Το ελληνικό Κοινοβούλιο ενέκρινε χτες το πακέτο μιας 3ετούς δρακόντειας λιτότητας και εκρηκτικής φορολόγησης. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες μπορεί να νιώθουν ανακούφιση, όμως, στ’ αλήθεια, δεν τους προσφέρει κάτι περισσότερο πέρα από την αναβολή της δυσάρεστης επιλογής με την οποία θα έλθουν αντιμέτωποι αργά ή γρήγορα: είτε να αφήσουν την Ελλάδα να χρεοκοπήσει, εκθέτοντας σε κίνδυνο τόσο το ευρωπαϊκό πείραμα όσο και την παγκόσμια οικονομία, είτε να προχωρήσουν σε μια πιο στενή ένωση παρά την αντίθεση των ψηφοφόρων τους.

Η ελληνική κρίση έχει με άλλα λόγια καταστεί η οριακή στιγμή στο σχέδιο που ξεκίνησε κατά τη δεκαετία του 1950 όταν ορισμένοι Ευρωπαίοι πολιτικοί ξεκίνησαν αυτό που σταδιακά θα γινόταν γνωστό ως Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο στόχος τους τότε ήταν να σφυρηλατήσουν τόσο ισχυρούς πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κράτη ώστε να μην επαναληφθεί ξανά ο τρόμος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Να όμως που σήμερα αυτό το πείραμα διακυβεύεται. Οι Γερμανοί είναι έξαλλοι που πρέπει να βοηθήσουν τους θεωρούμενους από τους ίδιους ως σπάταλους Έλληνες. Τα ελληνικά συνδικάτα απεργούν και οι πολίτες βρίσκονται στους δρόμους διαμαρτυρόμενοι για την αύξηση της φορολογίας, τη μείωση των συντάξεων και την περικοπή των εισοδημάτων. Και οι αγορές στροβιλίζονται εξαιτίας των φόβων ότι η σύγκρουση ανάμεσα στον ευρωπαϊκό πυρήνα και την ευρωπαϊκή περιφέρεια θα οδηγήσει σε μια χρηματοπιστωτική καταστροφή.

Τρεις 10ετίες πλεονασμάτων…

Ακόμα κι αν πάρει τα πρόσθετα ευρωπαϊκά δάνεια και η οικονομία της περάσει σε ανάκαμψη, η Ελλάδα θα πρέπει να επιτυγχάνει πρωτογενή πλεονάσματα της τάξης του 5% για 30 ολόκληρα χρόνια προκειμένου να μειώσει το χρέος της στο 60% που θέτουν ως ανώτατο όριο οι κανόνες της Ευρωζώνης. Μόνο που ένα πλεόνασμα της τάξης του 5%, ακόμα και για 5 μόλις χρόνια, ελάχιστες οικονομίες έχουν καταφέρει να πετύχουν, θα το πετύχει η Ελλάδα;

Είναι αλήθεια ότι την κύρια ευθύνη για την κατάστασή τους τη φέρουν οι ίδιοι οι Έλληνες. Παραποίησαν τα στοιχεία που επέτρεψαν την είσοδο της χώρας τους στο ευρώ και πάντοτε υποτιμούσαν τους αριθμούς του δημόσιου ελλείμματος. Η Ελλάδα καταναλώνει περισσότερα από όσα κερδίζει και δανείζεται για να καλύπτει τη διαφορά, ενώ η φοροδιαφυγή είναι εθνικό άθλημα.

Οι αδυναμίες της Ελλάδας, ωστόσο, δεν θα είχαν οδηγήσει στην κρίση δίχως τη συνδρομή της Γερμανίας και της Γαλλίας. Αυτές οι δύο χώρες είναι που έθεσαν το αρνητικό προηγούμενο όταν για 3 συνεχόμενα χρόνια, από το 2002 ως το 2005, παραβίαζαν τους κανόνες του ελλείμματος του 3% του ΑΕΠ χωρίς να υποστούν κυρώσεις.

Ηγετικός ρόλος

Το ακόμη πιο σημαντικό όμως είναι ότι η Γαλλία και η Γερμανία έπαιξαν τον ηγετικό ρόλο στη θέσπιση των κεφαλαιακών κανόνων που ενθάρρυναν τις γερμανικές και γαλλικές τράπεζες να χρηματοδοτήσουν τη σπατάλη της Ελλάδας, καθώς και στην εισαγωγή υπερβολικά χαμηλών απαιτήσεων ιδίων κεφαλαίων για την απορρόφηση ενδεχομένων ζημιών. Συν τοις άλλοις, εξαιτίας της χαλαρής εποπτείας των αγορών παραγώγων, οι εποπτικές αρχές σήμερα δεν έχουν καθαρή εικόνα για το ποιον θα επιβαρύνουν οι ζημιές αν η Ελλάδα κηρύξει χρεοστάσιο.

