Ημερολόγιο των Βαλκανίων: Εμίρ Κουστουρίτσα

Φωτογραφία: RIA Novosti

Στη διάρκεια των πολλών χρόνων που δούλευα στα Βαλκάνια με τον Εμίρ Κουστουρίτσα συναντήθηκα μερικές φορές. Με φιλοξένησε στο σπίτι του στο όρος Μόκραγια και στη Μόσχα κουβεντιάσαμε πριν ένα έτος. Ο Εμίρ έχει ασυνήθιστη γνώμη για τον κόσμο, εκφράζει πολύ ενδιαφέρουσες απόψεις για τους σύγχρονους ανθρώπους, για τις σχέσεις με τον δυτικό πολιτισμό και την σλαβική πνευματικότητα.

- Γιατί στο δημιουργικό σας έργο πάντα προσπαθείτε να πείτε στους ανθρώπους την αλήθεια, έστω κι αν αυτή δεν είναι και πολύ ευχάριστη;

- Στην αρχή γύριζα ταινίες έτσι, ώστε να μην αναγκάζομαι να νιώθω ντροπή ενώπιον των γονιών μου, των φίλων και δασκάλων μου. Ποτέ δεν σκεφτόμουν ότι γι΄αυτό το έργο θα πάρω μερικά Όσκαρ και τον Χρυσό Φοίνικα των Καννών. Απλώς έκανα καλές ταινίες για τους ανθρώπους. Είμαι πεπεισμένος ότι αν από την αρχή της κινηματογραφικής μου καριέρας έθετα τον στόχο να γυρίσω ταινία, η οποία αμέσως θα κερδίσει όλα τα διανοητά βραβεία, δεν θα πετύχαινα τίποτα στη ζωή μου. Είχα τις ηθικές αρχές και έθεσα τον στόχο να λέω στους ανθρώπους την αλήθεια. Γι΄αυτό σήμερα με ξέρουν και παρακολουθούν τα έργα μου σε όλο τον κόσμο. Η ανθρώπινη ζωή, ο πολιτισμός δεν μπορούν να αναπτύσσονται χωρίς ισχυρές ιδέες. Το διαμέρισμα, το αυτοκίνητο, τα χρήματα, η καλή ζωή δεν είναι άσχημα πράγματα. Όμως καθίστανται ψευδή σε περίπτωση, που μετατρέπονται σε στόχο όλης της ζωής. Ο καθένας μας πρέπει να έχει κάποιο σκοπό στη ζωή. Όμως όταν τα πράγματα μετατρέπονται στο κύριο νόημα της ζωής, στον βασικό της σκοπό, σ΄αυτή την περίπτωση τίποτα δεν θα πετύχουμε στη ζωή. Μ΄αυτό τον τρόπο τίποτα δεν θα πετύχεις. Πρέπει να υπάρχει η κεντρική ιδέα, ο κύριος στόχος, που μας οδηγεί στη ζωή, μας οδηγεί πνευματικά. Πρέπει να καθορίσουμε τον στόχο μας, να επιλέξουμε το δρόμο μας. Μόνο σε τέτοια περίπτωση μπορούμε να πάρουμε, ό,τι επιθυμούμε. Η ιδέα η ίδια θα μας οδηγήσει στα αποτελέσματα. Ο πλούσιος άνθρωπος μπορεί να είναι καλός άνθρωπος. Όμως όταν όλη τη ζωή του προσανατολίζει τον εαυτό του, ώστε να γίνει πλούσιος, η ζωή του δεν έχει νόημα. Ό,τι έχει πνευματική ιδέα καταλήγει στο ότι ο άνθρωπος πετυχαίνει τον θετικό του στόχο. Αν τα αναποδογυρίσουμε όλα με το κεφάλι προς τα κάτω, είναι δύσκολο να πετύχουμε οτιδήποτε το καλό.

- Ο άνθρωπος όλο και περισσότερο συνδέεται αδιάρρηκτα με τις σύγχρονες τεχνολογίες και το Διαδίκτυο. Ο καθένας μας βρίσκεται υπό τον έλεγχο του «μεγάλου αδελφού», παρόλο που συχνά δεν το συνειδητοποιούμε. Μήπως μετατρεπόμαστε σε ρομπότ, τα οποία σε τελική ανάλυση θα χάσουν την πνευματικότητα και την ατομικότητά τους;

