Ο ΑΧΜΕΤ ΖΩΓΟΥ
1
Του Κώστα Μάρη
1. Ο Αχμέτ Ζώγου κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο υπηρέτησε στον στρατό της Αυστροουγγαρίας, επικεφαλής αλβανικών εθελοντικών τμημάτων. Υπουργός Εσωτερικών (1921) και πρωθυπουργός (1922), ανελθών στην εξουσία με τη βοήθεια των εκάστοτε ξένων προστάτων του και σύμφωνα με τα πολιτικά ήθη της Αλβανίας. Με την ανακήρυξη της Δημοκρατίας (1925) εξελέγη πρόεδρος για την επταετία 1925 - 1932, αλλά το 1928 ανεκηρύχθη Βασιλεύς υπό το όνομα Zοg ο A’ και τον τίτλο Βασιλεύς των Αλβανών. Υπήρξε, διαχρονικώς, ο μόνος αλβανικής καταγωγής βασιλεύς της Αλβανίας ή των Αλβανών.
2. Αρ. φύλλου 2176 της 15ης Μαρτίου 1931.
3. Τη στενή συγγενική σχέση μεταξύ των δύο κρατών, Αλβανίας και Ελλάδος, ετόνιζαν σε κάθε περίσταση οι ιστορικοί ηγέτες του νεοπαγούς αλβανικού κράτους . Π.χ. το 1928,ο Mehdi Frasheri, μιλώντας ενώπιον της 50ής συνόδου της Κοινωνίας των Εθνών, είχε χαρακτηρίσει την Ελλάδα "μεγαλύτερη αδελφή της Αλβανίας".
4. Προφανώς αναφέρεται και στο Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (17 Δεκ. 1913), που προκάλεσε την αντίδραση των Βορειοηπειρωτών, επειδή αγνόησε τόσο την εθνική τους ταυτότητα, όσο και την εκπεφρασμένη βούλησή τους για ένωση με την Ελλάδα. Επανεστάτησαν τότε και ανεκήρυξαν την ανεξάρτητη πολιτεία της Αυτονόμου Ηπείρου (Φεβρ. 1914), με τελευταίο νομικόν εκβάν το Πρωτόκολλο της Κερκύρας (17 Μαῒου 1914), που παραχωρούσε καθεστώς Αυτονομίας (διοικητικής, δικαστικής, εκπαιδευτικής, εκκλησιαστικής) στις περιφέρειες Αργυροκάστρου και Κορυτσάς.
5. Και σε παλαιότερη συνέντευξή του, το 1925 , ο Ζώγου, πρόεδρος, τότε, της Δημοκρατίας, είχε τονίσει την "ανυπόκριτον διάθεσίν του προς εδραίωσιν αγαθωτάτων σχέσεων" μεταξύ Αλβανίας- Ελλάδος (Βλ. Εφημ. Ελεύθερον Βήμα, Αθήνα, 5 Ιουλίου 1925).
6. Αρ. φύλλου 658 (2058) της 12ης Απριλίου 1931.
7. Mbret=βασιλεύς. Ο τίτλος Βασιλεύς των Αλβανών, που εθέσπισε το σύνταγμα του 1928, προκάλεσε την δυσαρέσκεια του Βελιγραδίου, το οποίο τον εξέλαβε ως προσπάθεια επεμβάσεως στα εσωτερικά της Γιουγκοσλαβίας, επειδή στην επικράτειά της περιλαμβάνετο και ο αλβανικός πληθυσμός του Κοσσυφοπεδίου. Αντιθέτως, η Ελλάς ανεγνώρισε πρώτη -μετά, φυσικά, την προστάτιδα του Ζώγου Ιταλία- και την πολιτειακή μεταβολή της Αλβανίας και του Ζώγου ως βασιλέα των Αλβανών.
8. Πρωθυπουργός ο Παντελή Βαγγέλη, υπουργός Εξωτερικών ο Ρέοδα Φίτσιο, υπουργός Εθνικής Οικονομίας ο "πατριάρχης" του αλβανικού κράτους Mehdi μπέη Frasheri, γόνος της γνωστής οικογενείας των αλβανών μπέηδων, όπου κατείχαν και ενέμοντο, επί Τουρκοκρατίας, τεράστιες εκτάσεις (τσιφλίκια) στην Ηπειρο (Βλ. σχετικώς και την 42/1934) Απόφαση του Πρωτοδικείου Ιωαννίνων, επί αγωγής της οικογένειας Frasheri, με την οποία διεκδικούσε την κυριότητα δασικών εκτάσεων στο Κεράσοβο Κονίτσης. Στη δίκη ο Mehdi μπέης παρέστη διά πληρεξουσίου).
