Η Δύση πρέπει να δείξει στον Πούτιν πόσο λάθος έκανε επιλέγοντας τον πόλεμο

Γράφει ο Richard N. Haass

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία απαιτεί αποφασιστική και συντονισμένη απάντηση.

Η στιγμή, μετά από αντιπαράθεση μηνών, ήρθε. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.

Ξημερώματα Πέμπτης, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δήλωσε ότι αποφάσισε να πραγματοποιήσει "ειδική στρατιωτική επιχείρηση” στην ανατολική Ουκρανία. Νωρίτερα αυτήν την εβδομάδα, έδωσε εντολή στον στρατό του να μεταβεί σε δύο περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας, ισχυριζόμενος ψευδώς ότι δεν έχει πρόθεση να προβεί σε εισβολή - κάτι που τόνισαν επανειλημμένως και άλλοι Ρώσοι αξιωματούχοι. Εκτός από επιθετική, η κίνησή του αποτελεί κατάφωρη παραβίαση της βασικής αρχής δικαίου ότι τα διεθνή σύνορα δεν πρέπει να αλλάζουν με τη βία και ότι οι κυρίαρχες χώρες είναι ελεύθερες να λαμβάνουν μόνες τους αποφάσεις.

Είναι επίσης αδικαιολόγητη. Υπάρχουν δύο είδη πολέμου: οι πόλεμοι από ανάγκη, για την προστασία ζωτικών εθνικών συμφερόντων οι οποίοι περιλαμβάνουν και τη χρήση στρατιωτικής δύναμης ως έσχατη λύση, όπως ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και ο πόλεμος του Περσικού Κόλπου το 1991· και οι πόλεμοι από επιλογή - ήτοι ένοπλες επεμβάσεις που διεξάγονται παρά την απουσία λόγων ζωτικού εθνικού συμφέροντος και αδιαφορώντας για τη διαθεσιμότητα εναλλακτικών επιλογών που δεν περιλαμβάνουν στρατιωτική εμπλοκή. Σε αυτήν την κατηγορία εντάσσονται οι πόλεμοι στο Βιετνάμ, στο Ιράκ και, από κάποιο χρονικό διάστημα και μετά, στο Αφγανιστάν.

Η επίθεση του Βλαντίμιρ Πούτιν είναι, αναμφισβήτητα, ένας πόλεμος από επιλογή. Οι δικαιολογίες του Ρώσου προέδρου δεν έχουν βάση: δεν υπήρχε ούτε υπάρχει συναίνεση για την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ την επόμενη δεκαετία ή αργότερα. Δεν υπήρχε ούτε υπάρχει απειλή για τους Ρώσους που κατοικούν στην Ουκρανία. Επίσης, οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ έχουν διαμηνύσει ότι είναι ανοιχτοί να συζητήσουν για ευρωπαϊκές συμφωνίες ασφάλειας που θα λαμβάνουν υπόψη τα νόμιμα ρωσικά συμφέροντα.

Αντίθετα, ο Πούτιν επιλέγει τον δρόμο του πολέμου. Η επιλογή του απαιτεί αποφασιστική και συντονισμένη "απάντηση” από τη Δύση. Ο "πόλεμος από επιλογή” του Πούτιν απαιτεί "απάντηση από ανάγκη”.

Η Δύση πρέπει να βάλει στόχο την "τιμωρία” της Ρωσίας, αλλά και να την αποθαρρύνει ώστε να μην προβεί σε περαιτέρω επιθετικές κινήσεις. Το "πάγωμα” του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2 από τη Γερμανία είναι μια καλή αρχή, όπως και οι οικονομικές κυρώσεις σε βάρος ρωσικών τραπεζών και της έκδοσης χρέους της Ρωσίας που ανακοίνωσε ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν. Θα πρέπει να ακολουθήσουν πρόσθετα στοχευμένα μέτρα, ενώ θα πρέπει να συνεχιστεί η ενίσχυση των στρατιωτικών δυνατοτήτων τόσο της Ουκρανίας όσο και του ΝΑΤΟ, ιδιαίτερα σε χώρες που βρίσκονται κοντά στη Ρωσία. Ο Πούτιν πρέπει να καταλάβει ότι οι κινήσεις που έχει ήδη κάνει θα έχουν σοβαρές συνέπειες.

Αλλά, εάν η ρωσική επέμβαση είναι προοίμιο μιας προσπάθειας να επιδιώξει τον έλεγχο ολόκληρης της Ουκρανίας και να εκδιώξει την κυβέρνηση του Κιέβου, όπως είναι πιθανό να συμβεί, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους στο ΝΑΤΟ θα πρέπει να κινηθούν ακόμη πιο δραστικά. Ο στόχος, σε αυτήν την περίπτωση, θα πρέπει να είναι η διεύρυνση της υποστήριξης προς την Ουκρανία -σε επίπεδο στρατιωτικό, υπηρεσιών πληροφοριών, οικονομικό και διπλωματικό- και δη σε τέτοιο βαθμό που θα εντείνει σημαντικά το κόστος οποιασδήποτε ρωσικής κατοχής.

