα ευρήματα στο Ασκληπιείο που, όπως λέει, έχει ακόμα πολλά να αποκαλύψει, όπως και η ευρύτερη περιοχή, αναφέρεται στη γεωλογική και γεωφυσική έρευνα που έγινε εκεί πέρυσι, ενώ υπογραμμίζει και το σημαντικό εύρημα που προέκυψε σε ελαιοτριβείο της αρχαίας πόλης, για πρώτη φορά στη Μεσσηνία. “Μέχρι τώρα, πολλοί ερευνητές που είχαν ασχοληθεί με τα ελαιοτριβεία της αρχαιότητας που υπάρχουν στη Μεσσηνία, είχαν εκφράσει την απορία πώς δεν υπήρχαν καθόλου κατάλοιπα ελαιοτριβείων σε όλο το νομό, ούτε και στην Αρχαία Μεσσήνη. Το γεγονός της απουσίας καταλοίπων από την επεξεργασία είχε προκαλέσει πραγματικά την έκπληξη των μελετητών. Τελικά η απορία λύθηκε, γιατί βρήκαμε κατάλοιπα ελαιοτριβείων στην Αρχαία Θουρία και είναι τα πρώτα αρχαία κατάλοιπα από ελαιοτριβεία που αποκαλύπτονται στην Αρχαία Θουρία -και στη Μεσσηνία θα έλεγα” επισημαίνει η Ξ. Αραπογιάννη. Η ίδια, εκφράζει ευχαριστίες προς τους χορηγούς της προσπάθειας, μεταξύ των οποίων ο Δήμος Καλαμάτας, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στο Ιδρυμα Γεωργίου και Βικτωρίας Καρέλια, στην επιχορήγηση του οποίου πέρυσι, όπως τονίζει, στηρίχθηκε αποκλειστικά η ανασκαφική προσπάθεια το 2015 στην Αρχαία Θουρία. Δεν παραλείπει να ευχαριστήσει και τη Μητρόπολη Μεσσηνίας για την παραχώρηση ορόφου από το πρώην άσυλο ανιάτων στο Γαρδίκι, προκειμένου να χρησιμεύσει ως εργαστήριο για τη μελέτη των ευρημάτων, ενώ ευχαριστεί παράλληλα την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας για τη συνεργασία της, τους επιστημονικούς της συνεργάτες αλλά και το εργατικό προσωπικό των ανασκαφών, εξαίροντας ταυτόχρονα “την ηθική και υλική συμπαράσταση των μελών της "Εταιρείας Φίλων Αρχαίας Θουρίας", καθώς και την υποστήριξη με γενναιόδωρη επιχορήγηση της Μεσσηνιακής Αμφικτιονίας”.
Να σημειωθεί, επίσης, ότι περιγραφή των μνημείων και των ευρημάτων από τις ανασκαφές στην Αρχαία Θουρία περιέχεται στον ιστότοπο www.ancientthouriaexcavation.gr
- Κυρία Αραπογιάννη, πότε ξεκίνησε η ανασκαφή στην Αρχαία Θουρία και ποιος είναι ο απολογισμός της ανασκαφικής δραστηριότητας το 2015;
“Η ανασκαφή της Αρχαίας Θουρίας στη θέση Παναγίτσα, σε απόσταση περίπου 10 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Καλαμάτας, ξεκίνησε το 2007 υπό τη δική μου διεύθυνση και από το 2009 η ανασκαφή έγινε συστηματική, υπό την αιγίδα της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, υπό τη διεύθυνσή μου. Η Εταιρεία διενεργεί τρεις ανασκαφές στη Μεσσηνία, την ανασκαφή της Αρχαίας Μεσσήνης, την ανασκαφή στην Ικλαινα και την ανασκαφή στην Αρχαία Θουρία. Το 2015 είχαμε μια μεστή ανασκαφική δραστηριότητα, δουλέψαμε αρκετό χρόνο σε δύο σημεία στην Αρχαία Θουρία, και στο σημείο που είναι το περίφημο Ασκληπιείο που έχει αρχίσει να ανασκάπτεται από το 2007 και από το 2009 γίνεται συστηματική ανασκαφή της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας υπό τη δική μου διεύθυνση. Επίσης, κάναμε μια δοκιμαστική ανασκαφή και στη θέση Ελληνικά όπου βρίσκεται στην κορυφή του υψώματος στο οποίο εξαπλώνεται η αρχαία πόλη. Εκεί αποκαλύφθηκε ένας μεγάλος περίβολος, πάρα πολύ εντυπωσιακός ως προς την οικοδομική του και τα υλικά με τα οποία έχει χτιστεί, εντός του οποίου βρέθηκαν κάποιοι τάφοι υστεροβυζαντινών χρόνων, αλλά η έρευνα στο εσωτερικό του δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί. Είναι όμως ένας εντυπωσιακός περίβολος από μεγάλους ορθογώνιους λιθόπλινθους, διαστάσεων περίπου 12x34 μέτρα. Βεβαίως είχαμε και πάρα πολλά ευρήματα και στο Ασκληπιείο και στον ταφικό περίβολο -νομίσματα, επιγραφές, πήλινα ειδώλια. Το 2015 ήταν μία πάρα πολύ παραγωγική χρονιά από απόψεως αρχαιολογικής.
