Gordion: Μια χαμένη πόλη θρύλων στην κεντρική Τουρκία
Το Γόρδιο, η αρχαία πρωτεύουσα της Φρυγίας, λέγεται ότι κυβερνούσε ο θρυλικός βασιλιάς Μίδας, «ο άνθρωπος με τη χρυσή πινελιά». Ποιος ήταν όμως και από πού προήλθαν οι ιστορίες για αυτόν;
Οι επισκέπτες της Τουρκίας πάντα εντυπωσιάζονταν από τα υπέροχα ιστορικά μνημεία της. Από τις πανύψηλες στήλες της Βιβλιοθήκης του Κέλσου στην Έφεσο μέχρι τα κολοσσιαία κεφάλια στο όρος Νεμρούτ , η χώρα σχεδόν βυθίζεται κάτω από το βάρος της ιστορικής της λαμπρότητας.
Αλλά υπάρχει μια αρχαία πόλη – που πρόσφατα στέφθηκε η 20η περιοχή παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco της Τουρκίας – που ανακοινώνει τη σημασία της με πολύ λιγότερες φανφάρες. Το όνομά του είναι Γόρδιον, η αρχαία πρωτεύουσα του βασιλείου της Φρυγίας της Εποχής του Σιδήρου, και είναι τουλάχιστον 4.500 ετών.
Τοποθετημένο σε μια ξεραμένη, ανεμοδαρμένη πεδιάδα περίπου 90 χλμ νοτιοδυτικά της Άγκυρας, το Gordion μοιάζει περισσότερο με λατομείο ή με κατεστραμμένο κρατήρα ενός εξαφανισμένου ηφαιστείου παρά με μια κάποτε ισχυρή πόλη. Ένας τεράστιος τύμβος, τα θαμμένα ερείπια μιας ακρόπολης που κάλυπτε 135.000 τ.μ., υψώνεται απαλά από το γύρω τοπίο με ένα αμμώδες μονοπάτι που οδηγεί στην κορυφή.
Από εκεί, μπορείτε να κοιτάξετε προς τα κάτω στις ανοιχτές ανασκαφές και να διακρίνετε τα κατεστραμμένα περιγράμματα των τοίχων, σηματοδοτώντας το αποτύπωμα αρχαίων αρχοντικών και αποθηκών όπως η κάτοψη ενός κτηματομεσίτη. Σε όλο τον ορίζοντα, δεκάδες μικρότεροι τύμβοι είναι διάσπαρτοι στα χωράφια σαν γιγάντιοι προϊστορικοί λόφοι.
Μόνο η μνημειακή πύλη, που περικλείεται από τεράστιους πέτρινους τοίχους ύψους 10 μέτρων, δίνει οποιαδήποτε ένδειξη ότι κάποτε ήταν η πρωτεύουσα ενός από τα μεγαλύτερα βασίλεια της Εποχής του Σιδήρου.
«Πολλοί άνθρωποι δεν έχουν ακούσει για τους Φρύγες, αλλά από τον 9ο έως τον 7ο αιώνα π.Χ., κυριάρχησαν στη Μικρά Ασία – τη σημερινή Τουρκία», εξήγησε ο Μπράιαν Ρόουζ, καθηγητής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, ο οποίος ηγήθηκε των ανασκαφών στο Gordion από το 2007.
«Ο Γόρδιος βρίσκεται στη διασταύρωση των μεγάλων εμπορικών οδών Ανατολής-Δύσης: υπήρχαν οι αυτοκρατορίες της Ασσυρίας, της Βαβυλώνας και των Χετταίων στα ανατολικά, και στα δυτικά ήταν η Ελλάδα και η Λυδία. Οι Φρύγες μπόρεσαν να επωφεληθούν από αυτήν τη στρατηγική θέση και έγινε πλούσιος και ισχυρός».
CelCinar/AlamyΑλλά ενώ το όνομα Φρυγία μπορεί να μην είναι οικείο, υπάρχει ένα άτομο που σχετίζεται με αυτήν την πόλη που πολλοί άνθρωποι μπορεί να αναγνωρίσουν. Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι ο Γόρδιον κυβερνήθηκε από τον θρυλικό βασιλιά Μίδα, «τον άνθρωπο με τη χρυσή πινελιά».
