Ο «στρουθοκαμηλισμός» των ευρωπαίων και η κρίση

Ο,τι δεν βλέπεις δεν υπάρχει. Ιδίως όταν δεν θέλεις να το δεις. Οπως ακριβώς η στρουθοκάμηλος κρύβει το κεφάλι στην άμμο όταν αισθάνεται απειλή, με τον ίδιο τρόπο το Βερολίνο, το οποίο στην πράξη έχει τον κύριο λόγο για τα τεκταινόμενα στην Ευρωζώνη έχει αποφασίσει ότι η κρίση χρέους είναι αποκλειστικά συνδεδεμένη με την κακή διαχείριση των περιφερειακών χωρών. Και με το κεφάλι χωμένο μέσα στην άμμο, πιστεύει ακράδαντα ότι, όταν οι σπάταλοι και αφερέγγυοι Νότιοι σφίξουν το ζωνάρι, τότε θα σταθεροποιηθεί η ευρωπαϊκή οικονομία. Η στρατηγική αυτή βέβαια σπάνια έχει ωφελήσει τη στρουθοκάμηλο. Τι κάνει την κ. Μέρκελ να πιστεύει ότι κλείνοντας τα μάτια στην πραγματικότητα θα έχει διαφορετική τύχη;

Οταν πριν από 2,5 χρόνια, οι αγορές αντιλήφθηκαν ότι τα δημοσιοποιημένα ελληνικά δημόσια οικονομικά απείχαν πολύ από την πραγματικότητα και ξεκίνησαν οι πρώτες υποβαθμίσεις από τους οίκους αξιολόγησης, κανένας δεν περίμενε ότι η κρίση θα εξελισσόταν με τον τρόπο τον οποίο βλέπουμε σήμερα.
Η Ιρλανδία, η οποία είχε ήδη από τις αρχές του 2009 πάρει σκληρά μέτρα λιτότητας, αναφερόταν ως παράδειγμα προς μίμηση. Κανείς δεν έδινε παραπάνω σημασία στην Πορτογαλία ή την Ισπανία. Στην πραγματικότητα, βέβαια, όλοι ήξεραν ότι η Ελλάδα είναι υπερχρεωμένη, άσχετα με δημιουργικές λογιστικές και πλασματικά πλεονάσματα προηγούμενων ετών. Ακόμα και το swap της Goldman Sachs, με το οποίο η ελληνική κυβέρνηση είχε «μαϊμουδέψει» ένα μέρος του χρέους γνωστό ήταν από το 2004. Οι ιρλανδικές τράπεζες ήταν ήδη από τις αρχές του 2010 αποκλεισμένες από τη διατραπεζική αγορά και η εγγύηση, την οποία παρείχε η κυβέρνηση, απλώς έδωσε πίστωση χρόνου μέχρι τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους.

Η ισπανική αγορά ακινήτων ήδη κατέρρεε, ενώ η ανεργία πλησίαζε από τότε το 20%. Υπήρχε δηλαδή η προβληματική κατάσταση και ουδείς μπορούσε να πει ότι την αγνοούσε. Αυτό το οποίο όμως οι αγορές δεν είχαν αντιληφθεί και απλώς άρχισαν να καταλαβαίνουν σταδιακά κατά τη διάρκεια της χρονιάς, η οποία τώρα τελειώνει, είναι το γεγονός ότι μπορεί τα προβλήματα κάθε χώρας να εξαρτώνταν από τις ιδιαιτερότητές της, είχαν όμως κοινή συνιστώσα. Αντιλήφθηκαν δηλαδή οι αγορές τις δυσλειτουργίες, τις οποίες προκαλεί μια κοινή νομισματική πολιτική, όταν δεν υπάρχει παράλληλα κοινή δημοσιονομική πολιτική. Και οι αποσπασματικές λύσεις οι οποίες εφαρμόστηκαν έκτοτε, είτε με τη χώρα μας, είτε με την Ιρλανδία, είτε με την Πορτογαλία, ή για την Ισπανία, αποτελούν εξ ορισμού μια αποσπασματική λύση, η οποία μόνο πρόσκαιρη ανακούφιση δίνει, χωρίς να λύνει οριστικά το πρόβλημα. Ούτε καν η επιμήκυνση της αποπληρωμής των κεφαλαίων του μηχανισμού στήριξης αποτελεί πραγματική λύση.

