Όταν ο Καλομοίρης θρηνούσε τον Βενιζέλο

Μανώλης Καλομοίρης, οπαδός του Ελευθέριου Βενιζέλου και της Μεγάλης Ιδέας.

Η πρεμιέρα του τρίπτυχου έγινε την ημέρα της κηδείας του Κωστή Παλαμά.

Με το τρίπτυχο ο Καλομοίρης θρηνούσε ουσιαστικά το τέλος της Μεγάλης Ιδέας.

Ο Βασίλης Χριστόπουλος θα διευθύνει την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στο τρίπτυχο του Καλομοίρη και σε έργα Προκόφιεφ και Τσαϊκόφσκι.

Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών μας υπόσχεται μια υπέροχη βραδιά ελληνικού ιδεώδους και ρωσικού μουσικού εθνικισμού.

Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών θα ερμηνεύσει το «Κονσέρτο Νο 2 για πιάνο, αρ. 16» του Προκόφιεφ.

Ο δίσκος ακτίνας της Naxos με το τρίπτυχο ερμηνευμένο από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών.

Μία από τις πατριωτικές συνθέσεις του Μανώλη Καλομοίρη, το τρίπτυχο «Στην μνήμη ενός ήρωα», αφιερωμένο στην μνήμη του Ελευθέριου Βενιζέλου, ερμηνεύει η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών την Πέμπτη 28 Ιουνίου στο πλαίσιο του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών. Η συναυλία δίνεται στο Ηρώδειο και συμπληρώνεται από το απαιτητικό δεύτερο κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα του Προκόφιεφ και την Συμφωνία Νο 4 του Τσαϊκόφσκι.

Καλομοίρης και Βενιζέλος Το τρίπτυχο για ορχήστρα του «πατέρα» της ελληνικής Εθνικής Μουσικής Σχολής, Μανώλη Καλομοίρη, άρχισε να σχεδιάζεται τον Μάρτιο του 1936, αμέσως μόλις ο συνθέτης πληροφορήθηκε με συντριβή τον θάνατο του Ελευθερίου Βενιζέλου, του «Πρωτομάστορα της Μεγάλης Ελλάδας», όπως ο ίδιος τον αποκαλούσε. Αντιγράφουμε από το εισαγωγικό κείμενο του CD της Naxos σε μουσική διεύθυνση Βύρωνα Φειδετζή: «Το απόγευμα της 18ης Μαρτίου 1936, η γυναίκα του Καλομοίρη, Χαρίκλεια, βρήκε τον άνδρα της να γράφει μουσική στο πιάνο και τα μάτια του να τρέχουν δάκρυα. Τον ρώτησε γιατί έκλαιγε και εκείνος, συντετριμμένος, της απάντησε: «Μόλις πέθανε ο Βενιζέλος και προσπαθώ να γράψω ένα πένθιμο εμβατήριο για να θρηνήσω τον Πρωτομάστορα της Μεγάλης Ελλάδας». Η παρτιτούρα που είχε ο Καλομοίρης μπροστά του ήταν το δεύτερο μέρος του τρίπτυχου».
Το έργο κυριαρχείται από ηρωικά και λυρικά στοιχεία. Ξεκινά με το «Πρελούδιο» με ελεγειακή διάθεση και επιρροές από την δημοτική παράδοση και τα έγχορδα χρησιμοποιούνται σαν μοιρολόι. Θα συνεχισθεί με πιο ζωηρό ρυθμό, μεγαλύτερη δραματικότητα και πιο πλούσια ενορχήστρωση. Υπάρχει ένα δεύτερο θέμα βασισμένο στο κόρνο και το φλάουτο, τα οποία δημιουργούν μια βουκολική ατμόσφαιρα και κλιμακώνεται με μία εισαγωγή της βιόλας και του βιολοντσέλου. Όταν θα υπάρξει μια επιστροφή του αγγλικού κόρνου θα ξαναγυρίσουμε στην μελαγχολική διάθεση.
Το βασικό μέρος του έργου όμως είναι το «Ιντερλούδιο», που είναι στην ουσία ένα πένθιμο εμβατήριο με διάχυτο το ελληνικό στοιχείο. Το ξεκίνημα των τρομπετών διαδέχεται το εμβατηριακό θέμα που αναπτύσσεται αργά και επιβλητικά με χρήση ξύλινων πνευστών. Το αργό μέρος του δεύτερου μέρους εξελίσσεται σε ένα ηχητικό όγκο που προσλαμβάνει επική διάθεση με θριαμβευτικές τρομπέτες πριν ξαναγυρίσουμε στην πένθιμη με κυρίαρχο ένα σόλο βιολί.
Το Ποστλούδιο συνιστά ανασκόπηση όλων των προηγουμένων θεμάτων με εναλλαγή του μεγαλειώδους και του πένθιμου, που όμως εδώ το σχετικό εμβατήριο δίδεται πιο ζωηρά. Ενώ το φινάλε (Ποστλούδιο) επιστεγάζει με μνημειώδη διάθεση την ανάμνηση της Μεγάλης Ιδέας ως παρακαταθήκη στους χαλεπότερους καιρούς του νεώτερου Ελληνισμού (Κατοχή).