Υπάρχουν δύο τρόποι με τους οποίους οι δύο μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις που φέρουν και την ευθύνη για τη σημερινή κατάσταση μπορούν να διορθώσουν τα λάθη τους. Ο ένας είναι να αναγνωρίσουν ότι η Ελλάδα δεν έπρεπε ποτέ να γίνει δεκτή στο ευρώ και πως αν δεν μπορεί ή δεν θέλει να απορροφήσει τα μέτρα λιτότητας, καλύτερα είναι να εγκαταλείψει την Ευρωζώνη και να κηρύξει χρεοστάσιο.

Αλλά οι κίνδυνοι ενός ελληνικού χρεοστασίου μοιάζουν πολύ με τους κινδύνους που αντιμετώπισαν οι ΗΠΑ όταν έγινε η κατάρρευση των Lehman Brothers το 2008. Η αβεβαιότητα σχετικά με τις ζημιές θα υπονομεύσει την εμπιστοσύνη στις ευρωπαϊκές τράπεζες και στις κυβερνήσεις που θα πρέπει να τους προσφέρουν κεφάλαια διάσωσης. Αν δε η κατάρρευση της Ελλάδας οδηγήσει σε πάγωμα των πιστώσεων, θα μπορούσε κάλλιστα να απειλήσει τις ευρωπαϊκές τράπεζες με αφερεγγυότητα και να προκαλέσει ζημιές στα ιδρύματα που κατέχουν ομόλογα των τραπεζών αυτών, συμπεριλαμβανομένων των αμερικανικών αμοιβαίων κεφαλαίων διαχείρισης διαθεσίμων που διαχειρίζονται αμερικανικές αποταμιεύσεις ύψους 2,7 τρις δολαρίων.

Χρηματοπιστωτική καταστροφή

Είναι εύκολο να φανταστούμε ένα αποτέλεσμα όπου εταιρείες, στερούμενες πιστώσεων θα αρχίσουν ξανά να απολύουν εργαζομένους, οι οικονομίες θα επιστρέψουν στην ύφεση και η οικτρή κατάσταση των δημόσιων οικονομικών δεν θα επιτρέπει στους κρατικούς αξιωματούχους να προχωρήσουν σε ενέργειες αποκατάστασης της εμπιστοσύνης. Μια χρηματοπιστωτική καταστροφή θα πολλαπλασιάσει εξάλλου τις πιέσεις στην Πορτογαλία και την Ιρλανδία – ενδεχομένως και στο Βέλγιο, την Ιταλία και την Ισπανία – να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Ελλάδας, να κηρύξουν χρεοστάσιο και να βγουν από το ευρώ, χωρίζοντας εκ των πραγμάτων την Ευρώπη στη μέση.

Η εναλλακτική λύση είναι μόνο λίγο λιγότερο απεχθής και άδικη. Θα πρέπει η Ευρωζώνη, με επικεφαλής τη Γερμανία και τη Γαλλία, να αναλάβει το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού χρέους της τάξης των 345 δις δολαρίων και να προετοιμαστεί να αναλάβει, επίσης, τα χρέη της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας. Οι Έλληνες, από την πλευρά τους, θα πρέπει να αποδεχτούν να υποστούν μεγάλες μειώσεις αμοιβών, συντάξεων και επιδομάτων προκειμένου να αποκαταστήσουν την ανταγωνιστικότητα της χώρας τους.

Για να αντέξουν οι πολίτες τις προσαρμογές, θα πρέπει επίσης τα κράτη της Ευρωζώνης να βρουν και να διαθέσουν χρήματα για να στηρίξουν τα δίκτυα κοινωνικής ασφάλειας, μέσα από τη θέσπιση ενός ενιαίου ευρωπαϊκού Υπουργείου Οικονομικών – που ωστόσο πολλοί ψηφοφόροι θα θεωρήσουν απώλεια εθνικής κυριαρχίας.

Δυστυχώς, ακόμα και αν οι Ευρωπαίοι ηγέτες καταφέρουν να ξεπεράσουν όλα τα πολιτικά εμπόδια δεν υπάρχει καμιά εγγύηση ότι η εμβάθυνση της ένωσης θα επιλύσει την σημερινή κρίση. Η ανάληψη του χρέους των πιεσμένων κυβερνήσεων μπορεί κάλλιστα να αυξήσει το κόστος δανεισμού για τις μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες. Κι αυτό θα αποδειχτεί ιδιαίτερα οδυνηρό για χώρες με ήδη μεγάλο βάρος χρέους – κυρίως δηλαδή για την Ιταλία που το δημόσιο χρέος της ξεπερνά το 100% του ΑΕΠ.

Η ανάληψη της ευθύνης των ελληνικών προβλημάτων, όσους κινδύνους κι αν ενέχει, ίσως είναι η λιγότερο κακή επιλογή για την Ευρώπη. Δεν πρόκειται πια για τη διάσωση της Ελλάδας, αλλά για την αυτοσυντήρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πηγή: Bloomberg,sofokleous 10