Γιατί η τόνωση έφερε τελικά νέα ...εκτόνωση

Δύο θεμελιώδεις αρχές έχουν οδηγήσει την οικονομική πολιτική σε όλο τον κόσμο τα τελευταία χρόνια. Η πρώτη είναι ότι ο κόσμος υποφέρει από έλλειψη συνολικής ζήτησης σε σχέση με την προσφορά. Η δεύτερη είναι ότι η νομισματική και δημοσιονομική τόνωση θα γεφυρώσουν το χάσμα.

Είναι πιθανό η διάγνωση να είναι σωστή, αλλά η θεραπεία λάθος; Αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί έχει σημειωθεί τόσο μικρή πρόοδος μέχρι στιγμής στην αποκατάσταση της ανάπτυξης στα προ της κρίσης επίπεδα. Και σημαίνει ότι πρέπει να επανεξετάσουμε τα διορθωτικά μέτρα μας.

Τα υψηλά επίπεδα της ακούσιας ανεργίας σε όλες τις προηγμένες οικονομίες δείχνουν ότι η ζήτηση υστερεί σε σχέση με τις δυνατότητες προσφοράς. Ενώ η ανεργία είναι σημαντικά υψηλότερη σε τομείς που ανθούσαν πριν από την κρίση, όπως οι κατασκευές στις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι πια διαδεδομένη και αλλού, που στηρίζει την άποψη ότι η μεγαλύτερη ζήτηση είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της πλήρους απασχόλησης.

Η πολιτική αρχικά κατέφυγε σε κυβερνητικές δαπάνες και χαμηλά επιτόκια για να τονώσει τη ζήτηση. Καθώς το δημόσιο χρέος έχει διογκωθεί και τα επιτόκια έχουν χτυπήσει πάτο, οι κεντρικές τράπεζες έχουν επικεντρωθεί σε όλο και πιο καινοτόμες μεθόδους για την τόνωση της ζήτησης. Ωστόσο η ανάπτυξη εξακολουθεί να είναι οδυνηρά αργή. Γιατί;

Το θέμα είναι ότι η ζήτηση μέσα από το δανεισμό  προέρχεται από συγκεκριμένα νοικοκυριά σε συγκεκριμένες περιοχές και για συγκεκριμένα αγαθά. Αν και οδηγεί στη γενικότερη ζήτηση - ο ηλικιωμένος υδραυλικός που εργάζεται περισσότερες ώρες, δαπανά περισσότερα για την συλλογή γραμματοσήμων του - δεν είναι παράλογο να πιστεύουμε ότι ένα μεγάλο μέρος του χρέους που χρησιμοποιείται ως καύσιμο για τη ζήτηση είναι πιο επικεντρωμένο. Έτσι, ενώ ο δανεισμός στεγνώνει, τα νοικοκυριά που δανείζονται δεν μπορούν πλέον να το κάνουν, και η ζήτηση για κάποια αγαθά πέφτει δυσανάλογα, ιδίως σε περιοχές που σημείωναν μεγάλη άνοδο νωρίτερα.

Φυσικά, τα αποτελέσματα εξαπλώνονται σε όλη την οικονομία - καθώς η ζήτηση για αυτοκίνητα μειώνεται, πέφτει και η ζήτηση για χάλυβα, και οι εργαζόμενοι χάλυβα απολύονται. Ωστόσο, η ανεργία είναι πιο έντονη στους τομείς των κατασκευών και της αυτοκινητοβιομηχανίας, ή σε περιοχές όπου οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν ιδιαίτερα γρήγορα.

Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί μια γενική αύξηση της ζήτησης, όπως η μείωση των φόρων μισθωτών υπηρεσιών, μπορεί να είναι αναποτελεσματική για την αποκατάσταση τη πλήρους απασχόλησης. Το γενικό ερέθισμα τους επηρεάζει όλους, όχι μόνο στους πρώην δανειολήπτες.