Ο περίβολος, όπως και το Ασκληπιείο, χρονολογούνται στους ελληνιστικούς χρόνους, την περίοδο ακμής της πόλης δηλαδή, αλλά η πόλη δεν σταμάτησε ποτέ να κατοικείται. Κατοικήθηκε και στους υστεροβυζαντινούς και στους χριστιανικούς χρόνους και στην Τουρκοκρατία. Υπάρχει μια συνέχεια κατοίκησης, αλλά βεβαίως εμάς μας ενδιαφέρει και μας αφορά η καθαρά αρχαία περίοδος της πόλης, έχουμε επικεντρώσει την προσοχή μας στην περίοδο ακμής της Αρχαίας Θουρίας, κατά τους ελληνιστικούς και κλασικούς χρόνους”.
- Υπάρχουν πιστώσεις για τη διενέργεια των ανασκαφών; Πότε ξεκινάτε φέτος;
“Κρατικές πιστώσεις δεν έχουμε καθόλου. Οι ανασκαφές το 2015 έγιναν αποκλειστικά χάρις στη γενναία επιχορήγηση του Ιδρύματος Γεωργίου και Βικτωρίας Καρέλια και με την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να εκφράσω πολλές και θερμές ευχαριστίες, αλλά και την ευγνωμοσύνη μου, όπως και τη μεγάλη μου συγκίνηση, γι’ αυτή την υποστήριξη, η οποία δεν περιορίστηκε μόνο πέρυσι το 2015. Το Ιδρυμα Καρέλια και ιδιαίτερα η κυρία Βικτωρία Καρέλια έχει υποστηρίξει το ανασκαφικό έργο της Θουρίας σχεδόν απ’ όταν ξεκίνησε -πότε περισσότερο, πότε λιγότερο, αλλά πάντοτε είχαμε την βοήθειά της. Επίσης, από το 2012 είχαμε την βοήθεια του Δήμου Καλαμάτας -ηθική και υλική- την οποία θα έχουμε και φέτος, το 2016.
Η ανασκαφική περίοδος για το 2016 θα αρχίσει τον Ιούλιο. Δυστυχώς δεν έχουμε τη δυνατότητα, ούτε την οικονομική, αλλά ούτε και τη στήριξη του νόμου για να δουλέψουμε περισσότερο, καθώς ο χρόνος που μπορούμε να εργαστούμε ανασκαφικά είναι ορισμένος. Βεβαίως είναι και το οικονομικό, όταν δεν υπάρχουν χρήματα η ανασκαφή δεν μπορεί να προχωρήσει γιατί είναι μια πολυδάπανη διαδικασία, απαιτούνται πολλά χρήματα για εργατικά -γιατί χωρίς εργάτες ανασκαφή δεν μπορεί να γίνει.
Να σημειώσω επίσης ότι από τη Μητρόπολη Μεσσηνίας παραχωρήθηκε στις ανασκαφές της Αρχαίας Θουρίας ο όροφος από το πρώην άσυλο ανιάτων στο Γαρδίκι, την Ανω Αμφεια, το οποίο ήταν εγκαταλελειμμένο για πάρα πολλά χρόνια. Σε αυτόν τον χώρο θα στεγαστούν τα ευρήματα από τις ανασκαφές και θα μπορούμε να τα μελετούμε. Ηταν για μας μια τεράστια παραχώρηση και ανοίγει μια πολύ μεγάλη δυνατότητα να μελετήσουμε το υλικό μας. Γι’ αυτό τον λόγο θέλω να εκφράσω τις θερμότατες ευχαριστίες και την ευγνωμοσύνη μου στον σεβασμιότατο μητροπολίτη Μεσσηνίας κ. Χρυσόστομο”.
