Δ Ν Τ

Οι παρεμβάσεις του ΔΝΤ και η "εξέγερση της κατσαρόλας"

Στο στόχαστρο δριμείας κριτικής έχει βρεθεί πολλές φορές το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για τις επώδυνες αλλαγές που προκαλούν οι αυστηρές πολιτικές λιτότητας, τις οποίες επιβάλλει στις χώρες που ζητούν τη βοήθειά του.

Ανάμεσα στους βασικότερους επικριτές του, ο οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς έχει υποστηρίξει παλαιότερα ότι το ΔΝΤ ξεσηκώνει θύελλες.

Οπως όμως επισημαίνουν ειδικοί, η παρέμβαση του ΔΝΤ αφήνει «διαφορετική γεύση» σε κάθε χώρα και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα προβλήματά της. Η παρέμβαση στη Βραζιλία, για παράδειγμα, θεωρείται από τις επιτυχημένες. Στην Αργεντινή, ταυτίζεται με την απόλυτη αποτυχία. Και ανάμεσά τους απλώνεται ένα ευρύ φάσμα αποτελεσματικών και μη παρεμβάσεων. Η οικονομική κρίση έχει φέρει το ΔΝΤ και πάλι στο επίκεντρο των εξελίξεων, αλλά αυτή τη φορά θεωρείται ότι έχει αλλάξει. Αλλωστε, και ο Τζόζεφ Στίγκλιτς δήλωσε σχετικά πρόσφατα ότι το ΔΝΤ έχει αλλάξει «δραματικά». Πράγματι, ο γενικός διευθυντής του Ταμείου, ο Γάλλος Ντομινίκ Στρος-Καν προχώρησε σε αλλαγές που περιλαμβάνουν από την ενίσχυση των πιστώσεων μέχρι τη διευκόλυνση της χορήγησης δανείων και τη χαλάρωση ορισμένων όρων που απαιτούσε το ΔΝΤ, όπως είναι οι ιδιωτικοποιήσεις και η απελευθέρωση αγορών.

ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ
Το μεγάλο φιάσκο
«Η θεαματική ανάκαμψη της οικονομίας της Αργεντινής οφείλεται στην απόφαση της κυβέρνησης να ακολουθήσει οικονομική πολιτική εκ διαμέτρου αντίθετη από εκείνη που της πρότεινε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και διήρκεσε 10 χρόνια». Αυτό αναφερόταν σε άρθρο της εφημερίδας «Τhe Guardian» στις 19 Δεκεμβρίου 2004. Τρία χρόνια νωρίτερα η οικονομία της Αργεντινής βρισκόταν σε ελεύθερη πτώση με την ανεργία στο 40%. Η διαχείριση της κρίσης στη χώρα αυτή προκάλεσε σοβαρό πλήγμα στο κύρος του ΔΝΤ, το οποίο χορήγησε δάνεια 7,2 δισ. δολ. το 1999 και 39,7 δισ. δολ. τον Δεκέμβριο του 2000. Σε όλες τις περιπτώσεις, οι όροι ήταν ασφυκτικοί. Τον Δεκέμβριο του 2001 η κυβέρνηση της Αργεντινής ανακοίνωσε νέα μέτρα όπως μείωση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων κατά 20% και πάγωμα των καταθέσεων.

Τα μέτρα προκάλεσαν κοινωνική αναταραχή και ακολούθησε παραίτηση της κυβέρνησης, ενώ η νέα κυβέρνηση υπό συνθήκες πανικού κήρυξε πτώχευση. Το ΔΝΤ κατηγορείται ότι ανάμεσα στα λάθη που έκανε ήταν η επιμονή του σε ένα αδιέξοδο συναλλαγματικό μοντέλο.

ΑΣΙΑ
Η συναλλαγματική κρίση του 1997 που έπληξε χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας προκάλεσε ισχυρό πλήγμα στη φήμη του ΔΝΤ, καθώς οι πολιτικές που είχε ζητήσει, όπως περικοπή κρατικών δαπανών, αύξηση επιτοκίων, απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων, σε συνδυασμό με τα παιχνίδια των κερδοσκόπων προκάλεσαν μεγάλες υποτιμήσεις των νομισμάτων της περιοχής, κύμα χρεοκοπιών, δραματική απώλεια θέσεων εργασίας, πυροδοτώντας κοινωνική αναταραχή. Το ΔΝΤ έδωσε δάνεια 55 δισ. δολ. στην Κορέα, 17 δισ. δολ. στην Ταϊλάνδη και 23 δισ. δολ. στην Ινδονησία.

ΒΡΑΖΙΛΙΑ
Η ιστορία της Βραζιλίας, η οποία δανείστηκε από το ΔΝΤ 41,5 δισ. δολ. το 1998 και 30 δισ. δολ. το 2002, είναι αντίθετη από αυτή της Αργεντινής. Σε συνδυασμό με ένα πρόγραμμα δημοσιονομικής αυστηρότητας- περικοπές σε δαπάνες και θέσεις εργασίας στο Δημόσιο- η χώρα κατάφερε να ανακτήσει τη χαμένη αξιοπιστία της στις αγορές.