Η πρεμιέρα της Κατοχής Εδώ να πούμε ότι η πρώτη εκδοχή του έργου, υπό τον τίτλο «Συμφωνικό τρίπτυχο: Η Κρήτη στην μνήμη ενός ήρωα», ολοκληρώθηκε το 1938. Η εποχή όμως δεν πολυσήκωνε εξυμνήσεις του Βενιζέλου, ο οποίος είχε στείλει εξορία στην Κορσική τους τρεις εκπροσώπους της Ελληνικής Δεξιάς: τον Δημήτρη Γούναρη, τον Ίωνα Δραγούμη και τον Ιωάννη Μεταξά. Υπήρχε μάλιστα ένα χορωδιακό στο τέλος με τίτλο «Στην Λευτεριά της Κρήτης» σε ποίηση Ιωάννη Ηλιάκη. Όμως αυτό αντικαταστήθηκε από το συμφωνικό ποστλούδιο που αναφέραμε και έτσι εν μέσω Κατοχής δεν θέλησε να δώσει μια ξεκάθαρη αντιστασιακή μορφή στο έργο.
Να πούμε μάλιστα ότι η πρώτη εκτέλεση του τριπτύχου επρόκειτο να γίνει την ημέρα της κηδείας του Παλαμά στις 28 Φεβρουαρίου του 1943, η οποία μετατράπηκε σε μία παλλαϊκή αντικατοχική διαδήλωση. Έτσι από ιστορική σύμπτωση, ο Καλομοίρης θα απέτινε φόρο τιμή σε δύο είδωλα του, τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον εθνικό ποιητή Κωστή Παλαμά. Ενώ πέρα από το προαναφερθέν τρίπτυχο, ερμηνεύθηκαν έργα Ελλήνων συνθετών, όπως ο Λαυράγκας, ο Σαμάρας και ο Πετρίδης.
Έτσι σήμερα η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών υπό την μπαγκέτα του Βασίλη Χριστόπουλου από την μία πηγαίνει πίσω στις ρίζες της και από την άλλη αποδίδει φόρο τιμής στον μεγάλο Καλομοίρη με αφορμή τα 50 χρόνια από τον θάνατο του.




Από την ελληνική στην ρώσικη παράδοση Δεν θα πρέπει όμως να αγνοήσουμε τα άλλα δυο κομμάτια της βραδιάς, τα οποία είναι από τα σημαντικότερα έργα των δημιουργών τους , του Σεργκέι Προκόφιεφ και του Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι. Και τα δύο ξεκινούν με αφορμή ένα θλιβερό γεγονός (η αυτοκτονία ενός φίλου, η διάλυση ενός γάμου) για να απογειωθούν με αφορμή την διονυσιακή δύναμη της παράδοσης. Το 2ο Κοντσέρτο του Προκόφιεφ γράφτηκε το 1913 και η σύγχρονη γραφή του δεν πολυάρεσε στο κοινό. Όμως η παρτιτούρα καταστράφηκε σε φωτιά μέσα στο χάος και την βαρβαρότητα της Ρωσικής Επανάστασης. Έτσι έπρεπε να το ξαναγράψει με αποτέλεσμα ένα από τα καλύτερα έργα του και συνάμα από τα πιο απαιτητικά με κυρίαρχη την μουσική αντίστιξη.
Όσο για την 4η Συμφωνία, ο Τσαϊκόφσκι την έγραψε μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονία στην οποία προσπάθησε να πηδήσει στο ποτάμι για πιάσει πνευμονία. Ο ίδιος την θεωρούσε το καλύτερο του έργο. Το έργο ξεκινά πένθιμα με κυρίαρχο το θέμα της Μοίρας. Όμως στην συνέχεια το λαϊκό μοτίβο (στα πρότυπα των Πέντε του ρώσικου μουσικού εθνικισμού) δίνει μια άλλη διάσταση στο έργο πολύ πιο απλή, αλλά και μεγαλειώδη και διονυσιακή. Κλείνει έτσι μια βραδιά ελληνικού ηρωισμού και ρώσικου μουσικού εθνικισμού στην οποία που απαιτείται να παραστούν οι οπαδοί της εθνικής ιδέας.                           http://www.e-grammes.gr/article.php?id=5466