9. Το 1931, η θέση του πρεσβευτού της Αλβανίας στην Αθήνα παρέμενε κενή και καθήκοντα επιτετραμμένου εκτελούσε ο α' γραμματεύς της Πρεσβείας, ο ελληνομαθέστατος Κορυτσαίος Σωτ. Λιάτσης (SοtΙw P. Laci).
10. Μετά την εγκαθίδρυση του καθεστώτος Ζώγου (1925) , οι ηγέτες της αντιπολιτεύσεως διέφυγαν στο εξωτερικό. Στην Ελλάδα αναζήτησαν άσυλο και εγκατεστάθησαν διάφορα στελέχη του Φαν Νόλι! Ο Kοcο Tasi στην Αθήνα, οι Spirο Koleka, Omer Nishani και άλλοι στην Κέρκυρα, όπου και παρέμειναν μέχρι την πτώση του Ζώγου, συντηρούμενοι με χρηματικά βοηθήματα της γιουγκοσλαυικής κυβερνήσεως.
11. Οι σκληρονπυρηνικοί εχθροί του καθεστώτος (P. Mitrονica, M.Kruja, A. Kelcyra, K. Tromara και άλλοι), για να αποφύγουν προγραφές και διώξεις, κατέφυγαν στο εξωτερικό (Παρίσι, Βιέννη), απ' όπου απειργάζοντο την πολιτική και φυσική εξόντωση του Ζώγου, οργάνωναν εξεγέρσεις, σχεδίαζαν δολοφονίες και, εν τέλει, εζήτησαν την επέμβαση της Ιταλίας. Μετά την πτώση του Ζώγου και την συντελεσθείσα προσωπική ένωση Ιταλίας- Αλβανίας, όλοι οι αντιζωγικοί επαναπατρίσθηκαν, ανέλαβαν υψηλά αξιώματα και υπηρέτησαν το κράτος τους ως στυλοβάτες του νέου καθεστώτος, εντός, φυσικά, του πλαισίου της "ρωμαϊκής" αυτοκρατορίας.
12. Ο Ζώγου εβασίλευσε από 1 Σεπτ. 1928 έως 7 Απρ. 1939.
13. Κατά την ιταλική επέμβαση (7 Απρ. 1939) ο Ζώγου προδομένος από τους αμέσους συνεργάτες του, τα στελέχη του κράτους και τον στρατό, εγκατέλειψε την Αλβανία και κατέφυγε οδικώς, μέσω Κρυσταλλοπηγής, στην Ελλάδα, με τον νεογέννητο διάδοχο, την οικογένεια και την ακολουθία του (πρωθυπουργός, υπουργοί Εξωτερικών, Εσωτερικών, Δικαιοσύνης, Οικονομικών και άλλα υψηλόβαθμα στελέχη, συνολικώς 97 πρόσωπα). Κατέλυσε σε ξενοδοχείο στο Βόλο, όπου διετέθησαν για τις ανάγκες του 23 δωμάτια, φιλοξενούμενος από το ελληνικό κράτος, το οποίο και κατέβαλε όλα τα έξοδα κινήσεως και διαμονής του στην Ελλάδα. Προ της αναχωρήσεώς του από τα Τίρανα, είχε παραδώσει στην εκεί ελληνική πρεσβεία, προς φύλαξη, διάφορα έπιπλα και τάπητες, τα οποία, επειδή αποτελούσαν περιουσία του αλβανικού κράτους, η πρεσβεία επέστρεψε με πρωτόκολλο στη νέα κυβέρνηση της Αλβανίας.
Ο Αχμέτ Ζώγου για την ελληνικότητα
της Βορείου Ηπείρου
Του Κώστα Μάρη «…Ομολογώ, ότι πράγματι μέσα εις το βασίλειον των Αλβανών υπάρχουν και μέρη ελληνικά.
Όπως η Κορυτσά, η Χειμάρρα, η Δρόβιανη, το Αργυρόκαστρον…»
Αυτή η δήλωση – ομολογία, όσο κι αν φαίνεται παράδοξο, έγινε όχι από οποιονδήποτε Αλβανό ή ξένο, αλλά από τον ίδιο τον βασιλιά της Αλβανίας Αχμέτ Ζώγου, το 1931.
Πράγματι, τον Φεβρουάριο του 1931, κατά τήν μετάβασή του, incognito, στην Βιέννη, για «λόγους υγείας», ο Mbret τών Αλβανών παρεχώρησε ελεύθερη συνέντευξη σε συνταξιδεύοντα, και παλαιό του γνώριμο, Έλληνα δημοσιογράφο.