Πράγματι, επειδή η εξέλιξη της ζήτησης έχει μετατοπιστεί με την αλλαγή όσον αφορά την πρόσβαση στο δανεισμό, ο ρυθμός με τον οποίο η οικονομία μπορεί να αναπτυχθεί χωρίς πληθωρισμό μπορεί επίσης να μειωθεί. Με πολλούς εργάτες και λίγους κοσμηματοπώλες, η μεγαλύτερη ζήτηση μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερες τιμές τα κοσμήματα και όχι σε μεγαλύτερη παραγωγή, για παράδειγμα

Με άλλα λόγια, η φούσκα που σκάει μετά από χρόνια χρήσης του χρέους ως καύσιμο για  τη ζήτηση αφήνει πίσω της μια οικονομία με το λάθος προφίλ ζήτησης. Σε αντίθεση με μια κανονική κυκλική ύφεση, στην οποία πέφτει η ζήτηση σε όλους τους τομείς και η ανάκαμψη απαιτεί απλώς επαναπρόσληψη των απολυθέντων εργαζομένων στις παλαιές θέσεις εργασίας τους, η οικονομική ανάκαμψη μετά από μια αποτυχία δανεισμού απαιτεί συνήθως τη μετακίνηση εργαζομένων στις βιομηχανίες και σε νέες περιοχές.

Συνεπώς, υπάρχει μια λεπτή αλλά σημαντική διαφορά μεταξύ του χρέους με γνώμονα την ζήτηση και τη νεο-κεϋνσιανή εξήγηση ότι η απομόχλευση (εξοικονόμηση από δανειολήπτες) ή συνέχιση του χρέους (η αδυναμία των δανειοληπτών να ξοδέψουν) είναι υπεύθυνη για την αργή ανάπτυξη μετά την κρίση.

Και οι δύο απόψεις δέχονται ότι η κεντρική πηγή της χαμηλής συνολικής ζήτησης είναι η εξαφάνιση της ζήτησης από πρώην δανειολήπτες. Αλλά διαφέρουν στις λύσεις που προτείνουν.

Ο νεο-κεϋνσιανός οικονομολόγος θέλει να τονώσει τη ζήτηση γενικότερα. Αλλά αν πιστεύουμε ότι το χρέος με γνώμονα τη ζήτηση είναι διαφορετικό, η τόνωση της ζήτησης, στην καλύτερη περίπτωση θα είναι απλά μια παρηγοριά. Διαγράφοντας χρέος σε πρώην δανειολήπτες μπορεί να είναι ελαφρώς πιο αποτελεσματικό στην αναπαραγωγή του παλιού προτύπου ζήτησης, αλλά δεν θα την αποκαταστήσει κατά πάσα πιθανότητα στο επίπεδο που ήταν πριν από την κρίση. Σε κάθε περίπτωση, δεν θα θέλαμε πραγματικά οι πρώην δανειολήπτες να δανειστούν και πάλι και να οδηγηθούν στο ίδιο σημείο.

Η μόνη βιώσιμη λύση είναι να προσαρμοστεί η προσφορά σε πιο φυσιολογικές και βιώσιμες πηγές ζήτησης - για να διευκολύνει σε εργαζόμενους και εργάτες σε αυτοκινητοβιομηχανίες (για παράδειγμα) να επανεκπαιδευτούν στις ταχύτερα αναπτυσσόμενες βιομηχανίες. Το χειρότερο πράγμα που οι κυβερνήσεις μπορούν να κάνουν είναι να σταθούν εμπόδιο στην διαδικασία στηρίζοντας μη βιώσιμες επιχειρήσεις ή με τη στήριξη της ζήτησης σε μη βιώσιμες βιομηχανίες μέσω της εύκολης πίστωσης.

Προσαρμογές στην πλευρά της προσφοράς χρειάζονται χρόνο, και, μετά από πέντε χρόνια ύφεσης, οι οικονομίες έχουν σημειώσει κάποια πρόοδο.

Η νέα ιαπωνική κυβέρνηση εξακολουθεί να προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της οικοδομικής φούσκας πριν από δύο δεκαετίες. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα επιδοθούν στο είδος των δαπανών που ήδη έχει αποδειχθεί τόσο αναποτελεσματικό - και που έχει αφήσει την Ιαπωνία με το υψηλότερο χρέος (περίπου 230% του ΑΕΠ) ανάμεσα στις χώρες του ΟΟΣΑ. Δυστυχώς, η ιστορία παρέχει λίγη αισιοδοξία.            http://www.sofokleous10.gr