Προκόπης Παυλόπουλος από το Καστελλόριζο: «Η ΕΕ φέρει ευθύνη για το προηγούμενο που δημιουργεί η τουρκική αυθαιρεσία»
Σήμερα, 19 Σεπτεμβρίου 2020, η Ολομέλεια των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδος διοργάνωσε εκδήλωση με τίτλο «Η Οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο: Νομικά ζητήματα και προκλήσεις», η οποία έλαβε χώρα στο Καστελλόριζο. Η εκδήλωση αυτή είχε ως σκοπό την ανάληψη δράσης και την κινητοποίηση των ανθρώπων που υπηρετούν τη Νομική Επιστήμη στην Ελλάδα, αλλά και της
πολιτικής ηγεσίας, όσον αφορά στο ζήτημα της τουρκικής επιθετικότητας στην Ανατολική Μεσόγειο. Στην εκδήλωση έλαβαν μέρος πολλές σημαντικές προσωπικότητες υπό την ιδιότητα του δικηγόρου, του νομικού επιστήμονα ή του πανεπιστημιακού δασκάλου ειδικού σε θέματα διεθνούς δικαίου και διπλωματίας. (Στο τέλος του κειμένου επισυνάπτεται ο σύνδεσμος για το βίντεο με τις εργασίες της εκδήλωσης, στην περιγραφή του οποίου υπάρχει το πρόγραμμα και αναλυτικά, οι συμμετέχοντες και οι τίτλοι των ομιλιών τους). Ανάμεσα σε αυτούς είναι και ο πρώην Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος, ο οποίος αναφέρθηκε στην ουσία του προβλήματός μας με την Τουρκία, στην ανάγκη ανάληψης δράσης για αυτό το ζήτημα από μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στα γεγονότα, τα οποία δικαιολογούν, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, μία αντίδραση της Ελλάδας που θα περιλαμβάνει τις ένοπλες δυνάμεις.
Στην αρχή της ομιλίας του, ο Προκόπης Παυλόπουλος διευκρίνισε ότι το πρόβλημα της Ελλάδας με την Τουρκία δεν είναι γενικά η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, αλλά ειδικά η οριοθέτηση των νησιωτικών θαλασσίων ζωνών και, συγκεκριμένα, η οριοθέτηση της νησιωτικής υφαλοκρηπίδας. Η λεπτή διαφορά έγκειται στην ιδιομορφία που χαρακτηρίζει τα νησιά. Σύμφωνα με το άρθρο 121 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας (Μοντέγκο Μπέυ, 1982), οι θαλάσσιες ζώνες (η χωρική θάλασσα, η συνορεύουσα ζώνη, η αποκλειστική οικονομική ζώνη και η υφαλοκρηπίδα) ενός νησιού, που ορίζεται ως «φυσικά διαμορφωμένη περιοχή ξηράς που περιβρέχεται από ύδατα και βρίσκεται πάνω από την επιφάνεια των υδάτων κατά τη μέγιστη πλημμυρίδα», «καθορίζονται σύμφωνα με τις διατάξεις της παρούσας σύμβασης που εφαρμόζονται στις άλλες ηπειρωτικές περιοχές». Εξαίρεση αποτελούν οι βράχοι, οι οποίοι, σύμφωνα με την παράγραφο 3 του ίδιου άρθρου, σε περίπτωση που «δεν μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση ή δική τους οικονομική ζωή, δεν θα έχουν αποκλειστική οικονομική ζώνη ή υφαλοκρηπίδα». Αυτό σημαίνει ότι ο χαρακτηρισμός μιας περιοχής ξηράς που περικλείεται από θάλασσα ως νησιού ή βράχου επηρεάζει ιδιαίτερα το καθεστώς του. Ωστόσο, ο Προκόπης Παυλόπουλος τόνισε ότι στην περίπτωση των κατοικημένων νησιών δεν υπάρχει δυνατότητα επίκλησης αυτού του ζητήματος από πλευράς Τουρκίας.
