ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΚΟΣΜΟ ΕΚΤΟΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ

00pm

05:00pm

Η κυρίαρχη σήμερα ρητορική περί ‘νομισματικών πολέμων’ έχει άρωμα δεκαετίας 1930, όπου η νοοτροπία ‘ο σώζων εαυτόν σωθήτω’ είχε σαρώσει τις διεθνείς νομισματικές σχέσεις. Ποια είναι τα διδάγματα της περιόδου beggar-thy-neighbour (‘κλέψε το γείτονα’) για τη συνάντηση των επικεφαλής των 20 πλουσιότερων οικονομιών του κόσμου σε μια συγκυρία ανανεωμένης αβεβαιότητας στις παγκόσμιες αγορές κρατικών ομολόγων;

Αν και η παγκόσμια κοινότητα απέφυγε μέχρι στιγμής τη δραστική μείωση της παραγωγής που διέκρινε τα χρόνια της Μεγάλης Ύφεσης, η ιστορία υποδεικνύει ότι οι ανταγωνιστικές νομισματικές υποτιμήσεις και οι έλεγχοι των κεφαλαιακών ροών αποτελούν τις αναπόφευκτες επιπτώσεις της άρνησης των πλεονασματικών χωρών να αναλάβουν κάθε ευθύνη για τις παγκόσμιες ανισορροπίες πληρωμών.

Ο κανόνας του χρυσού της δεκαετίας του 1930 ήταν ένα σύστημα σταθερών νομισματικών ισοτιμιών όπου η προσαρμογή των ελλειμματικών χωρών έπρεπε να γίνεται μέσω κάποιου τύπου αποπληθωρισμού και όχι μέσω υποτίμησης. Οι πλεονασματικές χώρες, αντιθέτως, συσσώρευαν χρυσό χωρίς να υφίστανται καμιά κύρωση γι’  αυτό. Οι κύριες πλεονασματικές χώρες τότε ήταν οι ΗΠΑ και η Γαλλία, ενώ τα αναλογούντα ελλείμματα τα είχαν η Βρετανία, η Γερμανία και η Ιταλία.

Με την έλευση της Μεγάλης Ύφεσης, η Αμερική και η Γαλλία δεν υιοθέτησαν επεκτατικές πολιτικές και αυτό οδήγησε τις ελλειμματικές χώρες σε ισχυρή οικονομική συρρίκνωση. Η συρρίκνωση των ελλειμματικών χωρών επιδεινώθηκε από την άρνηση των πλεονασματικών χωρών να προσφέρουν χρηματοδοτική βοήθεια όταν χρεοκόπησαν οι τράπεζες. Η Βρετανία εγκατέλειψε τον κανόνα του χρυσού τον Σεπτέμβριο του 1931, ενώ στη Γερμανία είχαμε την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία.

Ο Μπάρι Αϊχενγκριν, κορυφαίος ειδικός του κανόνα του χρυσού, έχει υποστηρίξει ότι αντί των σταθεροποιητικών επιπτώσεων που υποτίθεται πως έχει, ο ίδιος ο κανόνας του χρυσού αποτέλεσε τη βασική απειλή για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και την ευημερία κατά τον Μεσοπόλεμο. Αν και ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας Ρόμπερτ Ζέλικ στο κάλεσμά του για ένα νέο ρόλο του χρυσού στο παγκόσμιο νομισματικό σύστημα δεν υποστήριζε την επιστροφή στο κανόνα του χρυσού ως είχε, ο Αϊχενγκριν υποστηρίζει ότι οποιαδήποτε κίνηση για χρήση του χρυσού ως σημείου αναφοράς ενέχει κινδύνους.

Άλλο ένα σημαντικό δίδαγμα από το Μεσοπόλεμο είναι ότι οι ελλειμματικές χώρες είχαν υπεραποδώσει έναντι των πλεονασματικών χωρών. Αυτό συνέβη επειδή η εγκατάλειψη του κανόνα του χρυσού τους έλυσε τα χέρια ώστε να υιοθετήσουν επεκτατικές πολιτικές. Και όσο πιο νωρίς το έκαναν, τόσο καλύτερα. Ο πραγματικός μέσος ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ στη Βρετανία ήταν 3,1% στα χρόνια μεταξύ 1931 και 1938, ενώ η Γαλλία που διατήρησε τον κανόνα του χρυσού ως το 1936, είχε ύφεση 1,6% κατά την ίδια περίοδο.

