Το μνημόνιο Ελλάδας - Αιγύπτου πλήγμα για το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας»

Το μνημόνιο που υπεγράφη χθες στο Κάιρο, με το οποίο Ελλάδα και Αίγυπτος συμφώνησαν σε κοινές επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης (SAR) στην οριοθετημένη από το 2020 μεταξύ τους ΑΟΖ, πλήττει την ίδια την καρδιά του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας».

Εφόσον οι δύο χώρες, έχουν υπογράψει εδώ και μια διετία, τη μερική οριοθέτησή της μεταξύ τους αποκλειστικής οικονομικής ζώνης - και έτσι καθορίστηκε και η υφαλοκρηπίδα-  προφανώς και το τμήμα εντός των ορίων της συμφωνίας, καθορίζεται ως περιοχή έρευνας και διάσωσης.

Στην πράξη το μνημόνιο που υπεγράφη στο Κάιρο, αποτελεί μια λογική συνέχεια της ελληνο-αιγυπτιακής συμφωνίας του Αυγούστου του 2020, καθώς καθορίζει τα όρια της περιοχής Search and Rescue Region (SAR), όπως και τη δικαιοδοσία για το FIR. Άλλωστε, σύμφωνα με τον ΙΜΟ, για τον καθορισμό των περιοχών έρευνας και διάσωσης απαιτούνται διμερείς διακρατικές συμφωνίες και η πρακτική που ακολουθείται διεθνώς είναι οι SAR να συμπίπτουν με το FIR της κάθε χώρας.

Έχει επομένως σημασία ότι η χθεσινή κίνηση δεν πλήττει μόνο το τουρκολιβυκό μνημόνιο, στο οποίο έχει μπει σφήνα η ελληνο-αιγυπτιακή συμφωνία, αλλά απαντά στη μονομερή επέκταση από πέρυσι εκ μέρους της Τουρκίας, της δικής της περιοχής έρευνας και διάσωσης.

Εδώ και ένα χρόνο, η Άγκυρα, η οποία αμφισβητεί συστηματικά τις ελληνικές ζώνες ευθύνης SAR, έχει επεκτείνει παράνομα και αυθαίρετα, με εσωτερική νομοθεσία, τη δική της περιοχή ευθύνης μέχρι τον 26ο παράλληλο, καταλαμβάνοντας σημαντικό τμήμα του ελληνικού FIR τόσο στο Αιγαίο όσο και στη Μεσόγειο. Στόχος της, να ταυτίσει την εν λόγω περιοχή με τις πάγιες διεκδικήσεις της επί των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας και να εγκλωβίζει τα ελληνικά νησιά σε ζώνες επιχειρησιακής αρμοδιότητας της Άγκυρας. Κινήσεις που σε συνέχεια του τουρκολιβυκού συμφώνου υπηρετούν ένα και μόνο στόχο, το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας».

Έτσι, η Αθήνα με το χθεσινό μνημόνιο, στέλνει μήνυμα στην Άγκυρα ότι η «Γαλάζια Πατρίδα» είναι δόγμα κενό περιεχομένου και θνησιγενές. Και οι κινήσεις που κάνει η γείτονα για να πετύχει τη διεθνή του αναγνώριση, νομιμοποίηση και πιστοποίηση είτε είναι μονομερείς, παράνομες και πέφτουν στο κενό -  κρίνοντας από τη στάση των κρατών της περιοχής, όπως η Αίγυπτος, τα οποία δεν το αναγνωρίζουν - είτε είναι διμερείς, αλλά και πάλι παράνομες, όπως το τουρκολιβυκό μνημόνιο και η συμφωνία για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων με την κυβέρνηση Ντμειμπά της Τρίπολης.

Έχει τη σημασία του ότι εκτός της Αιγύπτου, η Ελλάδα έχει συνάψει αντίστοιχες διμερείς συνεργασίες για επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης με την Ιταλία, τη Μάλτα και την Κύπρο. Ενώ η Τουρκία, έχει συνάψει μόνο το παράνομο σύμφωνο με τη Λιβύη και έχει νομοθετήσει το δικό της SAR, έτσι όπως αυτή το έχει ορίσει.

Τα όσα συνέβησαν χθες είναι αποτέλεσμα μιας εδώ και πολύ καιρό διπλωματικής επένδυσης που έχει κάνει η Ελλάδα στη σχέση της με την Αίγυπτο, με την Τουρκία να αντιδρά κάθε φορά που γίνεται η οποιαδήποτε κίνηση η οποία ακυρώνει τη «Γαλάζια Πατρίδα». Και θα αντιδράσει και τώρα, όχι σε βάρος της Αιγύπτου, την οποία ο Ερντογάν επιχειρεί να προσεγγίσει, όπως φάνηκε και από την περίφημη χειραψία με τον Αλ Σίσι στην τελετή έναρξης του Μουντιάλ στο Κατάρ, αλλά κατά της Ελλάδος.

Εάν μάλιστα δεν είχε μεσολαβήσει η έναρξη από την Άγκυρα των βομβαρδισμών κατά των Κούρδων στη Β. Συρία και το Ιράκ - με την ανοχή όπως φαίνεται των ΗΠΑ- και η προετοιμασία για χερσαία επέμβαση, τότε ίσως να βλέπαμε και άμεση ενεργοποίηση του τουρκολιβυκού συμφώνου στο θέμα των ερευνών για υδρογονάνθρακες.

Κρίνοντας πάντως από τη χθεσινή δήλωση του συντονιστή του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας του Λευκού Οίκου, Τζον Κίρμπι, ότι η Τουρκία αντιμετωπίζει τρομοκρατική απειλή στα νότια σύνορά της, διαφαίνεται μια μετατόπιση της αμερικανικής θέσης. Τόσο για λόγους τακτικούς σε σχέση με την Ουκρανία, όσο και για λόγους που συνδέονται με την προτίμηση των Αμερικανών, να εκτονώσει ο Ερντογάν την εσωτερική πίεση που αισθάνεται, προς ανατολάς του και όχι προς δυσμάς.

Μετατόπιση, που είχε εκδηλωθεί για πρώτη φορά επί Ντόναλντ Τραμπ όταν... άδειασε τους Κούρδους της Συρίας, και παρ’ ότι ο Μπάιντεν άλλαξε στρατηγική, εντούτοις, φαίνεται πως οι ΗΠΑ κάνουν ξανά ένα βήμα πίσω, αν και το YPG είχε δώσει τις πιο σκληρές μάχες, με πενιχρά αμερικανικά μέσα, απέναντι στο Ισλαμικό Κράτος.

Πιθανότατα αυτή συνδέεται με το θέμα ένταξης της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, προκειμένου να σταλεί μήνυμα από την Ουάσιγκτον στην Άγκυρα ότι τείνει ευήκοα ώτα στο ζήτημα του αντιτρομοκρατικού αγώνα, τον οποίο έχει κάνει σημαία του ο Ταγίπ Ερντογάν. Ίσως, οι ΗΠΑ, με δηλώσεις σαν αυτές να ευελπιστούν ότι η Τουρκία εξευμενιστεί και θα μετριάσει την αντίθεσή της απέναντι στη Σουηδία ώστε να ανάψει οριστικά το πράσινο φως. Δεν είμαι βέβαιος ότι αυτό θα γίνει τόσο γρήγορα και τόσο εύκολα όσο επιθυμούν οι  Αμερικάνοι. 
 

*O Κωνσταντίνος Φίλης είναι Εκτελεστικός Διευθυντής ΙΔΙΣ & αναλυτής διεθνών θεμάτων του AΝΤ1 

https://www.liberal.gr