Είναι ένα παραδοσιακό προειδοποιητικό παραμύθι: ο βασιλιάς Μίδας έκανε μια χάρη στον θεό Διόνυσο και σε αντάλλαγμα έλαβε μια ευχή. Αλλά αντί να επιθυμεί κάτι χρήσιμο, ο φιλάργυρος βασιλιάς ζήτησε ό,τι άγγιξε για να γίνει χρυσός. Κατάλαβε αμέσως το λάθος του: το φαγητό στερεοποιήθηκε πριν προλάβει να το φάει, και όταν αγκάλιασε την κόρη του, έγινε άγαλμα. Το ηθικό δίδαγμα της ιστορίας είναι γνωστό: πρόσεχε τι εύχεσαι .
«Η ιστορία δεν είναι κυριολεκτικά αληθινή», είπε η καθηγήτρια Lynn Roller από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Davis, η οποία μελετά το Gordion από το 1979. «Αλλά πολλοί μύθοι έχουν έναν πυρήνα ιστορικής ακρίβειας, αν και παραμορφώνονται καθώς επαναλαμβάνονται. τους αιώνες».
Ποιος ήταν όμως ο Μίδας και από πού προέρχεται η ιδέα μιας «χρυσής πινελιάς»; Για να διαχωρίσουν το γεγονός από τη φαντασία, οι αρχαιολόγοι έπρεπε πρώτα να δείξουν ότι ο βασιλιάς Μίδας ήταν πραγματικό πρόσωπο. Ο ευκολότερος τρόπος για να γίνει αυτό ήταν κοιτάζοντας αρχαία κείμενα.
"Ένας Φρύγος βασιλιάς που ονομάζεται Μίδας αναφέρεται σε πολλές αρχαίες πηγές, συμπεριλαμβανομένων των χρονικών του Ασσύριου ηγεμόνα Σαργών Β'", εξήγησε ο Ρόλερ. «Οι Ασσύριοι τον θεωρούσαν ισχυρό βασιλιά και σημαντικό αντίπαλο στις προσπάθειές τους να επεκτείνουν την επικράτειά τους κατά τον 8ο αιώνα π.Χ.».
Photosensia/Getty ImagesΠερισσότερες αποδείξεις για την ύπαρξη του Μίδα μπορούν να βρεθούν περίπου δύο ώρες δυτικά του Γόρδιον, σε ένα μέρος που ονομάζεται Yazılıkaya - ευρύτερα γνωστό ως "Πόλη του Μίδα". Το οποίο σπάνια επισκέπτονται οι τουρίστες, είναι μια εντυπωσιακά όμορφη τοποθεσία στην κορυφή ενός λόφου, όπου οι ηφαιστειακοί σχηματισμοί προεξέχουν από το τοπίο. Είναι γεμάτο με αρχαίες σπηλιές και τάφους, και σκάλες 3.000 ετών οδηγούν σε σήραγγες ηχούς, λαξευμένες στο χέρι από συμπαγή βράχο.
Αλλά το πιο δραματικό από όλα τα μνημεία εδώ είναι μια υπέροχη πρόσοψη ναού, ύψους 17 μέτρων, λαξευμένη σε βράχο πριν από περίπου 3.000 χρόνια. Στην κορυφή, μια επιγραφή στα αρχαία φρυγικά γράφει: «Ο Άτης […] αφιέρωσε [αυτό] στον Μίδα, αρχηγό του στρατού και ηγεμόνα». Απόδειξη, γραμμένη σε πέτρα, ότι ο Μίδας ήταν πραγματικός βασιλιάς, αρκετά σημαντικός ώστε ο τοπικός άρχοντας Άτες να του δεσμεύσει τον ναό του.
«Αφού ο Μίδας ήταν ισχυρός βασιλιάς, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να έχει ταφεί κάπου στο Γόρδιο», είπε ο Ρόουζ. "Η εύρεση του τάφου του θα ήταν μια εξαιρετικά σημαντική ανακάλυψη. Και το προφανές μέρος για να κοιτάξουμε ήταν σε έναν από τους τύμβους που περιβάλλουν την πόλη."