Η συνέντευξη, μαζί με φωτογραφία του Ζώγου, δημοσιεύθηκε στο υπ’ αριθ. 2176 της 15ης Μαρτίου 1931, της ευδιδομένης, τοτε, στην Αθήνα ημερησίας πρωινής εφημερίδος «Η Ελληνική». Τό δημοσίευμα φέρει υπέρτιτλο «Η Ελλάς και οι γείτονές της», τίτλο «Με τον βασιλέα Ζώγου. Διά την πολιτικήν της Αλβανίας και τις σχέσεις με την Ελλάδα» και υπότιτλο «Μία σπουδαιοτάτη συνέντευξις».
Παραθέτομε αυτούσιο το τμήμα της συνεντεύξεως, που αναφέρεται στις ελληνοαλβανικές σχέσεις και στην ελληνικότητα της Βορείου Ηπείρου, όπως ακριβώς στην 1η σελίδα της εφημερίδος.
Καταχωρίσθηκε:
«ΑΛΒΑΝΟΙ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΕΣ
Εις μίαν στιγμήν ο Αχμέτ Ζώγου διακόπτει την ανιαράν σιωπήν και μου λέγει:
Πρέπει να γνωρίζετε οι Έλληνες, ότι εγώ εμφορούμαι από τα πλέον φιλικώτερα αισθήματα διά την Ελλάδα. Μη λησμονήτε δε, ότι ποτέ δεν ξεχνώ ότι το βασίλειον της Αλβανίας είναι η εγγονή ας πούμε έτσι, της Ελλάδος Μας συνδέουν τόσοι δεσμοί ιστορικοί. Αλλά…
Κα εσταμάτησε προς στιγμήν. Κατόπιν όμως εσυνέχισεν αμέσως.
Αλλά, βεβαίως, είναι αναγκαία προϋπόθεσις διά την διατήρησιν της φιλίας αυτής, ο αμοιβαίος σεβασμός ως προς την εδαφικήν ακεραιότητα των δύο χωρών μας, της Αλβανίας και της Ελλάδος.
Ομολογώ, εσυνέχισεν ο βασιλεύς, ότι πράγματι μέσα εις το βασίλειον των Αλβανών υπάρχουν και μέρη ελληνικά. Όπως η Κορυτσά, η Χειμάρρα, η Δρόβιανη, το Αργυρόκαστρον εν μέρει και μερικάάλλα ακόμη. Αλλα αι διεθνείς συνθήκαι καθώρισαν τα σύνορά μας, ώστε…
Όταν θα γυρίσω με το καλό, εάν έχωμεν υγείαν βέβαια, ετόνισε θα προσπαθήσω να εγκαινιασθή με την φίλην πατρίδα σας μία νέα περίοδος σχέσεων καλής γειτονίας επ’ αγαθώ αμφοτέρων των μερών!»
Το τμήμα της συνεντεύξεως του Αχμέτ Ζώγου, που παραθέσαμε, συνιστά δημόσια ομολογία για την ελληνικότητα του βορειοηπειρωτικού Χώρου. Απ’ αυτό, πράγματι, αβιάστως προκύπτει, ότι ο Ανώτατος Άρχων της Αλβανίας σε στιγμή ειλικρίνειας, ομολόγησε αμέσως ελευθέρως, κατηγορηματικώς και εν γνώσει της σοβαρότητος της δηλώσεώς του, ότι το αλβανικό Κράτος κατέχει ελληνικές περιοχές, τις οποίες και κατονομάζει. Αποποιείται, όμως, κάθε ευθύνη για την κατοχή τους, επικαλούμενος τις διεθνείς συμφωνίες που καθώρισαν τα σύνορα μεταξύ τών δύο κρατών.
Η συνέντευξη του Ζώγου στην εφημερίδα «Η Ελληνική» καθώς και το περιεχόμενό της, δέν αμφισβητήθηκε από κανέναν.
Η έρευνα των αρχείων επιβεβαίωσε, ότι η δημοσιευθείσα δήλωση – ομολογία του Mbret των Αλβανών
α. δεν διαψεύσθηκε ούτε από τον ίδιο, ούτε από την κυβέρνηση των Τυράννων, ούτε από την αλβανική Πρεσβεία στην Αθήνα.
β. δεν προκάλεσε διαμαρτυρίες και αντιδράσεις από τους αντιπάλους του, στο εσωτερικό ή το εξωτερικό της Χώρας και
γ. απετέλεσε στοιχείο κατηγορίας εναντίον του, από τους ποικιλώνυμους εχθρούς του, ούτε κατά την διάρκεια της βασιλείας του, ούτε μετά την φυγή του από την Αλβανία, δηλαδή έτυχε της γενικής αποδοχής και της συναινέσεως των συμπατριωτών του, αφού αποτύπωνε την πραγματικότητα.