Ο στόχος αυτός θα πρέπει να βρίσκεται στο τραπέζι, κυρίως διότι οι σχεδόν 190.000 στρατιώτες της Ρωσίας και οι υποστηριζόμενες από το Κρεμλίνο αυτονομιστικές δυνάμεις που βρίσκονται μέσα ή κοντά στην Ουκρανία είναι απίθανο ότι θα μπορέσουν να επιβάλλουν εύκολα την ειρήνη σε μια χώρα του μεγέθους και του πληθυσμού της Ουκρανίας. Για τη Ρωσία, το κόστος θα είναι ήδη υψηλό. Αν και απέχουν μακράν της πανάκειας, οι κυρώσεις, σε βάρος ενός διευρυμένου συνόλου προσώπων και χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων του περιβάλλοντος Πούτιν και κρίσιμης σημασίας για τη ρωσική οικονομία, μπορούν να αυξήσουν σημαντικά το κόστος για τη Ρωσία - ενώ θα μπορούσαν να αυξήσουν την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη Μέση Ανατολή. Η στέρηση από το Κρεμλίνο του "διχτυού προστασίας” των υψηλών τιμών ενέργειας, που επί μακρόν βοήθησε τη ρωσική κυβέρνηση, θα ήταν η πιο σοβαρή κύρωση.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει επίσης να συνεχίσουν να δίνουν στη δημοσιότητα πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών που ρίχνουν φως στις ρωσικές επιδιώξεις και αποκαλύπτουν τυχόν εκπλήξεις. Τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που παρέχουν τη δυνατότητα προσέγγισης των Ρώσων δημοσιογράφων και της ρωσικής κοινωνίας πρέπει να καταρρίψουν το αφήγημα του Κρεμλίνου. Και οι εικόνες από την κατάσταση που επικρατεί εντός της Ουκρανίας πρέπει να επικοινωνηθούν σε όλο τον κόσμο, καταδεικνύοντας πέραν αμφιβολίας το κόστος σε αθώες ζωές που έχει προκαλέσει ο τυχοδιωκτισμός του Πούτιν.

Σε πιο στρατηγικό επίπεδο, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να προσπαθήσουν να ορθώσουν ένα φράγμα στις σχέσεις Κίνας και Ρωσίας. Αυτό δεν θα συμβεί από τη μια μέρα στην άλλη, ωστόσο η κυβέρνηση Μπάιντεν πρέπει να εντείνει τις διπλωματικές πιέσεις προς την Κίνα, επισημαίνοντας τους οικονομικούς και στρατηγικούς κινδύνους -όπως η οικονομική "τιμωρία” και η αύξηση του αντι-κινεζικού αισθήματος στη Δύση- που εγκυμονεί η στενή της σχέση με την επιθετική Ρωσία. Τώρα, θα ήταν επίσης η κατάλληλη στιγμή για την επανέναρξη ενός στρατηγικού διαλόγου σε υψηλό επίπεδο με την Κίνα και την αναζήτηση θεμάτων, όπως π.χ. το Αφγανιστάν και η κλιματική αλλαγή, όπου οι δύο κυβερνήσεις θα μπορούσαν να συνεργαστούν.

Στη διεθνή σκηνή, οι κυβερνήσεις πρέπει να αποθαρρυνθούν να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Ρωσίας με την αναγνώριση της ανεξαρτησίας των δύο ουκρανικών περιοχών. Η δε Ουκρανία και οι φίλοι της πρέπει να αποτανθούν όχι μόνο στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών αλλά και στη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού, όπου η Ρωσία δεν έχει το δικαίωμα βέτο. Επιπλέον, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πρέπει να προετοιμάσουν τις κοινωνίες τους για σημαντική αύξηση των ροών προσφύγων που εγκαταλείπουν την Ουκρανία, και να εξηγήσουν γιατί πρέπει να τους παράσχουν στήριξη. Επίσης, οι πολίτες τόσο της Ευρώπης όσο και των Ηνωμένων Πολιτειών πρέπει να προειδοποιηθούν για τυχόν κυβερνοεπιθέσεις και ελλείψεις στον τομέα της ενέργειας. Η "τιμωρία” της Ρωσίας δεν θα είναι ανώδυνη για τη Δύση.

Aλλά η Ιστορία των πολέμων από επιλογή δίνει ορισμένα χρήσιμα μαθήματα. Παρότι πολλοί ξεκίνησαν ευοίωνα, οι περισσότεροι -ιδιαίτερα οι φιλόδοξοι- τελείωσαν άσχημα. Οι εισβάλουσες χώρες τείνουν να υποτιμούν τη δυσκολία που ενέχει η επικράτηση ή η "μετάφραση” των επιτυχιών στο πεδίο της μάχης σε διαρκή οφέλη. Σταδιακά, το εσωτερικό τους ακροατήριο τείνει να κουράζεται επωμιζόμενο το αυξανόμενο κόστος που σχετίζεται με την επιδίωξη άπιαστων στόχων. Η εισβολή της Σοβιετικής Ένωσης στο Αφγανιστάν -η οποία ξεκίνησε το 1979, διήρκεσε μια δεκαετία και έπληξε σφόδρα την κρατική εξουσία- αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Ωστόσο, ο Πούτιν είναι αποφασισμένος να διαταράξει την ευρωπαϊκή σταθερότητα. Όπως κι άλλοι πριν από αυτόν, ξεκινά έναν πόλεμο από επιλογή με την πεποίθηση ότι θα οφέλη θα υπερκεράσουν το κόστος. Εναπόκειται στις Ηνωμένες Πολιτείες και τους εταίρους τους να του αποδείξουν ότι έκανε λάθος.

*Ο Richard N. Haass είναι πρόεδρος του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων και συγγραφέας, μεταξύ άλλων, των βιβλίων "War of Necessity, War of Choice: A Memoir of Two Iraqs Wars" και "The World: A Brief Introduction".

https://www.capital.gr