Η ΚΙΝΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟΣΟ ΔΥΝΑΤΗ ΟΣΟ ΔΕΙΧΝΕΙ ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΞΩ

Μια παλιά κινεζική αλληγορία, που στάθηκε έμπνευση για το βιβλίο The Great Wall and the Empty Fortress, περιγράφει πως ένας βασιλιάς κάποτε, όταν η πόλη του πολιορκήθηκε, είχε την εξής έμπνευση: Άνοιξε τις πύλες και είπε στους πολιορκητές πως είναι καλοδεχούμενοι. Αυτοί υποψιάστηκαν παγίδα και έφυγαν άρον άρον για αλλού. Η πόλη σώθηκε.
Σήμερα, πολλοί είναι αυτοί που βλέπουν από έξω τη Κίνα με την τεράστια οικονομική της δύναμη, και θεωρούν πως το ζήτημα δεν είναι απλά οικονομικό αλλά και ζήτημα ισχύος. Μια χώρα με πάνω από 10% ετήσια ανάπτυξη, που κρατά στα χέρια της τα περισσότερα συναλλαγματικά αποθεματικά, που είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας του πλανήτη, σίγουρα είναι και μια γεωπολιτική ατμομηχανή.
Αν όμως μπούμε μέσα από τις πύλες, παρακάμψουμε τους στατιστικούς δείκτες, τότε θα δούμε δυο σημεία που έρχονται να αμφισβητήσουν αυτή την εικόνα. Το πρώτο στοιχείο είναι τα τεράστια ποσά που η χώρα δαπανά για την ασφάλεια. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, η Κίνα ξόδεψε $80 δισ. το 2009 για την άμυνά της. Για την εσωτερική της ασφάλεια, ξόδεψε $75 δισ.
Το δεύτερο στοιχείο είναι ο τρόπος με τον οποίο εκφράζονται τα μέλη της ηγεσίας της. Όπως και οι παλαιότεροι (Μαοϊκοί) προκάτοχοί τους, αρέσκονται να φιλοσοφούν ουτοπικά, λέγοντας πως τα πράγματα θα καλυτερέψουν, οι σοδειές θα αυξηθούν, ο μαρξισμός θα επικρατήσει παντού, κλπ. Παρόλα αυτά, υπάρχει μια υποβόσκουσα κατάθλιψη. Ακόμη και ο πρωθυπουργός Wen Jiabao παρουσιάζεται ιδιαίτερα επιφυλακτικός, προειδοποιώντας πρόσφατα πως χωρίς πολιτικές μεταρρυθμίσεις, το μέλλον του κομμουνιστικού κόμματος είναι αμφίβολο.
Τα παραπάνω σχόλια συνόδευσαν μια κυβερνητική αναφορά, πως η διαφθορά, και οι ανισότητες απειλούν την ευημερία της χώρας. Η Κίνα μοιάζει δυνατή από έξω, αλλά στο εσωτερικό της είναι σαν ένα ναρκοπέδιο γεμάτο από περιβαλλοντικά προβλήματα, εθνικιστικές εντάσεις, κοινωνικές ανισορροπίες, και οικονομικές ανισότητες.
Το περιβάλλον είναι όντως πρόβλημα, με τεράστιες αστικές εκτάσεις που συνεχώς διογκώνονται, λειψυδρία, μόλυνση, υπερπληθυσμό, και άστατες καιρικές συνθήκες. Πως αντιδρά η Κίνα; Ακόμη και στη τελευταία σύνοδο της Κοπεγχάγης, η επίσημη θέση της ήταν πως για όλα τα δεινά της κλιματικής αλλαγής, φταίνε οι οικονομικά αναπτυγμένες χώρες. Επέμεναν μάλιστα πως τον λογαριασμό θα πρέπει να πληρώσουν οι ΗΠΑ και η ΕΕ.
Οι προοπτικές για κάποια αλλαγή πολιτικής είναι θολές. Από τη δεκαετία του `70, το κινεζικό Κ.Κ. είχε αναγνωρίσει την ανάγκη για αλλαγές στη διοίκηση της χώρας, και διαχωρισμό κράτους- κόμματος. Ήδη προχώρησαν σε μια πιο ανεξάρτητη δικαιοσύνη, και αφήνουν κάποιες μη κυβερνητικές οργανώσεις να λειτουργούν σε καθεστώς ημιπαρανομίας. Το πρόβλημα όμως είναι πως δεν θα υπάρξει αρκετός χρόνος ώστε να επεκταθούν οι όποιες καινοτομίες. Γιατί; Διότι η Κίνα είναι θύμα της επιτυχίας της.