ΜΕΞΙΚΟ
Το 1995 το ΔΝΤ έδωσε δάνειο 30 δισ. δολ. στο Μεξικό. Εξαιτίας των μέτρων που υιοθετήθηκαν, οι πολίτες που ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας ξεπέρασαν το 50% και ο κατώτατος μισθός μειώθηκε κατά 20%.

ΤΟΥΡΚΙΑ
Εχει προσφύγει πολλές φορές στο ΔΝΤ. Πιο πρόσφατη ήταν το τριετές πρόγραμμα των 10 δισ. δολαρίων που συμφωνήθηκε το 2005. Από το 1999 μέχρι το 2003 το ΔΝΤ διοχέτευσε στην Τουρκία 20,4 δισ. δολ., αλλά έχει εισπράξει διαδηλώσεις διαμαρτυρίας εξαιτίας των σκληρών μέτρων. Ετσι, ο πρωθυπουργός της χώρας προσπαθεί να αποφύγει νέα προσφυγή και πρόσφατα αποφάσισε να παγώσουν προσωρινά οι διαπραγματεύσεις με το Ταμείο.

ΙΣΛΑΝΔΙΑ
Υπό την απειλή χρεοκοπίας, η Ισλανδία προσέφυγε στο ΔΝΤ για δάνειο 1,7 δισ. δολ. τον Οκτώβριο του 2008, σε σύνολο βοήθειας 2,4 δισ. δολαρίων. Το Ταμείο όμως καθυστέρησε την εκταμίευση των δόσεων λόγω του κόστους που συνδέεται με την αποζημίωση επενδυτών, οι οποίοι έχασαν χρήματα από την κατάρρευση των ισλανδικών τραπεζών. Το ΔΝΤ επιβάλλει σκληρούς όρους, όπως μείωση των δαπανών όλων των υπουργείων κατά 10% και αύξηση των επιτοκίων.

ΡΩΣΙΑ
Γύρω στα 22 δισ. δολ. ήταν η βοήθεια του ΔΝΤ στη Ρωσία, η οποία όμως δεν κατάφερε να προχωρήσει στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις οπότε η οικονομία έφτασε σε άθλια κατάσταση το 1998 οπότε ο Μπορίς Γιέλτσιν ανακοίνωσε, μεταξύ των άλλων, την κατά 34% υποτίμηση του νομίσματος. Η Ρωσία θεωρείται κατ΄ εξοχήν το παράδειγμα χώρας, στην οποία το ΔΝΤ προχωρούσε στην εκταμίευση των συμφωνηθέντων παρότι δεν εφαρμόζονταν τα απαιτούμενα μέτρα.

ΒΡΕΤΑΝΙΑ
Η κατάρρευση της στερλίνας έναντι του δολαρίου το 1976 έριξε τη Βρετανία σε οικονομική και πολιτική κρίση. Η κυβέρνηση των Εργατικών προσέφυγε στο ΔΝΤ (μέχρι τότε βοηθούσε μόνο χώρες του Τρίτου Κόσμου) και ζήτησε δάνειο 2,3 δισ. στερλινών, με αντάλλαγμα επώδυνες περικοπές κρατικών δαπανών.

ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ
Συνταγή περικοπών και απολύσεων
Επώδυνες αλλαγές θεωρείται ότι έφερε το ΔΝΤ στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Προκειμένου να λάβει η Λετονία δάνειο από το ΔΝΤ 1,7 δισ. ευρώ, αναγκάστηκε να μειώσει τους μισθούς, στο Δημόσιο κατά 30%, τις δαπάνες κατά 4,5%, να παγώσει τις συντάξεις και να αυξήσει τον ΦΠΑ. Ως αποτέλεσμα, η οικονομία της συρρικνώθηκε κατά 18% και η ανεργία εκτινάχθηκε στο 16,6% το 2009. Η Ρουμανία, όπου συμφωνήθηκε τον Μάρτιο του 2009 να παρέμβει το ΔΝΤ σε συνεργασία με την Ε.Ε. με δάνειο 12,9 δισ. ευρώ, αναγκάζεται να προχωρήσει σε 137.000 απολύσεις στο Δημόσιο, να μειώσει συντάξεις και μισθούς, να αυξήσει φόρους. Το 2009 το ΑΕΠ της χώρας μειώθηκε κατά 7,1%. Οσον αφορά την εκτός Ε.Ε. Ουκρανία, το ΔΝΤ συμφώνησε στην παροχή 13 δισ. ευρώ τον Νοέμβριο του 2008, επιβάλλοντας όμως περικοπές δαπανών και μεταρρυθμίσεις στο τραπεζικό σύστημα, που είχαν ως αποτέλεσμα πτώση του ΑΕΠ σε 15% το 2009. Οι Ούγγροι υποχρεώθηκαν να καταργήσουν τη 13η σύνταξη, τον 13ο μισθό και να περικόψουν κατά 20%- 30% τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων προκειμένου να λάβουν δάνειο 12,5 δισ. ευρώ από το ΔΝΤ (Οκτώβριος 2008). Το ΑΕΠ της χώρας μειώθηκε το 2009 κατά 6,3%.