- Συμμετέχουν στην ανασκαφή εκπαιδευτικά ιδρύματα, της Ελλάδας ή του εξωτερικού;
“Τα τρία τελευταία χρόνια, στην ανασκαφή μετέχουν φοιτητές από το Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών της Καλαμάτας, του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, ως εκπαιδευόμενοι -μαθαίνουν ανασκαφή δηλαδή. Επίσης έχουμε και τη συμμετοχή φοιτητών, λίγων, από ξένα πανεπιστήμια -πέρυσι είχαμε τρεις φοιτητές από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Και οι φοιτητές από τα ξένα πανεπιστήμια -που συμμετέχουν στην ανασκαφή- επίσης έρχονται για εκπαίδευση, τους κάνουμε μαθήματα Αρχαιολογίας, ξεναγήσεις σε αρχαιολογικούς χώρους της περιοχής, επισκέψεις σε μουσεία”.
- Τι θα ξεχωρίζατε από τα ευρήματα της περσινής ανασκαφικής περιόδου;
“Για μας τους αρχαιολόγους, κάθε τι που βγαίνει στο φως είναι πολύ σημαντικό. Ιδιαίτερα στη Θουρία, που ξέρουμε ότι έχουμε να κάνουμε με μια ολόκληρη αρχαία πόλη, κάθε ένα τμήμα της που αποκαλύπτεται είναι για μας σαν να αποκαλύπτεται ένα κομματάκι από ένα τεράστιο παζλ, με το οποίο συμπληρώνεται συνεχώς η εικόνα για την καθημερινή ζωή και τη δημόσια ζωή των αρχαίων κατοίκων. Επομένως δεν μπορώ να πω ''αυτό ήταν το πιο σπουδαίο'' ή ''εκείνο ήταν λιγότερο σπουδαίο''. Αυτό το οποίο ήταν πολύ σημαντικό είναι ότι το Ασκληπιείο φαίνεται ότι επεκτείνεται κι άλλο, δηλαδή δεν έχει ολοκληρωθεί η ανασκαφή του Ασκληπιείου, που ήταν ένα λαμπρό ιερό και μοναδικό. Αλλά τα συνεχώς αποκαλυπτόμενα μνημεία και οικοδομήματα της Θουρίας για μας είναι συγκλονιστικά, γιατί μας ρίχνουν φως, μας ανοίγουν καινούργιες προοπτικές και δημιουργούν καινούργιες σκέψεις για όλη αυτή την αρχαία πόλη”.
- Πότε θα γίνει ενημέρωση του κόσμου της Μεσσηνίας για την εξέλιξη της ανασκαφής στην Αρχαία Θουρία;
“Κατ’ αρχάς γίνεται μια συνολική ανακοίνωση για το έργο της Αρχαιολογικής Εταιρείας τον Μάιο κάθε χρόνου, όταν ο γραμματέας της, ο Ακαδημαϊκός κ. Βασίλειος Πετράκος παρουσιάζει όλες τις ανασκαφές -η φετινή έγινε πρόσφατα, στην Αθήνα. Υστερα από αυτό, κάθε ανασκαφέας γράφει ορισμένα άρθρα στα πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρείας και δίνουμε μια πολύ λεπτομερή μελέτη για τις ανασκαφές που κάναμε, έτσι ώστε να ενημερώνεται επίσημα η αρχαιολογική επιστημονική κοινότητα διεθνώς. Εκτός αυτού, όμως, έχω κατά νου να κάνω μέσα στον φετινό χρόνο μία ομιλία για να ενημερώσω το κοινό της Μεσσηνίας για την ανασκαφή, γιατί ξέρω πόσο πολύ ενδιαφέρει τον κόσμο και πόσο έχει αγκαλιάσει την περίπτωση αυτή της Αρχαίας Θουρίας, βλέπω τον ενθουσιασμό και την αγάπη που δείχνει ο κόσμος. Υπάρχει ωστόσο ένα άρθρο, που έχω γράψει με την επιγραφολόγο κ. Ανδρονίκη Μακρή, το οποίο αναφέρεται στις επιγραφές της Αρχαίας Θουρίας που βρήκαμε στο Ασκληπιείο και το οποίο δημοσιεύτηκε στην Αρχαιολογική Εφημερίδα του 2015. Επίσης, έχω γράψει ένα ακόμα άρθρο για τα αρχαία ελαιοτριβεία της Θουρίας, το οποίο σε λίγο καιρό θα δημοσιευτεί διαδικτυακά στον ιστοχώρο του περιοδικού ''Αρχαιολογία''. Το συγκεκριμένο άρθρο έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί πρέπει να πω ότι μέχρι τώρα, πολλοί ερευνητές που είχαν ασχοληθεί