Και βέβαια για τις χώρες της Ευρωζώνης, όπως η Ελλάδα, τα διδάγματα αυτά είναι άκρως βασανιστικά επειδή η Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση αντιπροσωπεύει μια πολύ πιο αυστηρή πειθαρχία από τον κανόνα του χρυσού, ενώ απουσιάζει και κάθε πρόβλεψη εξόδου από το ενιαίο νόμισμα. Η Ελλάδα και οι άλλες χώρες του ευρωπαϊκού νότου που έχουν τα ελλείμματα που αναλογούν στο γερμανικό πλεόνασμα υποχρεώνονται σήμερα σε αποπληθωρισμό, ενώ η Γερμανία επιρρίπτει αποφασιστικά το βάρος της προσαρμογής στον Νότο. Η εξωτερική υποτίμηση αποκλείεται ενώ η εσωτερική υποτίμηση στην περίπτωση της Ελλάδας δεν μπορεί να συμπεριλάβει μια διαγραφή του χρέους ως τη στιγμή που η Ευρωπαϊκή Ένωση θα προσδιορίσει πώς θα εφαρμοστεί η θολή συμφωνία του περασμένου μήνα για αλλαγή των κανόνων της νομισματικής ένωσης. Η ειρωνεία της ιστορίας είναι ότι η Ελλάδα έχει βρεθεί σε μια κατάσταση πολύ παρόμοια με εκείνη που βρίσκονταν η Γερμανία στις αρχές του 1930, όπου η περικοπή των κρατικών δαπανών είχε καταστήσει το βάρος του δανεισμού ακόμα μεγαλύτερο.

Τα διδάγματα του 1930 αφορούν επίσης την σύνδεση του κινεζικού νομίσματος με το δολάριο. Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 η Κίνα ακολουθούσε έναν κανόνα ασημιού. Ο κανόνας αυτός είχε εισαχθεί μετά την κατάρρευση του πειράματος της χώρας με το χαρτονόμισμα στα τέλη του 14ου αιώνα, ως συνέπεια του πληθωρισμού και του εμφυλίου πολέμου. Όταν το 1934 το αμερικανικό Υπουργείο Οικονομικών προσπάθησε να στηρίξει τους Αμερικανούς παραγωγούς ασημιού αγοράζοντας ασήμι προκειμένου να ανεβάσει τις τιμές, ακολούθησε η ενίσχυση της αξίας του κινέζικου νομίσματος, εξέλιξη που με τη σειρά τους οδήγησε σε εκροές ασημιού και σε έναν σαρωτικό εγχώριο πληθωρισμό.

Η Κίνα εγκατέλειψε τον κανόνα του ασημιού το 1935 και στη συνέχεια το νέο της χαρτονόμισμα έγινε όχημα ενός από τους υψηλότερους υπερπληθωρισμούς της παγκόσμιας ιστορίας καθώς η χώρα πάλευε να χρηματοδοτήσει τον πόλεμο με την Ιαπωνία. Ο μηνιαίος πληθωρισμός έφτασε στην κορύφωσή του το 2.178%. Επρόκειτο για μια εξέλιξη που προετοίμασε το δρόμο για την κατάληψη της εξουσίας από τους κομμουνιστές. Κι έτσι, ενώ οι περισσότεροι δυτικοί οικονομολόγοι πιστεύουν πως η ανατίμηση του κινεζικού νομίσματος θα είναι ευεργετική για τα συμφέροντα του Πεκίνου, ορισμένοι παραπέμπουν στο ως άνω ιστορικό προηγούμενο και υποστηρίζουν ότι οι εξωτερικές πιέσεις για την ανατίμηση του ρενμίμπι μπορεί να έχουν αποσταθεροποιητικές επιπτώσεις. Ο Στιβ Χανκ του John Hopkins University υποστηρίζει μάλιστα ότι αν το Πεκίνο ενδώσει στα αιτήματα των δυτικών για το ρενμίμπι, θα ακολουθήσει αναταραχή στην Κίνα και μια παγκόσμια καταστροφή.

Παρεμπιπτόντως, την Κίνα δεν είχε βοηθήσει ούτε η απουσία ελέγχου επί των συναλλαγματικών ισοτιμιών όταν το νόμισμα της πιέζονταν στο Μεσοπόλεμο. Παρά ταύτα η ιστορική εμπειρία των ελέγχων κεφαλαίων της δεκαετίας του 1930, που σήμερα επιστρέφουν στην ημερήσια διάταξη, μας υποδεικνύει ότι οι έλεγχοι των κεφαλαίων δεν είναι πάντα αποτελεσματικοί. Τότε ο ανταγωνισμός των εποπτικών πλαισίων και το λαθρεμπόριο στις αγορές συναλλάγματος είχε φτάσει σε τέτοιο βαθμό που η Γερμανία και Ιταλία εισήγαγαν την ποινή του θανάτου για τους παραβάτες του νόμου.

Ένα τελευταίο δίδαγμα αφορά την αποτυχία της Παγκόσμιας Οικονομικής Διάσκεψης του Λονδίνου το 1933 για την αντιμετώπιση της Μεγάλης Ύφεσης. Ο Αϊχενγκριν υποστηρίζει ότι η αδυναμία εξεύρεσης μιας συντονισμένης παγκόσμιας απάντησης στη Μεγάλη Ύφεση πήγαζε από την απουσία κοινής διάγνωσης. Αυτό αφορά όλες τις δεκαετίες. Δεν πρέπει να έχουμε και πολλές προσδοκίες από τη Σεούλ.ΠΗΓΗ:sofokleous10