1912 - 2012: από τους Βαλκανικούς Πολέμους στο νέο αναθεωρητισμό

Φέτος συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τον πρώτο Βαλκανικό Πόλεμο. Κανονικά, η Ελλάδα θα έπρεπε να θυμάται και να γιορτάζει την επέτειο, όπως κάνουν άλλωστε όλες οι χώρες σε αντίστοιχες περιπτώσεις, καθώς ήταν τότε που με την πολιτική του Ελευθερίου Βενιζέλου, η οποία είχε ως αταλάντευτο άξονα την ενεργό παρουσία της Ελλάδας στα πλαίσια μιας μεγάλης δυτικής συμμαχίας, ελευθερώθηκαν μεγάλοι ελληνικοί πληθυσμοί αλλά και εκτάσεις που διπλασίασαν τη χώρα.

Όμως, σήμερα, εν μέσω τεράστιας κρίσης, ουδέν «κανονικό» συμβαίνει.

Ετσι, τελικά, όχι μόνον η χώρα δεν παίρνει κουράγιο από το παρελθόν της, αλλά ίσως δεν αντλεί και πολύτιμα διδάγματα από μια εποχή που η ανάλυσή της θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμη σήμερα, για έναν πολύ απλό λόγο: ότι, είτε μας αρέσει είτε όχι, τηρουμένων των αναλογιών, η περίοδος 1912 – 1914 παρουσιάζει πολλά «κοινά» με αυτή που σήμερα διανύουμε. Και ο λόγος είναι απλός: παρά τα όσα έχουν μεσολαβήσει, ζούμε ακριβώς σε μια εποχή αναθεωρητισμού εκείνης της περιόδου.

Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι ήταν εκείνοι που διαμόρφωσαν τις βάσεις μιας νέας γεωπολιτικής ισορροπίας στην στενή και την ευρύτερη περιοχή μας, η οποία ισχύει μέχρι και σήμερα. Ηταν το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η βάση για την «αντικατάστασή» της από την Τουρκία και για τη διαμόρφωση των νέων συνόρων μιας σειράς κρατών σε όλη σχεδόν την περιφερειακή έκτασή της. Οι γεωπολιτικές ισορροπίες που διαμορφώθηκαν τότε, με κεντρικό άξονα μεταξύ άλλων και την υπόθεση των ενεργειακών πόρων, ιδίως στην περιοχή της Μοσούλης και τη δημιουργία νέων κρατών, σήμερα, έχουν τεθεί ήδη σε αυτή την τροχιά αναθεωρητισμού: αυτό είναι ουσιαστικά η υπόθεση της Συρίας αλλά και, με άλλο τρόπο, και η υπόθεση του Ιράν.

Αυτή τη φορά, δεν μιλάμε – τουλάχιστον ως τώρα – για αλλαγές συνόρων. Μιλάμε όμως για διαδοχικές πτώσεις καταπιεστικών καθεστώτων, όπως συνέβη ήδη στην Αίγυπτο, στη Λιβύη και τώρα συμβαίνει στη Συρία, αλλά και για τους κινδύνους, πολύ μεγάλους και άμεσους και για την Ελλάδα, λ.χ. από το ενδεχόμενο το Ιράν να επιμείνει στην απόκτηση πυρηνικών όπλων.

Είναι φανερό ότι όλα αυτά οδηγούν σε μεγάλης κλίμακας αναδιατάξεις, στις οποίες πρέπει να προστεθεί και το γεγονός ότι η Κύπρος και η Ελλάδα εισέρχονται πλέον κι εκείνες στον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη για πρώτη φορά στην ιστορία τους, κι αυτό το δεδομένο, σε συνδυασμό με τις εξελίξεις στον τομέα της περιφερειακής ασφάλειας, αποτελεί μία ακόμα παράμετρο μεταβολής και ανάγκης για επαναστόχευση.

Ό,τι συνέβη στην «Ανατολή» και στα Βαλκάνια εκείνη την περίοδο, συνεχίστηκε σε κεντρικό, ευρωπαϊκό, επίπεδο από το 1914 και μετά, με τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Την περίοδο λοιπόν από τους Βαλκανικούς Πολέμους μέχρι και τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο αναδιατάχθηκε μια τεράστια και πολύ κρίσιμη περιοχή του κόσμου η οποία και σήμερα, για όλους αυτούς τους λόγους, τείνει ουσιαστικά εκ νέου σε αυτό το συνολικό αναθεωρητισμό, και, αυτή τη φορά με διαφορετικούς όρους.

Η χώρα πρέπει συνεπώς να προσδιορίσει τη στάση της έναντι των γεγονότων:

Πρέπει να αξιολογήσει τους κινδύνους αλλά και τις δυνατότητες που αυτή η περίοδος εγκυμονεί μα και δημιουργεί. Πρέπει να έχει συνείδηση της ιστορικότητας των μεταβολών, αλλά και τη διάθεση να είναι παρούσα σε αυτές με ρόλο που θα διασφαλίσει και θα μεγιστοποιήσει τα εθνικά της συμφέροντα. Πρέπει να είναι ενεργή στις συμμαχίες της και όχι απλώς να παρακολουθεί παθητικά. Πρέπει να θυμάται ως «ευαγγέλιο» τη δυτική πολιτική που το 12-13 τη διπλασίασε, αλλά και να μην ξεχνά εκείνη που, το 1915, μέσα από τις παράνομες επιλογές του στέμματος υπέρ των Κεντροευρωπαϊκών Αυτοκρατοριών και εναντίον της πολιτικής του Βενιζέλου, πήγε να την καταστρέψει. Και, κυρίως, πρέπει να απαλλαγεί από ιδεοληψίες του παρελθόντος, αλλά και από την εξωπραγματική αντίληψη ότι μπορεί να πορεύεται εκ του ασφαλούς, χωρίς προσπάθεια, ρόλο, και, ενδεχομένως, ακόμα και διακινδύνευση.

Αυτά, είναι στοιχειώδη, ειδικά σε τέτοιες ταραγμένες μεταβατικές εποχές που τα πράγματα επανακαθορίζονται σε τέτοιο βάθος και έκταση. Χωρίς αυτά και κυρίως χωρίς την πίστη του στον ενεργό προσανατολισμό της χώρας – που άλλωστε ήταν «ευαγγέλιο» και για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, δεν θα πετύχαινε τίποτα απ’ όσα φέτος θα έπρεπε να γιορτάζουμε, αλλά, δυστυχώς, δεν το κάνουμε – ίσως επειδή απλώς δεν το τολμούμε...