με τα ελαιοτριβεία της αρχαιότητας που υπάρχουν στη Μεσσηνία είχαν εκφράσει την απορία πώς δεν υπήρχαν καθόλου κατάλοιπα ελαιοτριβείων σε όλο το νομό, ούτε και στην Αρχαία Μεσσήνη. Το γεγονός της απουσίας καταλοίπων από την επεξεργασία είχε προκαλέσει πραγματικά την έκπληξη των μελετητών. Τελικά η απορία λύθηκε, γιατί βρήκαμε κατάλοιπα ελαιοτριβείων στην Αρχαία Θουρία και είναι τα πρώτα αρχαία κατάλοιπα από ελαιοτριβεία που αποκαλύπτονται στην Αρχαία Θουρία -και στη Μεσσηνία θα έλεγα-, γιατί δεν έχει δημοσιευτεί τίποτε άλλο”.
- Οι εργασίες στην Αρχαία Θουρία περιορίζονται στην ανασκαφή ή πραγματοποιείται και επιμέρους επιστημονικό έργο;
“Κατά τη διάρκεια του 2015 πραγματοποιήσαμε και δύο πάρα πολύ σημαντικές μελέτες. Συγκεκριμένα, επειδή υπάρχουν πολλά προβλήματα με πτώσεις βράχων και διάφορα γεωλογικά θέματα που μας έχουν κινήσει το ενδιαφέρον, έγινε μία γεωλογική μελέτη στην περιοχή του Ασκληπιείου και στην ευρύτερη περιοχή για να ερευνηθούν γεωλογικά φαινόμενα, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Αυτή ήταν η πρώτη έρευνα, ενώ έγινε επίσης και μια δεύτερη, μιας μεγάλης έκτασης γεωφυσική μελέτη, με τη χρήση γεωραντάρ, ώστε να μπορέσουμε να εντοπίσουμε και άλλα μνημεία τα οποία μας ενδιαφέρουν και να κάνουμε κάποιες έρευνες φέτος σε κάποια σημεία τα οποία νομίζουμε ότι έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον -δεν θα αποκαλύψω ακόμα σε τι αφορά, όμως σίγουρα θα μας τα αποκαλύψει η αρχαιολογική σκαπάνη.
Καταλήγοντας, θέλω να εκφράσω τις ευχαριστίες μου και στο εξαιρετικό εργατικό προσωπικό των ανασκαφών, γιατί χωρίς εργάτες δεν υπάρχουν ανασκαφές. Ευχαριστίες λοιπόν, μεταξύ άλλων, στον αρχιεργάτη Κ. Σερεμέτη και τον εθελοντικό συνεργάτη Α.Τσαγκλή. Βεβαίως, ευχαριστώ και τους επιστημονικούς μου συνεργάτες σε όλη αυτή την προσπάθεια, τους αρχαιολόγους Ευαγγελία Φράγκου και Ιωάννη Κακούρο, την επιγραφολόγο Ανδρονίκη Μακρή και τον γεωλόγο Λάζαρο Πολυμενάκο. Θα επιθυμούσα, επίσης, να εξάρω την ηθική και υλική συμπαράσταση των μελών της Εταιρείας Φίλων Αρχαίας Θουρίας, καθώς και την υποστήριξη με γενναιόδωρη επιχορήγηση της Μεσσηνιακής Αμφικτιονίας, όπως και να ευχαριστήσω την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας για τη συνεργασία της”. http://www.eleftheriaonline.gr
Εν αναμονή της έναρξης της φετινής ανασκαφικής περιόδου, τον ερχόμενο Ιούλιο, η γνωστή επιστήμονας -για 20 χρόνια προϊσταμένη της ΛΗ΄ ΕΠΚΑ, πρώτη διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας, αλλά και πρόεδρος της Εταιρείας Φίλων της Αρχαίας Θουρίας- κάνει στην “Ε” έναν σύντομο απολογισμό της περσινής χρονιάς, μιλά για τα ευρήματα στο Ασκληπιείο που, όπως λέει, έχει ακόμα πολλά να αποκαλύψει, όπως και η ευρύτερη περιοχή, αναφέρεται στη γεωλογική και γεωφυσική έρευνα που έγινε εκεί πέρυσι, ενώ υπογραμμίζει και το σημαντικό εύρημα που προέκυψε σε ελαιοτριβείο της αρχαίας πόλης, για πρώτη φορά στη Μεσσηνία. “Μέχρι τώρα, πολλοί ερευνητές που είχαν ασχοληθεί με τα ελαιοτριβεία της αρχαιότητας που υπάρχουν στη Μεσσηνία, είχαν εκφράσει την απορία πώς δεν υπήρχαν καθόλου κατάλοιπα ελαιοτριβείων σε όλο το νομό, ούτε