Περισσότεροι από 125 ταφικοί τύμβοι, ή τύμβοι , περικυκλώνουν το Γόρδιο, που χρονολογούνται από τον 9ο έως τον 6ο αιώνα π.Χ. Αυτά τα γιγάντια χωματουργικά έργα, που μοιάζουν με εξωγήινους λόφους στο κατά τα άλλα επίπεδο τοπίο, χτίστηκαν για να προστατεύουν τους τάφους σημαντικών ανθρώπων από ληστές ταφών, όπως και οι αιγυπτιακές πυραμίδες. Η μεγαλύτερη, μια κορυφή με απότομες πλευρές, τώρα με μοκέτα σε καθαρό κίτρινο γρασίδι, έχει ύψος 53 μέτρα, καθιστώντας την τον δεύτερο μεγαλύτερο τύμβο στην Τουρκία. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι χρειάστηκαν 1.000 άνθρωποι έως και δύο χρόνια για να το κατασκευάσουν.
Chris Hellier/Alamy"Οι πρώτοι αρχαιολόγοι το ονόμασαν "Τύμβο του Μίδα" επειδή πίστευαν ότι ο Μίδας έπρεπε να είναι θαμμένος μέσα. Αλλά δεν ήξεραν με βεβαιότητα", είπε ο Ρόουζ. "Έπρεπε να είναι απίστευτα προσεκτικοί όταν το έσκαψαν γιατί είναι απλώς ένας μεγάλος σωρός συμπιεσμένης γης. Λάθος, και το όλο θέμα μπορεί να καταρρεύσει από πάνω σας."
Το 1957, συνεργαζόμενοι με μια ομάδα Τούρκων ανθρακωρύχων, οι ειδικοί άνοιξαν προσεκτικά σήραγγα στον τύμβο. Στο εσωτερικό, βρήκαν έναν μεγάλο ταφικό θάλαμο κατασκευασμένο από κορμούς πεύκου και αρκεύθου, που διατηρείται τέλεια μέσα στο αεροστεγές κουκούλι του για σχεδόν 3.000 χρόνια.
Σήμερα, οι επισκέπτες μπορούν να ακολουθήσουν την ίδια σήραγγα ανασκαφής βαθιά μέσα στο ανάχωμα για να επισκεφτούν τον τάφο - το παλαιότερο ξύλινο κτίριο που στέκεται ακόμα οπουδήποτε στον κόσμο . Είναι τόσο εύθραυστο που τώρα υποστηρίζεται από δοκούς και προστατεύεται από έναν μεταλλικό φράχτη, αλλά είναι ακόμα μια στιγμή να κρατήσετε την ανάσα σας για να ρίξετε τα μάτια σας σε αυτό το αρχαίο οικοδόμημα που ήταν κρυμμένο κάτω από τη γη για τόσο καιρό – όπως μια τουρκική Πομπηία, αλλά σχεδόν 800 χρόνια Παλαιότερα.
Ο ένοικος του τάφου ήταν ένας άνδρας γύρω στα 60, ξαπλωμένος σε ένα γκρεμισμένο κρεβάτι και περιτριγυρισμένος από χάλκινα πιθάρια, διακοσμημένα κύπελλα και κανάτες, σκαλιστά ξύλινα έπιπλα, θραύσματα εκλεκτού υφάσματος και άλλα πολύτιμα αφιερώματα που συνάδουν με την ταφή ενός βασιλιά. Ήταν όμως ο Μίδας;
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι αρχαιολόγοι του Gordion στράφηκαν στην δενδροχρονολογία – χρονολόγηση με δακτυλίους δέντρων – για απαντήσεις. Όταν όμως ανέλυσαν τα κούτσουρα που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του ταφικού θαλάμου, πέτυχαν ένα εμπόδιο.
«Το ξύλο χρονολογείται γύρω στο 740 π.Χ. – αλλά σύμφωνα με τα ασσυριακά αρχεία, ο Μίδας ήταν ακόμα ζωντανός το 709 π.Χ., 31 χρόνια αργότερα», αποκάλυψε ο Ρόουζ. «Αυτός ο τάφος δεν μπορεί να ανήκει στον Μίδα».