Τα πακέτα βοηθείας, οι οποίες έχουν μέχρι στιγμής καταφύγει στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης βασίστηκαν στον απώτερο στόχο της διατήρησης της φερεγγυότητάς τους. Καθώς το κόστος αναχρηματοδότησης των ομολόγων τα οποία έληγαν ήταν απαγορευτικό, οι συνοπτικές διαδικασίες με τις οποίες δημιουργήθηκε ο μηχανισμός επικεντρώθηκαν αποκλειστικά στη εφαρμογή ενός προγράμματος αυστηρής λιτότητας, ώστε να δημιουργηθούν κάποια στιγμή δημοσιονομικά πλεονάσματα, τα οποία να επιτρέψουν τη βαθμιαία αποπληρωμή του δημοσίου χρέους. Στο μεταξύ, ο μηχανισμός επέτρεπε την εξυπηρέτηση των δανειακών υποχρεώσεων. Αν και στα χαρτιά, το σχέδιο αυτό έμοιαζε αποτελεσματικό και εφαρμόσιμο, στην πράξη οι μόνοι ωφελημένοι μέχρι στιγμής ήταν οι επενδυτές στα κρατικά ομόλογα και κυρίως οι ευρωπαϊκές τράπεζες, με το κόστος να το επωμίζονται οι Ευρωπαίοι πολίτες.

Ακόμα όμως και αυτός ο στόχος φαίνεται πλέον ανέφικτος, καθώς οι αγορές αντιλαμβάνονται ότι εν μέσω ύφεσης, έκρηξης της ανεργίας και κοινωνικής αντίδρασης στον ευρωπαϊκό Νότο και πολιτικής διαφωνίας στη Γερμανία δύσκολα θα επιτευχθεί, έστω και σε βάθος χρόνου. Οταν η Α. Μέρκελ, σε συμφωνία με τον τότε Γάλλο πρόεδρο, Ν. Σαρκοζί, προωθούσε την τροποποίηση της Συνθήκες της Λισαβόνας κατά τη διάρκεια της τελευταίας Συνόδου Κορυφής, ώστε μετά το 2013 να συμμετέχουν στο κόστος διάσωσης και οι ιδιώτες επενδυτές, οι αγορές αντιλήφθηκαν ότι ακόμα και ο ίδιος ο μηχανισμός δεν είναι επαρκής.

Και δεν είναι μόνο το γεγονός ότι τα κεφάλαια τα οποία διατίθενται δεν φθάνουν για να σωθεί η Ισπανία. Είναι το γεγονός ότι η Ευρωζώνη οδηγείται σε μια μακροχρόνια περίοδο οικονομικού μαρασμού, ο οποίος θα πλήξει κυρίως τις χώρες οι οποίες θα έχουν καταφύγει στον μηχανισμό στήριξης, αλλά και τις ίδιες τις χώρες οι οποίες τον χρηματοδοτούν.

Μετά από περισσότερο από μία δεκαετία, κατά την οποία η ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας διαρκώς μειωνόταν έναντι της Γερμανίας, η μόνη διέξοδος θα ήταν μια τουλάχιστον εξίσου μακροχρόνια περίοδος περιορισμού του βιοτικού επιπέδου σε αυτές τις χώρες, ένα είδος δηλαδή εσωτερικής υποτίμησης, αφού δεν υφίστανται πλέον τα εθνικά νομίσματα. Παράλληλα, οι χώρες όπως οι Γερμανία, οι οποίες έχουν στηρίξει μεγάλο μέρος της οικονομικής τους κυριαρχίας στην εσωτερική ευρωπαϊκή αγορά θα βρίσκονται αφενός πιεσμένες από την αδρανοποίηση της εγχώριας οικονομίας και αφετέρου από την υποχρέωση της χρηματοδότησης διαρκώς αυξανόμενου μεριδίου του μηχανισμού στήριξης. Την όξυνση ακριβώς της κοινωνικής αντίδρασης προεξοφλούν σήμερα οι αγορές και εκτινάσσονται τα spreads των περιφερειακών χωρών.

Και μπορεί οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να έχουν μέχρι τώρα δαιμονοποιήσει τις αγορές, κατηγορώντας τες ότι ευθύνονται για την έκρηξη και την εξάπλωση της κρίσης, ατην πραγματικότητα όμως τη βασική ευθύνη έχουν οι ίδιες οι κυβερνήσεις, οι οποίες δεν έχουν αντιληφθεί ακόμα το γεγονός ότι οι αγορές απλώς εκμεταλλεύονται μια υπαρκτή αδυναμία. Αδυναμία, η οποία γιγαντώνει με το πέρασμα του χρόνου και καθίσταται συνεχώς και πιο δύσκολα αντιμετωπίσιμη. Οσο οι κυβερνήσεις και κυρίως η γερμανική κρύβει το κεφάλι στην άμμο, τόσο πιο δύσκολο θα είναι να αντιμετωπισθεί η κρίση, πριν εξαπλωθεί στο σύνολο της Ευρωζώνης με καταστροφικές συνέπειες.      sofokleous 10