και στην Αρχαία Μεσσήνη. Το γεγονός της απουσίας καταλοίπων από την επεξεργασία είχε προκαλέσει πραγματικά την έκπληξη των μελετητών. Τελικά η απορία λύθηκε, γιατί βρήκαμε κατάλοιπα ελαιοτριβείων στην Αρχαία Θουρία και είναι τα πρώτα αρχαία κατάλοιπα από ελαιοτριβεία που αποκαλύπτονται στην Αρχαία Θουρία -και στη Μεσσηνία θα έλεγα” επισημαίνει η Ξ. Αραπογιάννη. Η ίδια, εκφράζει ευχαριστίες προς τους χορηγούς της προσπάθειας, μεταξύ των οποίων ο Δήμος Καλαμάτας, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στο Ιδρυμα Γεωργίου και Βικτωρίας Καρέλια, στην επιχορήγηση του οποίου πέρυσι, όπως τονίζει, στηρίχθηκε αποκλειστικά η ανασκαφική προσπάθεια το 2015 στην Αρχαία Θουρία. Δεν παραλείπει να ευχαριστήσει και τη Μητρόπολη Μεσσηνίας για την παραχώρηση ορόφου από το πρώην άσυλο ανιάτων στο Γαρδίκι, προκειμένου να χρησιμεύσει ως εργαστήριο για τη μελέτη των ευρημάτων, ενώ ευχαριστεί παράλληλα την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας για τη συνεργασία της, τους επιστημονικούς της συνεργάτες αλλά και το εργατικό προσωπικό των ανασκαφών, εξαίροντας ταυτόχρονα “την ηθική και υλική συμπαράσταση των μελών της "Εταιρείας Φίλων Αρχαίας Θουρίας", καθώς και την υποστήριξη με γενναιόδωρη επιχορήγηση της Μεσσηνιακής Αμφικτιονίας”.
Να σημειωθεί, επίσης, ότι περιγραφή των μνημείων και των ευρημάτων από τις ανασκαφές στην Αρχαία Θουρία περιέχεται στον ιστότοπο www.ancientthouriaexcavation.gr
- Κυρία Αραπογιάννη, πότε ξεκίνησε η ανασκαφή στην Αρχαία Θουρία και ποιος είναι ο απολογισμός της ανασκαφικής δραστηριότητας το 2015;
“Η ανασκαφή της Αρχαίας Θουρίας στη θέση Παναγίτσα, σε απόσταση περίπου 10 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Καλαμάτας, ξεκίνησε το 2007 υπό τη δική μου διεύθυνση και από το 2009 η ανασκαφή έγινε συστηματική, υπό την αιγίδα της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, υπό τη διεύθυνσή μου. Η Εταιρεία διενεργεί τρεις ανασκαφές στη Μεσσηνία, την ανασκαφή της Αρχαίας Μεσσήνης, την ανασκαφή στην Ικλαινα και την ανασκαφή στην Αρχαία Θουρία. Το 2015 είχαμε μια μεστή ανασκαφική δραστηριότητα, δουλέψαμε αρκετό χρόνο σε δύο σημεία στην Αρχαία Θουρία, και στο σημείο που είναι το περίφημο Ασκληπιείο που έχει αρχίσει να ανασκάπτεται από το 2007 και από το 2009 γίνεται συστηματική ανασκαφή της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας υπό τη δική μου διεύθυνση. Επίσης, κάναμε μια δοκιμαστική ανασκαφή και στη θέση Ελληνικά όπου βρίσκεται στην κορυφή του υψώματος στο οποίο εξαπλώνεται η αρχαία πόλη. Εκεί αποκαλύφθηκε ένας μεγάλος περίβολος, πάρα πολύ εντυπωσιακός ως προς την οικοδομική του και τα υλικά με τα οποία έχει χτιστεί, εντός του οποίου βρέθηκαν κάποιοι τάφοι υστεροβυζαντινών χρόνων, αλλά η έρευνα στο εσωτερικό του δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί. Είναι όμως ένας εντυπωσιακός περίβολος από μεγάλους ορθογώνιους λιθόπλινθους, διαστάσεων περίπου 12x34 μέτρα. Βεβαίως είχαμε και πάρα πολλά ευρήματα και στο Ασκληπιείο και στον ταφικό περίβολο -νομίσματα, επιγραφές, πήλινα ειδώλια. Το 2015 ήταν μία πάρα πολύ παραγωγική χρονιά από απόψεως αρχαιολογικής.