- Σήμερα ο κόσμος έχει γεμίσει από ειδωλολάτρες της υψηλής τεχνολογίας. Αυτή η ειδωλολατρεία δεν ωφελεί τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος βρίσκεται υπό μόνιμο τεχνολογικό έλεγχο. Ελέγχεται ο εγκέφαλός του, όλα τα μέρη του σώματός του. Ό,τι συμβαίνει στον καθένα μας, είναι προσιτό στις νέες τεχνολογίες. Όμως δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι ο σημερινός άνθρωπος είναι καλύτερος από τον άνθρωπο της εποχής της Αναγέννησης. Δεν μπορούμε να πούμε ότι ο άνθρωπος της εποχής των βιομηχανικών επαναστάσεων είναι καλύτερος ή χειρότερος από τους σημερινούς ανθρώπους της υψηλής τεχνολογίας. Όμως οι σύγχρονοι άνθρωποι έμειναν χωρίς πνευματικό προσανατολισμό. Μέσα τους δεν έμειναν καλές προθέσεις, κάποιοι θέλουν να εξουσιάζουν τους άλλους και να υποδουλώνουν τους ανθρώπους. Τι δίνει ο Θεός στον άνθρωπο; Του δίνει τη μοναδικότητα, η οποία εκμηδενίζεται στο σημερινό κόσμο. Ο άνθρωπος είναι μοιρασμένος όχι σε δυο μέρη, αλλά σε μερικά.

Ο άνθρωπος των υψηλών τεχνολογιών σήμερα τείνει περισσότερο προς τη βιολογική και όχι την πνευματική ζωή. Τον ενδιαφέρουν μόνο οι υλικές αξίες, είναι ειδωλολάτρης των τεχνολογιών. Και αυτός ο ειδωλολάτρης αντιστέκεται σήμερα στον θεϊκο άνθρωπο, για τον οποίο έγραφε ο Ντοστογιέφσκι. Οι Αμερικανοί διεξείγαγαν πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα. Επέλεξαν τον καλύτερο συγγραφέα όλων των εποχών και όλων των λαών. Την πρώτη θέση κατέλαβε ο Λέων Τολστόι. Ο Ντοστογιέφσκι δεν υπάρχει καν στους καταλόγους τους. Τους εμποδίζει η βαθιά ματιά του Ρώσου συγγραφέα στην ανθρώπινη ψυχή. Δεν θέλω να πω τίποτα το άσχημο για τον Τολστόι, όμως στα έργα του Ντοστογιέφσκι ανακαλύπτουμε την ψυχή του ανθρώπου, τις ανεξάντλητες δυνατότητές του. Μας μιλά και σήμερα στη σύγχρονη γλώσσα, που χρειάζεται ο καθένας μας. Μας καλεί να ακολουθούμε την πνευματικότητα. Ο σύγχρονος ειδωλολάτρης των υψηλών τεχνολογιών μας ικανοποιεί περισσότερο, είναι καταναλωτής και δεν υποβάλλει ερωτήσεις. Χάνει την ατομικότητα, καθίσταται μέρος του διευθυνόμενου όχλου. Δεν έχει ψυχή. Σήμερα η πλειονότητα και των Σέρβων, και των Ρώσων μετατρέπεται σε ειδωλολάτρες των υψηλών τεχνολογιών. Μιμούνται τα δυτικά πρότυπα πολιτισμού, όχι τα καλύτερα. Και εκεί υπάρχουν πολλά ενδιαφέροντα πράγματα, όμως η νεολαία επιλέγει το χειρότερο – την ειδωλολατρεία της υψηλής τεχνολογίας. Ελπίζω ότι και στη Δύση θα συμβούν μεγάλες αλλαγές, είναι αδύνατο να ζήσει ο άνθρωπος χωρίς πνευματικότητα.

- Επισκέπτεστε συχνά τη Ρωσία, έχετε πολλούς φίλους εδώ. Τι κοινό έχουν οι Σέρβοι και οι Ρώσοι; Και γιατί τον 20ο αιώνα οι χώρες μας πέρασαν τόσες πολλές ανθρώπινες τραγωδίες; Ποιος είναι ο λόγος που μας βρήκαν τόσα βάσανα;

- Οι λαοί των χωρών μας έχουν βιώσει πολλές τραγωδίες. Η Ρωσία είναι χώρα την οποία πάντα επεδίωκαν κατακτητές - από τον Ναπολέοντα ως τον Χίτλερ. Το κράτος σας με τις απέραντες εκτάσεις και τους τεράστιους φυσικούς πόρους ήταν πάντα εκλεκτός μεζές για όλους όσους έρχονταν με πολέμους. Τα βάσανα των λαών της Ρωσίας είναι ένα τεράστιο ιστορικό αίνιγμα. Έπρεπε άραγε να υποφέρει τόσο πολύ ο λαός της Ρωσίας; Πραγματικά έχει βιώσει τόσες τραγωδίες, που δεν πέρασε κανένας λαός στη Γη. Και η Σερβία έχει βιώσει αρκετές ανθρώπινες τραγωδίες. Έχουμε χάσει τα δυο τρίτα του ικανού για εργασία πληθυσμού. Αν δεν ήταν ο Α΄παγκόσμιος πόλεμος, σήμερα στη Σερβία θα είχαμε 40 εκατομμύρια πληθυσμό και όχι 9. Οι ιστορικές περιστάσεις συνεχώς μας εμπλέκουν σ΄αυτές τις ανθρώπινες τραγωδίες, σ΄αυτούς τους πολέμους.

