Η Μεγάλη Βρετανία στον καθρέφτη

Του Κώστα Ράπτη

Η εφημερίδα Mail, δεύτερη σε πωλήσεις ταμπλόιντ βρετανικού Τύπου, παραδοσιακά προσκείμενη στο Συντηρητικό Κόμμα, τάχθηκε με το κύριο άρθρο της κυριακάτικης έκδοσή της υπέρ της παραμονής της Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ερχόμενη σε σύγκρουση με το αναγνωστικό της κοινό, που κατά πλειοψηφία, σύμφωνα με έρευνες κοινής γνώμης, στηρίζει το Brexit. Συναντάται έτσι τόσο με έντυπα που παραδοσιακά στηρίζουν τους Εργατικούς, όπως π.χ. τον Guardian/Observer, όσο και με το κατεξοχήν έντυπο του City του Λονδίνου, τους Financial Times, και αποκλίνει από τις άλλες εφημερίδες του συντηρητικού χώρου όπως οι Times και ο Telegraph. Οι "οριζόντιες διαιρέσεις” που δημιουργεί το δημοψήφισμα της Πέμπτης στο βρετανικό πολιτικό φάσμα και δη στην κεντροδεξιά είναι περισσότερο από σαφείς.

Την ίδια εικόνα έντονης πόλωσης εξακολουθούν να αποτυπώνουν οι δημοσκοπήσεις - παρά την μεγάλη συναισθηματική φόρτιση πανεθνικά από το φόνο της βουλευτίνας των Εργατικών Jo Cox και τον προβληματισμό για το κατά πόσον τα οξυμένα πολιτικά πάθη (που καλλιέργησαν κυρίως οι οπαδοί του Brexit) έστρωσε το έδαφος για αυτή την πρωτοφανή πράξη πολιτικής βίας. Ωστόσο, το σοκ δεν δείχνει να ανατρέπει τα πολιτικά θεμελιώδη: η "δημοσκόπηση των δημοκοσπήσεων” των Financial Times εξακολουθεί να δίνει (μικρό) προβάδισμα στο σενάριο της αποχώρησης από την Ε.Ε.

Τα ποιοτικά στοιχεία των ερευνών δίνουν μια πρώτη απάντηση για αυτό. Οι ψηφοφόροι της παραμονής στην Ε.Ε. χαρακτηρίζονται από υψηλότερη μόρφωση, μεγαλύτερη οικονομική άνεση, σχετικά νεώτερη ηλικία, πολιτικές προτιμήσεις που κλίνουν προς τους Εργατικούς, τους Φιλελεύθερους-Δημοκράτες και τους Πράσινους και υψηλή συγκέντρωση στην περιοχή του Λονδίνου. Οι ψηφοφόροι του Brexit, από την άλλη πλευρά, έχουν χαμηλότερη μόρφωση, προέρχονται από συγκριτικά κατώτερες κοινωνικές τάξεις, είναι περισσότερο ηλικιωμένοι, εκφράζουν συντηρητικές τάσεις και έχουν για προπύργιο περιοχές όπως τα East Midlands.

Την επιλογή του Remain στηρίζουν επίσης τόσο οι ψηφοφόροι του Σκωτικού Εθνικού Κόμματος (με την προσδοκία βέβαια μιας ανεξάρτητης Σκωτίας εντός Ε.Ε.), όσο και αρκετοί κάτοικοι της Βορείου Ιρλανδίας, καθώς τυχόν έξοδος είναι πιθανό να οδηγήσει την καθολική κοινότητα σε ακόμη πιο δύσκολη θέση. Σε κάθε περίπτωση, τα ζητήματα εθνικής συνοχής της Βρετανίας παραμονεύουν και προορίζονται να αναζωπυρωθούν με κάθε πιθανό αποτέλεσμα.

Μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν ορισμένες δημοσκοπήσεις που προσπαθούν όχι να προβλέψουν το τελικό αποτέλεσμα, αλλά να εντοπίσουν τις πραγματικές τάσεις και διαθέσεις του εκλογικού σώματος. Η εταιρεία ComRes πραγματοποίησε για λογαριασμό της εφημερίδας Independent εκτεταμένη έρευνα στα συναισθήματα των Βρετανών, με βάση διαδικτυακό ερωτηματολόγιο.