Ο περίβολος, όπως και το Ασκληπιείο, χρονολογούνται στους ελληνιστικούς χρόνους, την περίοδο ακμής της πόλης δηλαδή, αλλά η πόλη δεν σταμάτησε ποτέ να κατοικείται. Κατοικήθηκε και στους υστεροβυζαντινούς και στους χριστιανικούς χρόνους και στην Τουρκοκρατία. Υπάρχει μια συνέχεια κατοίκησης, αλλά βεβαίως εμάς μας ενδιαφέρει και μας αφορά η καθαρά αρχαία περίοδος της πόλης, έχουμε επικεντρώσει την προσοχή μας στην περίοδο ακμής της Αρχαίας Θουρίας, κατά τους ελληνιστικούς και κλασικούς χρόνους”.
- Υπάρχουν πιστώσεις για τη διενέργεια των ανασκαφών; Πότε ξεκινάτε φέτος;
“Κρατικές πιστώσεις δεν έχουμε καθόλου. Οι ανασκαφές το 2015 έγιναν αποκλειστικά χάρις στη γενναία επιχορήγηση του Ιδρύματος Γεωργίου και Βικτωρίας Καρέλια και με την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να εκφράσω πολλές και θερμές ευχαριστίες, αλλά και την ευγνωμοσύνη μου, όπως και τη μεγάλη μου συγκίνηση, γι’ αυτή την υποστήριξη, η οποία δεν περιορίστηκε μόνο πέρυσι το 2015. Το Ιδρυμα Καρέλια και ιδιαίτερα η κυρία Βικτωρία Καρέλια έχει υποστηρίξει το ανασκαφικό έργο της Θουρίας σχεδόν απ’ όταν ξεκίνησε -πότε περισσότερο, πότε λιγότερο, αλλά πάντοτε είχαμε την βοήθειά της. Επίσης, από το 2012 είχαμε την βοήθεια του Δήμου Καλαμάτας -ηθική και υλική- την οποία θα έχουμε και φέτος, το 2016.
Η ανασκαφική περίοδος για το 2016 θα αρχίσει τον Ιούλιο. Δυστυχώς δεν έχουμε τη δυνατότητα, ούτε την οικονομική, αλλά ούτε και τη στήριξη του νόμου για να δουλέψουμε περισσότερο, καθώς ο χρόνος που μπορούμε να εργαστούμε ανασκαφικά είναι ορισμένος. Βεβαίως είναι και το οικονομικό, όταν δεν υπάρχουν χρήματα η ανασκαφή δεν μπορεί να προχωρήσει γιατί είναι μια πολυδάπανη διαδικασία, απαιτούνται πολλά χρήματα για εργατικά -γιατί χωρίς εργάτες ανασκαφή δεν μπορεί να γίνει.
