Έχουν συνείδηση τα ζώα; Πώς η νέα έρευνα αλλάζει μυαλά
Getty ImagesΟ Κάρολος Δαρβίνος απολαμβάνει μια σχεδόν θεϊκή θέση μεταξύ των επιστημόνων για τη θεωρία του για την εξέλιξη. Αλλά οι ιδέες του ότι τα ζώα έχουν συνείδηση με τον ίδιο τρόπο που έχουν οι άνθρωποι έχουν απορριφθεί εδώ και καιρό. Μέχρι τώρα.
«Δεν υπάρχει καμία θεμελιώδης διαφορά μεταξύ του ανθρώπου και των ζώων στην ικανότητά τους να αισθάνονται ευχαρίστηση και πόνο, ευτυχία και δυστυχία», έγραψε ο Δαρβίνος.
Αλλά η πρότασή του ότι τα ζώα σκέφτονται και αισθάνονται θεωρήθηκε ως επιστημονική αίρεση μεταξύ πολλών, αν όχι των περισσότερων ειδικών στη συμπεριφορά των ζώων.
Η απόδοση συνείδησης στα ζώα με βάση τις απαντήσεις τους θεωρήθηκε ως βασικό αμάρτημα. Το επιχείρημα ήταν ότι η προβολή ανθρώπινων χαρακτηριστικών, συναισθημάτων και συμπεριφορών στα ζώα δεν είχε καμία επιστημονική βάση και δεν υπήρχε τρόπος να δοκιμαστεί τι συμβαίνει στο μυαλό των ζώων.
Αλλά αν προκύψουν νέα στοιχεία για την ικανότητα των ζώων να αισθάνονται και να επεξεργάζονται ό,τι συμβαίνει γύρω τους, θα μπορούσε αυτό να σημαίνει ότι στην πραγματικότητα έχουν τις αισθήσεις τους;
Τώρα γνωρίζουμε ότι οι μέλισσες μπορούν να μετρούν, να αναγνωρίζουν ανθρώπινα πρόσωπα και να μάθουν πώς να χρησιμοποιούν εργαλεία.
Ο καθηγητής Lars Chittka του Πανεπιστημίου Queen Mary του Λονδίνου έχει εργαστεί σε πολλές από τις σημαντικότερες μελέτες για τη νοημοσύνη των μελισσών.
«Αν οι μέλισσες είναι τόσο έξυπνες, ίσως μπορούν να σκεφτούν και να αισθανθούν κάτι, που είναι τα δομικά στοιχεία της συνείδησης», λέει.
Τα πειράματα του καθηγητή Chittka έδειξαν ότι οι μέλισσες θα άλλαζαν τη συμπεριφορά τους μετά από ένα τραυματικό περιστατικό και φαινόταν ότι μπορούσαν να παίξουν, κυλώντας μικρές ξύλινες μπάλες, τις οποίες, όπως λέει, έμοιαζαν να απολαμβάνουν ως δραστηριότητα.
Αυτά τα αποτελέσματα έπεισαν έναν από τους πιο σημαντικούς και σεβαστούς επιστήμονες στην έρευνα σε ζώα να κάνει αυτή την ισχυρή, αυστηρή και αμφιλεγόμενη δήλωση:
«Δεδομένων όλων των στοιχείων που υπάρχουν στο τραπέζι, είναι πολύ πιθανό οι μέλισσες να έχουν τις αισθήσεις τους», είπε.
Δεν είναι μόνο οι μέλισσες. Πολλοί λένε ότι είναι τώρα καιρός να ξανασκεφτούμε, με την εμφάνιση νέων στοιχείων που λένε ότι σηματοδοτεί μια «θαλασσινή αλλαγή» στη σκέψη σχετικά με την επιστήμη της συνείδησης των ζώων.
Περιλαμβάνουν τον καθηγητή Jonathan Birch του London School of Economics.
«Έχουμε ερευνητές από διαφορετικούς τομείς που αρχίζουν να τολμούν να κάνουν ερωτήσεις σχετικά με τη συνείδηση των ζώων και να σκέφτονται ρητά πώς η έρευνά τους μπορεί να είναι σχετική με αυτές τις ερωτήσεις», λέει ο καθηγητής Birch.
wikimedia/καμβάςΌποιος αναζητά μια στιγμή εύρηκα θα απογοητευτεί.
Αντίθετα, μια σταθερή αύξηση των στοιχείων για μια επανεξέταση έχει οδηγήσει σε μουρμούρες μεταξύ των εμπλεκομένων ερευνητών. Τώρα, πολλοί θέλουν μια αλλαγή στην επιστημονική σκέψη στο πεδίο.
Αυτό που ανακαλύφθηκε μπορεί να μην αποτελεί οριστική απόδειξη της συνείδησης των ζώων, αλλά συνολικά, αρκεί να υποδηλώσει ότι υπάρχει «μια ρεαλιστική πιθανότητα» ότι τα ζώα είναι ικανά να έχουν συνείδηση, σύμφωνα με τον καθηγητή Birch.