Στη συνέχεια, τόνισε ιδιαίτερα ότι η Τουρκία έχει ξεπεράσει κάθε όριο αμφισβητώντας τη συνθήκη των Παρισίων του 1947, με την οποία (άρθρο 14 παράγραφος 1) παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα τα Δωδεκάνησα. Ωστόσο, η Τουρκία επικαλείται την αμέσως επόμενη παράγραφο του άρθρου της ίδιας συνθήκης, που αφορά στην αποστρατιωτικοποίηση της περιοχής. Η αξίωση της Τουρκίας για τήρηση του όρου της συνθήκης, σύμφωνα με τον ομιλητή, είναι νομικά ανίσχυρη, καθώς η Τουρκία δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος στη συνθήκη, ώστε να μπορεί να την επικαλείται, αλλά και γιατί, σύμφωνα με το άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών η Ελλάδα έχει κάθε δικαίωμα να θωρακίσει την άμυνα της σε περίπτωση που απειλείται. Επίσης, ο κ. Παυλόπουλος αναφέρθηκε στο ότι η Ελλάδα οφείλει να αντιμετωπίσει αυτήν την επίθεση που δέχεται ενεργοποιώντας τη ρήτρα αμοιβαίας άμυνας, όπως αυτή περιγράφεται στο άρθρο 42 παράγραφος 7 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (πρώην άρθρο 17 ΣΕΕ) και αποτελεί υιοθέτηση από πλευράς ΕΕ του άρθρου 51 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, αποτελώντας έτσι μέρος του ευρωπαϊκού κεκτημένου. Στο άρθρο 42 παρ. 7 διαβάζουμε: «Σε περίπτωση κατά την οποία κράτος μέλος δεχθεί ένοπλη επίθεση στο έδαφός του, τα άλλα κράτη μέλη οφείλουν να του παράσχουν βοήθεια και συνδρομή με όλα τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Αυτό δεν επηρεάζει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας ορισμένων κρατών μελών.» Ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας επεσήμανε ότι το συγκεκριμένο άρθρο έχει ενεργοποιηθεί δύο φορές στο πρόσφατο παρελθόν με πρώτη την τρομοκρατική επίθεση στη Γαλλία και δεύτερη την υπογραφή της αμυντικής συμφωνίας μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας (Άαχεν, 2019), η οποία θεωρήθηκε ότι αποτελεί έναν προάγγελο της δυνητικής δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού στρατού.
Για να αναδείξει την ένταση της απειλής της Τουρκίας, ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας, τόνισε ότι η Τουρκία απειλεί με χρήση βίας, ένας όρος που έχει ιδιαίτερη νομική βαρύτητα, και δεν αποτελούν απλά επικείμενη απειλή οι ενέργειές της. Προς επίρρωσιν αυτού ανέφερε τέσσερα παραδείγματα: το πρώτο είναι η εισβολή και η συνεχιζόμενη κατοχή της Κύπρου. Δεύτερον, η δημιουργία από πλευράς της Τουρκίας της «Στρατιάς του Αιγαίου», που έχει συσταθεί καταφανώς για να πλήξει τα ελληνικά νησιά. Τρίτον, το τουρκολιβυκό μνημόνιο, το οποίο είναι ανυπόστατο νομικά, αφού έχει συναφθεί από πλευράς Λιβύης από άτομο που δεν είχε δικαιοδοσία, δεν έχει ψηφιστεί από το