Να σημειώσω επίσης ότι από τη Μητρόπολη Μεσσηνίας παραχωρήθηκε στις ανασκαφές της Αρχαίας Θουρίας ο όροφος από το πρώην άσυλο ανιάτων στο Γαρδίκι, την Ανω Αμφεια, το οποίο ήταν εγκαταλελειμμένο για πάρα πολλά χρόνια. Σε αυτόν τον χώρο θα στεγαστούν τα ευρήματα από τις ανασκαφές και θα μπορούμε να τα μελετούμε. Ηταν για μας μια τεράστια παραχώρηση και ανοίγει μια πολύ μεγάλη δυνατότητα να μελετήσουμε το υλικό μας. Γι’ αυτό τον λόγο θέλω να εκφράσω τις θερμότατες ευχαριστίες και την ευγνωμοσύνη μου στον σεβασμιότατο μητροπολίτη Μεσσηνίας κ. Χρυσόστομο”.
- Συμμετέχουν στην ανασκαφή εκπαιδευτικά ιδρύματα, της Ελλάδας ή του εξωτερικού;
“Τα τρία τελευταία χρόνια, στην ανασκαφή μετέχουν φοιτητές από το Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών της Καλαμάτας, του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, ως εκπαιδευόμενοι -μαθαίνουν ανασκαφή δηλαδή. Επίσης έχουμε και τη συμμετοχή φοιτητών, λίγων, από ξένα πανεπιστήμια -πέρυσι είχαμε τρεις φοιτητές από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Και οι φοιτητές από τα ξένα πανεπιστήμια -που συμμετέχουν στην ανασκαφή- επίσης έρχονται για εκπαίδευση, τους κάνουμε μαθήματα Αρχαιολογίας, ξεναγήσεις σε αρχαιολογικούς χώρους της περιοχής, επισκέψεις σε μουσεία”.
- Τι θα ξεχωρίζατε από τα ευρήματα της περσινής ανασκαφικής περιόδου;
“Για μας τους αρχαιολόγους, κάθε τι που βγαίνει στο φως είναι πολύ σημαντικό. Ιδιαίτερα στη Θουρία, που ξέρουμε ότι έχουμε να κάνουμε με μια ολόκληρη αρχαία πόλη, κάθε ένα τμήμα της που αποκαλύπτεται είναι για μας σαν να αποκαλύπτεται ένα κομματάκι από ένα τεράστιο παζλ, με το οποίο συμπληρώνεται συνεχώς η εικόνα για την καθημερινή ζωή και τη δημόσια ζωή των αρχαίων κατοίκων. Επομένως δεν μπορώ να πω ''αυτό ήταν το πιο σπουδαίο'' ή ''εκείνο ήταν λιγότερο σπουδαίο''. Αυτό το οποίο ήταν πολύ σημαντικό είναι ότι το Ασκληπιείο φαίνεται ότι επεκτείνεται κι άλλο, δηλαδή δεν έχει ολοκληρωθεί η ανασκαφή του Ασκληπιείου, που ήταν ένα λαμπρό ιερό και μοναδικό. Αλλά τα συνεχώς αποκαλυπτόμενα μνημεία και οικοδομήματα της Θουρίας για μας είναι συγκλονιστικά, γιατί μας ρίχνουν φως, μας ανοίγουν καινούργιες προοπτικές και δημιουργούν καινούργιες σκέψεις για όλη αυτή την αρχαία πόλη”.
- Πότε θα γίνει ενημέρωση του κόσμου της Μεσσηνίας για την εξέλιξη της ανασκαφής στην Αρχαία Θουρία;
“Κατ’ αρχάς γίνεται μια συνολική ανακοίνωση για το έργο της Αρχαιολογικής Εταιρείας τον Μάιο κάθε χρόνου, όταν ο γραμματέας της, ο Ακαδημαϊκός κ. Βασίλειος Πετράκος παρουσιάζει όλες τις ανασκαφές -η φετινή έγινε πρόσφατα, στην Αθήνα. Υστερα από αυτό, κάθε ανασκαφέας γράφει ορισμένα άρθρα στα πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρείας και δίνουμε μια πολύ λεπτομερή μελέτη για τις ανασκαφές που κάναμε, έτσι ώστε να ενημερώνεται επίσημα η αρχαιολογική επιστημονική κοινότητα διεθνώς. Εκτός αυτού, όμως, έχω κατά νου να κάνω μέσα στον φετινό χρόνο μία ομιλία για να ενημερώσω το κοινό της Μεσσηνίας για την ανασκαφή, γιατί ξέρω