Λοιπόν, ποιος είναι ο άνθρωπος στον τάφο; Από την πολυτελή ταφή είναι ξεκάθαρα βασιλιάς, αλλά ποιος; Η ημερομηνία του θανάτου του μπορεί να σημαίνει μόνο ένα πράγμα.
Μπέλα Φαλκ«Μάλλον πέθανε τη χρονιά που ο Μίδας ήρθε στην εξουσία», είπε ο Ρόουζ. «Λοιπόν, είμαστε σίγουροι ότι πρέπει να είναι ο πατέρας του Μίδα, ο Γόρδιας».
Όπως ο γιος του, έτσι και ο Γόρδιας έγινε θρυλικός. Η ιστορία λέει ότι όταν ο προηγούμενος βασιλιάς πέθανε χωρίς κληρονόμο, οι κάτοικοι της πόλης ζήτησαν βοήθεια από το μαντείο. Δήλωσε ότι ο επόμενος άντρας που θα μπει στην πόλη οδηγώντας ένα βόδι θα έπρεπε να γίνει βασιλιάς. Λίγες στιγμές αργότερα, ο Γορδίας, ένας αγρότης, οδήγησε στην πόλη. Στέφθηκε και το όνομα της πόλης άλλαξε σε Γόρδιον προς τιμήν του.
Για να γιορτάσει, το καρότσι του εκτέθηκε σε έναν ναό, δεμένο με έναν περίπλοκο κόμπο – τον περίφημο Γόρδιο Κόμβο . Ο θρύλος έλεγε ότι όποιος μπορούσε να λύσει τον κόμπο θα κυβερνούσε την Ασία. Με τα χρόνια, πολλοί άνθρωποι προσπάθησαν, αλλά όλοι απέτυχαν.
«Δεν βρήκαμε κανένα στοιχείο για κάρο ή κόμπο», είπε η Ρόουζ. "Αλλά αρκετοί αρχαίοι Έλληνες ιστορικοί αναφέρουν ότι το 333 π.Χ. ο Μέγας Αλέξανδρος ήρθε εδώ στο δρόμο του για να νικήσει τον περσικό στρατό. Όταν αντιμετώπισε τον κόμπο, απλά τράβηξε το σπαθί του και το έκοψε. Έτσι, πιστεύουμε ότι ο κόμπος υπήρχε πραγματικά. Και αργότερα ο Αλέξανδρος κατέκτησε μεγάλα τμήματα της Ασίας, εκπληρώνοντας την προφητεία».
Τι γίνεται όμως με τη «χρυσή πινελιά»; Από πού προέρχεται αυτή η ιδέα; Παραδόξως, οι αρχαιολόγοι δεν έχουν βρει πολύ χρυσό μεταξύ των 40.000 τεχνουργημάτων που έχουν αποκαλυφθεί μέχρι στιγμής στο Gordion: μερικά κοσμήματα, μερικά χρυσά νομίσματα και ένα εξαιρετικά επιχρυσωμένο σκάλισμα μιας σφίγγας. Εάν υπήρχε χρυσός στην πόλη, μπορεί να είχε λεηλατηθεί στο πέρασμα των αιώνων, ή ίσως είναι ακόμα κρυμμένος μέσα στους 85 ταφικούς τύμβους που δεν έχουν ανασκαφεί ακόμη.
Αλλά οι αρχαιολόγοι έχουν μια άλλη θεωρία για την προέλευση του μύθου. «Πιστεύουμε ότι είναι μια μεταφορά», εξήγησε ο Ρόλερ. "Υπό την κυριαρχία του Μίδα, ο Γόρδιος έγινε πλούσιος και ισχυρός. Η ιστορία έγινε μεταφορά για ένα άτομο με μεγάλο πλούτο. Ακόμη και σήμερα, όταν λέμε ότι κάποιος έχει τη "χρυσή πινελιά" εννοούμε ένα άτομο που πετυχαίνει πλούτο ή επιτυχία με ευκολία. King Ο Μίδας φαίνεται ότι είχε αυτό το χάρισμα».
Το BBC Travel's Lost Civilizations εμβαθύνει σε ελάχιστα γνωστά γεγονότα για κόσμους του παρελθόντος, καταρρίπτοντας οποιουσδήποτε ψευδείς μύθους και αφηγήσεις που τους περιέβαλλαν στο παρελθόν.
Σχόλια