Εν κατακλίδι, και εξ όλων τών ανωτέρω, συνάγεται, ότι το 1931 ολόκληρο το σύστημα εξουσίας της Αλβανίας, γνωρίζοντας την εθνολογική σύσταση του κράτους και συναίνεσαν με την δημόσια δήλωση του Ανωτάτου Άρχοντος της Χώρας, ομολόγησε ότι το αλβανικό Κράτος κατέχει και κατακρατεί ελληνικές περιοχές και παραδέχθηκε τήν ελληνικότητα της Βορείου Ηπείρου.
ΣΕΙΜΕΙΩΣΕΙΣ:
Αχμέτ Ζώγου, βασιλεύς των Αλβανών,
και η Ελλάδα
1. Ο Αχμέτ Ζώγου κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο υπηρέτησε στον στρατό της Αυστροουγγαρίας, επικεφαλής αλβανικών εθελοντικών τμημάτων. Υπουργός Εσωτερικών (1921) και πρωθυπουργός (1922), ανελθών στην εξουσία με τη βοήθεια των εκάστοτε ξένων προστάτων του και σύμφωνα με τα πολιτικά ήθη της Αλβανίας. Με την ανακήρυξη της Δημοκρατίας (1925) εξελέγη πρόεδρος για την επταετία 1925 - 1932, αλλά το 1928 ανεκηρύχθη Βασιλεύς υπό το όνομα Zοg ο A’ και τον τίτλο Βασιλεύς των Αλβανών. Υπήρξε, διαχρονικώς, ο μόνος αλβανικής καταγωγής βασιλεύς της Αλβανίας ή των Αλβανών.
2. Αρ. φύλλου 2176 της 15ης Μαρτίου 1931.
3. Τη στενή συγγενική σχέση μεταξύ των δύο κρατών, Αλβανίας και Ελλάδος, ετόνιζαν σε κάθε περίσταση οι ιστορικοί ηγέτες του νεοπαγούς αλβανικού κράτους . Π.χ. το 1928,ο Mehdi Frasheri, μιλώντας ενώπιον της 50ής συνόδου της Κοινωνίας των Εθνών, είχε χαρακτηρίσει την Ελλάδα "μεγαλύτερη αδελφή της Αλβανίας".
4. Προφανώς αναφέρεται και στο Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (17 Δεκ. 1913), που προκάλεσε την αντίδραση των Βορειοηπειρωτών, επειδή αγνόησε τόσο την εθνική τους ταυτότητα, όσο και την εκπεφρασμένη βούλησή τους για ένωση με την Ελλάδα. Επανεστάτησαν τότε και ανεκήρυξαν την ανεξάρτητη πολιτεία της Αυτονόμου Ηπείρου (Φεβρ. 1914), με τελευταίο νομικόν εκβάν το Πρωτόκολλο της Κερκύρας (17 Μαῒου 1914), που παραχωρούσε καθεστώς Αυτονομίας (διοικητικής, δικαστικής, εκπαιδευτικής, εκκλησιαστικής) στις περιφέρειες Αργυροκάστρου και Κορυτσάς.
5. Και σε παλαιότερη συνέντευξή του, το 1925 , ο Ζώγου, πρόεδρος, τότε, της Δημοκρατίας, είχε τονίσει την "ανυπόκριτον διάθεσίν του προς εδραίωσιν αγαθωτάτων σχέσεων" μεταξύ Αλβανίας- Ελλάδος (Βλ. Εφημ. Ελεύθερον Βήμα, Αθήνα, 5 Ιουλίου 1925).
6. Αρ. φύλλου 658 (2058) της 12ης Απριλίου 1931.
7. Mbret=βασιλεύς. Ο τίτλος Βασιλεύς των Αλβανών, που εθέσπισε το σύνταγμα του 1928, προκάλεσε την δυσαρέσκεια του Βελιγραδίου, το οποίο τον εξέλαβε ως προσπάθεια επεμβάσεως στα εσωτερικά της Γιουγκοσλαβίας, επειδή στην επικράτειά της περιλαμβάνετο και ο αλβανικός πληθυσμός του Κοσσυφοπεδίου. Αντιθέτως, η Ελλάς ανεγνώρισε πρώτη -μετά, φυσικά, την προστάτιδα του Ζώγου Ιταλία- και την πολιτειακή μεταβολή της Αλβανίας και του Ζώγου ως βασιλέα των Αλβανών.