πόσο πολύ ενδιαφέρει τον κόσμο και πόσο έχει αγκαλιάσει την περίπτωση αυτή της Αρχαίας Θουρίας, βλέπω τον ενθουσιασμό και την αγάπη που δείχνει ο κόσμος. Υπάρχει ωστόσο ένα άρθρο, που έχω γράψει με την επιγραφολόγο κ. Ανδρονίκη Μακρή, το οποίο αναφέρεται στις επιγραφές της Αρχαίας Θουρίας που βρήκαμε στο Ασκληπιείο και το οποίο δημοσιεύτηκε στην Αρχαιολογική Εφημερίδα του 2015. Επίσης, έχω γράψει ένα ακόμα άρθρο για τα αρχαία ελαιοτριβεία της Θουρίας, το οποίο σε λίγο καιρό θα δημοσιευτεί διαδικτυακά στον ιστοχώρο του περιοδικού ''Αρχαιολογία''. Το συγκεκριμένο άρθρο έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί πρέπει να πω ότι μέχρι τώρα, πολλοί ερευνητές που είχαν ασχοληθεί με τα ελαιοτριβεία της αρχαιότητας που υπάρχουν στη Μεσσηνία είχαν εκφράσει την απορία πώς δεν υπήρχαν καθόλου κατάλοιπα ελαιοτριβείων σε όλο το νομό, ούτε και στην Αρχαία Μεσσήνη. Το γεγονός της απουσίας καταλοίπων από την επεξεργασία είχε προκαλέσει πραγματικά την έκπληξη των μελετητών. Τελικά η απορία λύθηκε, γιατί βρήκαμε κατάλοιπα ελαιοτριβείων στην Αρχαία Θουρία και είναι τα πρώτα αρχαία κατάλοιπα από ελαιοτριβεία που αποκαλύπτονται στην Αρχαία Θουρία -και στη Μεσσηνία θα έλεγα-, γιατί δεν έχει δημοσιευτεί τίποτε άλλο”.
- Οι εργασίες στην Αρχαία Θουρία περιορίζονται στην ανασκαφή ή πραγματοποιείται και επιμέρους επιστημονικό έργο;
“Κατά τη διάρκεια του 2015 πραγματοποιήσαμε και δύο πάρα πολύ σημαντικές μελέτες. Συγκεκριμένα, επειδή υπάρχουν πολλά προβλήματα με πτώσεις βράχων και διάφορα γεωλογικά θέματα που μας έχουν κινήσει το ενδιαφέρον, έγινε μία γεωλογική μελέτη στην περιοχή του Ασκληπιείου και στην ευρύτερη περιοχή για να ερευνηθούν γεωλογικά φαινόμενα, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Αυτή ήταν η πρώτη έρευνα, ενώ έγινε επίσης και μια δεύτερη, μιας μεγάλης έκτασης γεωφυσική μελέτη, με τη χρήση γεωραντάρ, ώστε να μπορέσουμε να εντοπίσουμε και άλλα μνημεία τα οποία μας ενδιαφέρουν και να κάνουμε κάποιες έρευνες φέτος σε κάποια σημεία τα οποία νομίζουμε ότι έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον -δεν θα αποκαλύψω ακόμα σε τι αφορά, όμως σίγουρα θα μας τα αποκαλύψει η αρχαιολογική σκαπάνη.
Καταλήγοντας, θέλω να εκφράσω τις ευχαριστίες μου και στο εξαιρετικό εργατικό προσωπικό των ανασκαφών, γιατί χωρίς εργάτες δεν υπάρχουν ανασκαφές. Ευχαριστίες λοιπόν, μεταξύ άλλων, στον αρχιεργάτη Κ. Σερεμέτη και τον εθελοντικό συνεργάτη Α.Τσαγκλή. Βεβαίως, ευχαριστώ και τους επιστημονικούς μου συνεργάτες σε όλη αυτή την προσπάθεια, τους αρχαιολόγους Ευαγγελία Φράγκου και Ιωάννη Κακούρο, την επιγραφολόγο Ανδρονίκη Μακρή και τον γεωλόγο Λάζαρο Πολυμενάκο. Θα επιθυμούσα, επίσης, να εξάρω την ηθική και υλική συμπαράσταση των μελών της Εταιρείας Φίλων Αρχαίας Θουρίας, καθώς και την υποστήριξη με γενναιόδωρη επιχορήγηση της Μεσσηνιακής Αμφικτιονίας, όπως και να ευχαριστήσω την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας για τη συνεργασία της”. http://www.eleftheriaonline.gr
Σχόλια