Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΟΡΩΣΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ

Του Θάνου Π. Ντόκου

Η πρόσφατη επίσκεψη του πρωθυπουργού φαίνεται να σηματοδοτεί την πρόθεση της κυβέρνησης να αναθερμάνει τις ελληνορωσικές σχέσεις. Απέναντι στη Μόσχα, η Αθήνα θα πρέπει να κινηθεί μέσα σε ένα πλαίσιο με τέσσερις διαστάσεις: την ευρωπαϊκή, την ευρωατλαντική, την περιφερειακή και τη διμερή. Κεντρική μεταβλητή της εξίσωσης θα αποτελέσει, βεβαίως, η ενέργεια. Οσον αφορά την ευρωπαϊκή διάσταση, η Ελλάδα έχει κάθε λόγο, εν μέσω οικονομικής συγκυρίας, να διατηρήσει χαμηλό προφίλ, εκμεταλλευόμενη παράλληλα κάθε ευκαιρία για να συμβάλει στη βελτίωση των ευρωρωσικών σχέσεων. Στο ευρωατλαντικό πλαίσιο, η άνοδος της θερμοκρασίας στις σχέσεις Ουάσιγκτον - Μόσχας μειώνει την πιθανότητα να βρεθεί η Ελλάδα υπό πίεση σε συγκεκριμένα ζητήματα. Βεβαίως, θα πρέπει να επιμείνουμε ότι ο South Stream αποτελεί μονόδρομο για μια χώρα με την εξάρτηση της Ελλάδας από τη Ρωσία σε φυσικό αέριο (77%), τονίζοντας παράλληλα τη συμβολή μας στην ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια μέσω του ITGI. Σε περιφερειακό επίπεδο, η Ρωσία ενισχύει τις οικονομικές, ενεργειακές και πολιτικές σχέσεις της με την Τουρκία. Μάλλον αναμενόμενη εξέλιξη, αφού η Ρωσία, όπως κάθε σοβαρή χώρα, χαράσσει εξωτερική πολιτική με κριτήριο τα εθνικά συμφέροντα και όχι συναισθηματικές θεωρήσεις περί ομόθρησκων λαών και ιστορικών συμμάχων. Σε διμερές επίπεδο, θα πρέπει να έχουμε συναίσθηση των ορίων στη συνεργασία των δύο χωρών. Η Αθήνα ούτε μπορεί να παίξει σημαντικά μεγαλύτερο ρόλο στο πλαίσιο των ρωσικών σχεδιασμών ούτε και θα έπρεπε να το επιδιώξει, αφού η ικανοποιητική διευθέτηση των σημαντικότερων ζητημάτων εξωτερικής πολιτικής και η πορεία της ελληνικής οικονομίας εξαρτώνται σε σημαντικό βαθμό από τις Βρυξέλλες και την Ουάσιγκτον. Οι υπερβολικές προσδοκίες του πρόσφατου παρελθόντος οδήγησαν σε απογοητεύσεις. Υπάρχουν, όμως, σημαντικά περιθώρια περαιτέρω βελτίωσης των διμερών σχέσεων σε θέματα ενέργειας, οικονομικών, εξοπλισμών (αλλά όχι με επιλογές όπως τα ΒΜΡ-3, που δεν αποτελούν προτεραιότητα για τις ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις), πολιτισμού, αλλά και ευρωπαϊκής και περιφερειακής ασφάλειας, όπου οι δύο πλευρές διαπιστώνουν συχνά εγγύτητα απόψεων. Κάθε χώρα οφείλει να αναπτύσσει μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική και να διευρύνει τα γεωπολιτικά ερείσματά της. Η επιλογή σύσφιγξης των ελληνορωσικών σχέσεων μπορεί να έχει γεωπολιτικά οφέλη για την Ελλάδα εφόσον αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης διπλωματικής στρατηγικής που δεν θα παρεκκλίνει σημαντικά -και πάντως όχι συστηματικά- από το γενικότερο ευρωατλαντικό πλαίσιο. Οι υψηλές προσδοκίες θα πρέπει να αποφευχθούν και στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις. Ο ρόλος της Ελλάδας δεν αναβαθμίστηκε ουσιαστικά με την αλλαγή προέδρου στις ΗΠΑ, παρά τα πρόσφατα θερμά λόγια Ομπάμα και Κλίντον. Η σχετική διαδικασία δεν είναι αυτόματη και απαιτείται στρατηγικός σχεδιασμός και συστηματική προσπάθεια από ελληνικής πλευράς. Για να αναπτύξουμε μια επωφελή σχέση με τις ΗΠΑ, την Ε.Ε. ή τη Ρωσία, χρειαζόμαστε μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για τον ρόλο μας στην ευρύτερη περιοχή, χωρίς ευχολόγια αλλά με συγκεκριμένες ενέργειες. Η πρόκληση για την Ελλάδα είναι να αναλάβει πρωτοβουλίες έτσι ώστε να αποτελέσει έναν χρήσιμο εταίρο, διεκδικώντας παράλληλα συγκεκριμένα ανταλλάγματα στα ζητήματα υψηλής προτεραιότητας για τα ελληνικά συμφέροντα.