Οι άλλοι σλαβικοί λαοί κατόρθωσαν να προσαρμοστούν στις ιστορικές συνθήκες. Οι Τσέχοι μπόρεσαν να βρουν συμβιβασμό με τους κατακτητές. Οι φασίστες ήταν προς αυτούς πολύ πιό σπλαχνικοί, παρά προς τους Ρώσους και τους Σέρβους. Και η Γιουγκοσλαβία κατα τη διάρκεια του Β΄παγκοσμίου πολέμου έπεσε σε ιστορική παγίδα. Και αυτού του γεγονότος επωφελήθηκε η Μ. Βρετανία. Οι Σέρβοι βγήκαν στους δρόμους και διαμαρτύρονταν εναντίον του Χίτλερ, ο Τσόρτσιλ έδωσε διαταγή σε όλους τους ευρωπαίους να αγωνιστούν εναντίον των φασιστών, να εμποδίσουμε τον Χίτλερ να καταλάβει την Ευρώπη. Εμείς τον ακούσαμε και στις 27 Μαρτίου του 1941 ο λαός μας βγήκε στους δρόμους. Αυτό είχε οργανωθεί από τις βρετανικές ειδικές υπηρεσίες, που εκτελούσαν τις οδηγίες του Τσόρτσιλ. Στη συνέχεια ο Χίτλερ έδωσε διαταγή να βομβαρδιστεί η Γιουγκοσλαβία. Συνεχώς μας βομβαρδίζουν – και οι σύμμαχοι στον αντιχιτλερικό συνασπισμό το 1944, και οι χώρες του ΝΑΤΟ το 1999.

Ο κόσμος σήμερα είναι τέτοιος, που συνεχώς του συμφέρουν οι πόλεμοι. Παρόλο που στη λογοτεχνία οι πόλεμοι καταδικάζονται, εναντίον των πολέμων αγωνίζονται οι περισσότεροι άνθρωποι, οι σύγχρονοι πόλεμοι έχουν μετατραπεί σε επικερδή επιχείρηση. Είναι μια αιώνια επιχείρηση, η οποία σκέφτεται μόνο, πως να κερδίσει από την ανθρώπινη συμφορά. Και το κυριότερο είναι η υποκρισία του σύγχρονου κόσμου – εκείνοι, που οργανώνουν τους πολέμους, παράλληλα χρηματοδοτούν και τα αντιπολεμικά κινήματα. Η μοίρα της ανθρωπότητας είναι περιπλεγμένη σε ένα σφιχτό κουβάρι, που είναι αδύνατο να ξετυλιχτεί – από τον πόλεμο στο κέρδος, από το κέρδος – σε νέο πόλεμο. Έτσι δημιουργούνται τα κεφάλαια και οι τεράστιες περιουσίες. Οι σύγχρονοι πόλεμοι διεξάγονται με το σύνθημα «Δημοκρατία και φιλανθρωπία». Ο πόλεμος, ως αποτέλεσμα του οποίου χάσαμε το Κοσσυφοπέδιο, ονομαζόταν «Ελεήμων άγγελος». Και κανείς δεν υποβάλλει την κύρια ερώτηση – γιατί; Στο Βιετνάμ σκοτώθηκαν 4,5 εκατομμύρια άνθρωποι, στο Ιράκ σήμερα οι νεκροί ήδη ανέρχονται σε ένα εκατομμύριο, στο Αφγανιστάν καθημερινά σκοτώνονται άνθρωποι και εμείς ποτέ δεν θα μάθουμε τους πραγματικούς αριθμούς. Αυτό δείχνει ότι ο καπιταλισμός είναι η κεντρική πολεμική επιχείρηση. Αν ο άγγελος κατέβαιναν από τους ουρανούς και έλεγε στον Μπους ότι ποτέ δεν θα υπάρξει πια πόλεμος, όλοι θα έμεναν άνεργοι. Οι πόλεμοι δίνουν ώθηση για νέες τεχνολογίες, αναγκάζουν τους ανθρώπους να προχωρούν μπροστά. Προσωπικά είμαι εναντίον του πολέμου, όμως αυτό αποτελεί συστατικό μέρος της ανθρώπινης ιστορίας και της τραγικής της ανάπτυξης.http://greek.ruvr.ru/