Το κύριο εύρημα είναι πως το Brexit μπορεί να θεωρείται κάτι ευχάριστο από το 44% του πληθυσμού, ενώ η παραμονή στην Ε.Ε. αντιμετωπίζεται ως κάτι θετικό μόλις από το 28%. Αντίστοιχα, το 44% θα "απογοητευτεί” σε περίπτωση παραμονής και μόλις το 33% στην περίπτωση της εξόδου. Το 41% θα "αναστατωθεί” από το ενδεχόμενο παραμονής ενώ το 36% από το ενδεχόμενο εξόδου. Όσο για το συναίσθημα του φόβου, που κατεξοχήν καλλιεργήθηκε από την κυβέρνηση Cameron και τους διεθνείς υποστηρικτές της, έχει ενδιαφέρον ότι μόλις το 28% των ερωτηθέντων δηλώνει "τρομοκρατημένο” στο ενδεχόμενο της εξόδου και 27% στο ενδεχόμενο της παραμονής. Το εντονότερο συναίσθημα που συνδέεται περισσότερο με το ενδεχόμενο του Brexit είναι αυτό του άγχους και της αγωνίας. Αποδεικνύεται έτσι ότι σε πείσμα της πεποίθησης πως η φοβική και ανασφαλής ψήφος κατεξοχήν τροφοδοτεί τάσεις εθνικής αναδίπλωσης, η επιλογή του Brexit εμπνέεται από μιαν ιδιόμορφη αυτοπεποίθηση των οπαδών της.

Αν το διαρκές σφυροκόπημα των ρίσκων της εξόδου από την κυβέρνηση Cameron ονομάστηκε περιπαικτικά "Project Fear”, το μήνυμα των αντιπάλων της στο δημοψήφισμα μπορεί δικαίως να ονομαστεί "Project Control”, εφόσον υπόσχεται ανάκτηση του ελέγχου των εξελίξεων και ανάταξη της δημοκρατικής εθνικής κυριαρχίας.

Η ίδια έρευνα ρίχνει φως και στα κριτήρια με τα οποία οι Βρετανοί ψηφοφόροι θα κάνουν την επιλογή τους την Πέμπτη. Παρότι από πολλές πλευρές προβλήθηκε η θέση ότι η ψήφος θα καθοριστεί κυρίως από το ζήτημα της μετανάστευσης (με τον αναπόφευκτο συνειρμό ότι οι ψηφοφόροι του Brexit είναι ξενόφοβοι), τα πράγματα αποδεικνύονται λίγο διαφορετικά. Πράγματι το 59% των ερωτηθέντων αποδίδει βαρύτητα στο θέμα της μετανάστευσης, όμως αυτό δεν έρχεται πρώτο στην κατάταξη. Οι ψηφοφόροι αποδίδουν πρωτίστως βαρύτητα στο μέλλον των επόμενων γενεών (79%), στο ποια επιλογή θα κάνει καλό στη Βρετανική οικονομία (76%), στο τι θα βοηθήσει το Εθνικό Σύστημα Υγείας (74%) και στο τι είναι καλύτερο για την οικογενειακή οικονομική τους κατάσταση (72%). Αντίθετα, το τι είναι καλύτερο για την Ευρώπη απασχολεί μόνο το 44% των ψηφοφόρων.

Πάντως ούτε το ερώτημα του ποια επιλογή είναι "πατριωτική” απασχολεί πολλούς, καθώς το αναφέρει μόλις το 35% των ερωτηθέντων, ενώ το 32% θεωρεί σημαντικό κριτήριο τη γνώμη των μεγάλων οικονομικών οργανισμών (π.χ. ΔΝΤ) και μόλις το 28% τη γνώμη των πολιτικών.

Όλα αυτά κάνουν σαφές ότι η αντιπαράθεση που εξελίσσεται στη Βρετανία δεν εξαντλείται σε εθνικά στερεότυπα ή ρητορικές εξάρσεις. Οι Βρετανοί ψηφοφόροι δεν αποδεικνύονται διαφορετικοί από αυτούς της ηπειρωτικής Ευρώπης: ανησυχούν για το μέλλον των παιδιών τους, πιέζονται οικονομικά, επιθυμούν να διατηρήσουν κοινωνικές κατακτήσεις και βεβαίως διεκδικούν τη δυνατότητα να μπορούν να αποφασίζουν δημοκρατικά.

Τα ερωτήματα αυτού του τύπου (και οι διαιρέσεις που τροφοδοτούν) συνήθως συγκαλύπτονται μέσα στον θόρυβο της επικαιρότητας. Όμως λίγες μέρες πριν το δημοψήφισμα, η Βρετανία δεν ατενίζει μόνο το μέλλον της, αλλά και κοιτάζει τον εαυτό της στον καθρέφτη.                                                  http://www.capital.gr