8. Πρωθυπουργός ο Παντελή Βαγγέλη, υπουργός Εξωτερικών ο Ρέοδα Φίτσιο, υπουργός Εθνικής Οικονομίας ο "πατριάρχης" του αλβανικού κράτους Mehdi μπέη Frasheri, γόνος της γνωστής οικογενείας των αλβανών μπέηδων, όπου κατείχαν και ενέμοντο, επί Τουρκοκρατίας, τεράστιες εκτάσεις (τσιφλίκια) στην Ηπειρο (Βλ. σχετικώς και την 42/1934) Απόφαση του Πρωτοδικείου Ιωαννίνων, επί αγωγής της οικογένειας Frasheri, με την οποία διεκδικούσε την κυριότητα δασικών εκτάσεων στο Κεράσοβο Κονίτσης. Στη δίκη ο Mehdi μπέης παρέστη διά πληρεξουσίου).
9. Το 1931, η θέση του πρεσβευτού της Αλβανίας στην Αθήνα παρέμενε κενή και καθήκοντα επιτετραμμένου εκτελούσε ο α' γραμματεύς της Πρεσβείας, ο ελληνομαθέστατος Κορυτσαίος Σωτ. Λιάτσης (SοtΙw P. Laci).
10. Μετά την εγκαθίδρυση του καθεστώτος Ζώγου (1925) , οι ηγέτες της αντιπολιτεύσεως διέφυγαν στο εξωτερικό. Στην Ελλάδα αναζήτησαν άσυλο και εγκατεστάθησαν διάφορα στελέχη του Φαν Νόλι! Ο Kοcο Tasi στην Αθήνα, οι Spirο Koleka, Omer Nishani και άλλοι στην Κέρκυρα, όπου και παρέμειναν μέχρι την πτώση του Ζώγου, συντηρούμενοι με χρηματικά βοηθήματα της γιουγκοσλαυικής κυβερνήσεως.
11. Οι σκληρονπυρηνικοί εχθροί του καθεστώτος (P. Mitrονica, M.Kruja, A. Kelcyra, K. Tromara και άλλοι), για να αποφύγουν προγραφές και διώξεις, κατέφυγαν στο εξωτερικό (Παρίσι, Βιέννη), απ' όπου απειργάζοντο την πολιτική και φυσική εξόντωση του Ζώγου, οργάνωναν εξεγέρσεις, σχεδίαζαν δολοφονίες και, εν τέλει, εζήτησαν την επέμβαση της Ιταλίας. Μετά την πτώση του Ζώγου και την συντελεσθείσα προσωπική ένωση Ιταλίας- Αλβανίας, όλοι οι αντιζωγικοί επαναπατρίσθηκαν, ανέλαβαν υψηλά αξιώματα και υπηρέτησαν το κράτος τους ως στυλοβάτες του νέου καθεστώτος, εντός, φυσικά, του πλαισίου της "ρωμαϊκής" αυτοκρατορίας.
12. Ο Ζώγου εβασίλευσε από 1 Σεπτ. 1928 έως 7 Απρ. 1939.
13. Κατά την ιταλική επέμβαση (7 Απρ. 1939) ο Ζώγου προδομένος από τους αμέσους συνεργάτες του, τα στελέχη του κράτους και τον στρατό, εγκατέλειψε την Αλβανία και κατέφυγε οδικώς, μέσω Κρυσταλλοπηγής, στην Ελλάδα, με τον νεογέννητο διάδοχο, την οικογένεια και την ακολουθία του (πρωθυπουργός, υπουργοί Εξωτερικών, Εσωτερικών, Δικαιοσύνης, Οικονομικών και άλλα υψηλόβαθμα στελέχη, συνολικώς 97 πρόσωπα). Κατέλυσε σε ξενοδοχείο στο Βόλο, όπου διετέθησαν για τις ανάγκες του 23 δωμάτια, φιλοξενούμενος από το ελληνικό κράτος, το οποίο και κατέβαλε όλα τα έξοδα κινήσεως και διαμονής του στην Ελλάδα. Προ της αναχωρήσεώς του από τα Τίρανα, είχε παραδώσει στην εκεί ελληνική πρεσβεία, προς φύλαξη, διάφορα έπιπλα και τάπητες, τα οποία, επειδή αποτελούσαν περιουσία του αλβανικού κράτους, η πρεσβεία επέστρεψε με πρωτόκολλο στη νέα κυβέρνηση της Αλβανίας.
Πηγη: Περιοδικό "ΠΡΟΒΟΛΗ"
Σχόλια