κοινοβούλιο και έχει επικυρωθεί από την Τουρκία με τρόπο που παραβιάζει το τουρκικό Σύνταγμα. Σύμφωνα με τον ομιλητή, δεν υπάρχει μεγαλύτερη παραβίαση της νομιμότητας στην ιστορία των διεθνών σχέσεων. Τέλος, η ενέργεια της Τουρκίας να απειλήσει την Ελλάδα ότι η ανακήρυξη των θαλασσίων ζωνών της θα αποτελέσει casus belli το 1995 ήταν απαράδεκτη και αντίθετη στη νομιμότητα, καθώς, σύμφωνα με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να ανακηρύξει αιγιαλίτιδα ζώνη χωρίς να χρειάζεται η συμφωνία κανενός άλλου κράτους λόγω της κυριαρχικής ισότητας των κρατών. Παρά το ότι η Τουρκία δεν υπέγραψε τη σύμβαση αυτή, δεσμεύεται λόγω των σχετικών αποφάσεων των διεθνών δικαστηρίων, της διεθνούς νομολογίας. Κλείνοντας αυτό το τμήμα της ομιλίας του ο Προκόπης Παυλόπουλος ανέφερε ότι σε συνομιλία που είχε με τον Ερντογάν, ο τελευταίος είπε «Εσύ γνωρίζεις το διεθνές δίκαιο, ενώ εγώ το δίκαιο της πολιτικής». Γι’ αυτό το λόγο τονίστηκε η σημασία της επίδειξης της ισχύος του διεθνούς δικαίου και της ανάληψης δράσης από πλευράς της Ελλάδας, ώστε να προβληθεί η ισχύς που έχει η χώρα μας απέναντι στην Τουρκία σε όλα τα επίπεδα. Ακόμα, τονίστηκε η σημασία της επέμβασης της ΕΕ, η οποία έχει παραδεχθεί ότι υπάρχει παραβίαση της κυριαρχίας της Ελλάδας και της Κύπρου, κάτι που έγινε φανερό μέσα από την παράγραφο 6 των συμπερασμάτων της συνάντησης των MED7 στην Κορσική, όπου δηλώνεται η πλήρης υποστήριξη της Ελλάδας και της Κύπρου απέναντι στις ενέργειες της Τουρκίας.
Ο κ. Παυλόπουλος ανέφερε επίσης ότι «ο Ερντογάν κάνει λάθος να νομίζει ότι δεν δεσμεύεται από τη συνθήκη του Μοντέγκο Μπέυ. Δεν έχει δικαιώματα στα Δωδεκάνησα ούτε πρόκειται να έχει. Η Ελλάδα δεν έχει δικαίωμα, αλλά υποχρέωση αμυντικής θωράκισης όλων των νησιών, διότι αυτό ορίζει το άρθρο 51 του Χάρτη του ΟΗΕ, καθώς δεν υπάρχει μόνο επικείμενη απειλή, αλλά απειλή χρήσης βίας». Ο πρώην Πρόεδρος επεσήμανε ότι «είναι ανάγκη να διεξέλθουμε όλο το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο και να δούμε πώς προστατεύει και θωρακίζει τα εθνικά μας θέματα, που είναι και ευρωπαϊκά θέματα. Η ΕΕ συμπεριφέρεται σαν να είναι τρίτος, ενώ έχει προσχωρήσει αυτοτελώς στη συνθήκη του Μοντέγκο Μπέι, άρα οφείλει να παρεμβαίνει». «Η κυπριακή και η ελληνική κυριαρχία είναι και κυριαρχία της Ευρώπης. Η ΕΕ πρέπει να παρεμβαίνει και η ίδια. Υπάρχουν πολλά αποθέματα ιστορίας και ευρωπαϊκού και διεθνούς δικαίου, για να υπερασπιστούμε τα δίκαιά μας. Δεν μπορεί η ΕΕ να είναι αδιάφορος τρίτος». «Η ΕΕ φέρει ευθύνη για το προηγούμενο που δημιουργεί η τουρκική αυθαιρεσία», είπε κλείνοντας την ομιλία του.
Φωτεινή Κατσίβα,
Δευτεροετής φοιτήτρια Νομικής ΕΚΠΑ, φιλόλογος
Σχόλια