Η οικονομία της χώρας εκτοξεύτηκε πέραν πάσης προσδοκίας. Αυτοί που κάποτε κατηγορούνταν ως υπερβολικά αισιόδοξοι, σήμερα θεωρούνται ως αβάσιμα προσεχτικοί. Η Κίνα βρίσκεται δέκα χρόνια μπροστά από αυτό που όλοι περίμεναν το  1999. Αυτό όμως σημαίνει, πως ενώ οι ηγέτες της θεωρούσαν πως είχαν αρκετό χρόνο μπροστά τους προκειμένου να προχωρήσουν στις απαραίτητες πολιτικές προσαρμογές, τώρα συνειδητοποιούν πως ο χρόνος είναι αδυσώπητος.
Μέχρι τώρα, το ΚΚΚ χρησιμοποιεί παλιές και δοκιμασμένες μεθόδους για να κρατήσει τα πράγματα στη θέση τους. Συνεχίζει τη καταστολή όσων διαφωνούν και του δημιουργούν προβλήματα. Οι αντίπαλες φωνές είτε φυλακίζονται, είτε απομονώνονται, είτε απλά εξαφανίζονται. Βέβαια, σε κάποιους τομείς έχουν γίνει σημαντικές πρόοδοι. Η χώρα πειραματίζεται με τις εκλογές, και άρχισε να επιτρέπεται και κάποια μεγαλύτερη διάχυση πληροφοριών, που μέχρι πρότινος ήταν θέματα ταμπού. Όμως στα μεγάλα ζητήματα (νομική υπόσταση κοινωνικών ομάδων, περιφερειακές εκλογές, δημοσιονομική αναδιάρθρωση, κλπ) δεν φαίνεται να υπάρχει θέληση για αλλαγή.
Το κινεζικό Politburo  φοβάται πως αν ανοίξει ένα θέμα, θα πρέπει παράλληλα να ανοίξει και τα υπόλοιπα. Αυτή η προσέγγιση εμπεριέχει το ρίσκο της αποτυχίας και επομένως η υπερβολικά προσεχτική κινεζική ηγεσία είναι φυσιολογικό να αναβάλλει κάθε προσπάθεια μεταρρύθμισης. Υπάρχει η  εικόνα μιας ηγεσίας που απλά ανέχεται το υπάρχον status quo, ελπίζοντας πως τα πράγματα θα κυλήσουν από μόνα τους και οι αλλαγές θα έρθουν με μιάς, όταν έρθουν. Κάτι τέτοιο μπορεί όντως να συμβεί. Το πρόβλημα όμως είναι πως τα ισχυρότερα ανεξάρτητα δικαστήρια, η μεγαλύτερη κοινωνική δράση, και η αυξημένη συμμετοχή των πολιτών, αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για  οποιαδήποτε μελλοντική οικονομική μεταρρύθμιση, θα είχε αποτέλεσμα.
Η Κίνα υποφέρει από μεγάλες εσωτερικές εντάσεις. Λέγεται πως οι μαζικές διαδηλώσεις κάθε χρόνο είναι περίπου 90.000, την ίδια ώρα που η κοινωνική δυσφορία οδηγεί σε εγκληματικότητα, αποξένωση και θυμό. Αν η Κίνα καταφέρει να μετεξελιχθεί ομαλά, σίγουρα θα καταστεί, μαζί με τις ΗΠΑ, η κυρίαρχη δύναμη αυτού του αιώνα. Αν όμως η ηγεσία της δεν μπορέσει να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις της εποχής, και να ελέγξει τον θυμωμένο πληθυσμό της, οι συνέπειες θα είναι πολλές, και όχι  σίγουρα δεν θα περιοριστούν  μέσα στα σύνορά της.
Η Κίνα έχει κάθε δικαίωμα να γιορτάζει τις επιτυχίες της. Θα πρέπει όμως να συνειδητοποιήσει πως τα σύνθετα προβλήματα που αντιμετωπίζει, χρειάζονται άμεσες πρωτοβουλίες προκειμένου να επιλυθούν.
S.A. - The Diplomat