Αυτό δεν ισχύει μόνο για τα γνωστά ως ανώτερα ζώα όπως οι πίθηκοι και τα δελφίνια που έχουν φτάσει σε πιο προχωρημένο στάδιο ανάπτυξης από άλλα ζώα. Ισχύει επίσης για πιο απλά πλάσματα, όπως τα φίδια, τα χταπόδια, τα καβούρια, τις μέλισσες και πιθανώς ακόμη και τις μύγες των φρούτων, σύμφωνα με την ομάδα, που θέλουν χρηματοδότηση για περισσότερη έρευνα για να προσδιορίσουν εάν τα ζώα έχουν τις αισθήσεις τους και αν ναι, σε ποιο βαθμό.
Αλλά αν αναρωτιέστε τι εννοούμε με τον όρο συνειδητότητα, δεν είστε μόνοι. Είναι κάτι στο οποίο οι επιστήμονες δεν μπορούν καν να συμφωνήσουν.
Μια πρώιμη προσπάθεια έγινε τον 17ο αιώνα, από τον Γάλλο φιλόσοφο Ρενέ Ντεκάρτ που είπε: «Σκέφτομαι άρα είμαι».
Πρόσθεσε ότι «η γλώσσα είναι το μόνο βέβαιο σημάδι σκέψης που κρύβεται σε ένα σώμα».
Αλλά αυτές οι δηλώσεις έχουν θολώσει τα νερά για πάρα πολύ καιρό, σύμφωνα με τον καθηγητή Anil Seth του Πανεπιστημίου του Sussex, ο οποίος παλεύει με τον ορισμό της συνείδησης για μεγάλο μέρος της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας.
«Αυτή η ανίερη τριάδα, της γλώσσας, της ευφυΐας και της συνείδησης πηγαίνει πίσω μέχρι τον Ντεκάρτ», είπε στο BBC News, με έναν βαθμό ενόχλησης για την έλλειψη αμφισβήτησης αυτής της προσέγγισης μέχρι πρόσφατα.
Η «ανίερη τριάδα» βρίσκεται στον πυρήνα ενός κινήματος που ονομάζεται συμπεριφορισμός, το οποίο εμφανίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Λέει ότι οι σκέψεις και τα συναισθήματα δεν μπορούν να μετρηθούν με επιστημονικές μεθόδους και έτσι πρέπει να αγνοούνται κατά την ανάλυση της συμπεριφοράς.
Πολλοί ειδικοί στη συμπεριφορά των ζώων είχαν εκπαιδευτεί σε αυτήν την άποψη, αλλά αρχίζει να ανοίγει χώρο για μια λιγότερο ανθρωποκεντρική προσέγγιση, σύμφωνα με τον καθηγητή Seth.
"Επειδή βλέπουμε τα πράγματα μέσα από τον ανθρώπινο φακό, τείνουμε να συνδέουμε τη συνείδηση με τη γλώσσα και την ευφυΐα. Ακριβώς επειδή πάνε μαζί σε εμάς, δεν σημαίνει ότι πάνε μαζί γενικά."
wikimedia/καμβάςΚάποιοι είναι πολύ επικριτικοί για ορισμένες χρήσεις της λέξης συνείδηση.
«Το πεδίο είναι γεμάτο με λέξεις νυφίτσας και δυστυχώς μία από αυτές είναι η συνείδηση», λέει ο καθηγητής Stevan Harnad του Πανεπιστημίου του Κεμπέκ.
«Είναι μια λέξη που χρησιμοποιείται με αυτοπεποίθηση από πολλούς ανθρώπους, αλλά όλοι σημαίνουν κάτι διαφορετικό και έτσι δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο τι σημαίνει».
Λέει ότι μια καλύτερη, λιγότερο Weasley λέξη είναι «συναίσθηση», η οποία ορίζεται πιο στενά ως η ικανότητα να αισθάνεσαι. «Το να νιώθεις τα πάντα, μια πρέζα, να βλέπεις το κόκκινο χρώμα, να νιώθεις κουρασμένος και πεινασμένος, αυτά είναι όλα όσα νιώθεις», λέει ο καθηγητής Harnad.
Άλλοι που ήταν ενστικτωδώς δύσπιστοι για την ιδέα ότι τα ζώα έχουν συνείδηση λένε ότι η νέα ευρύτερη ερμηνεία του τι σημαίνει να είσαι συνειδητός κάνει τη διαφορά.
Η Δρ Monique Udell, από το Πανεπιστήμιο του Όρεγκον, λέει ότι προέρχεται από ένα υπόβαθρο συμπεριφοριστών.
«Αν κοιτάξουμε διαφορετικές συμπεριφορές, για παράδειγμα ποια είδη μπορούν να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους σε έναν καθρέφτη, πόσα μπορούν να προγραμματίσουν μπροστά ή είναι σε θέση να θυμηθούν πράγματα που συνέβησαν στο παρελθόν, μπορούμε να δοκιμάσουμε αυτές τις ερωτήσεις με πειραματισμό και παρατήρηση και να αντλήσουμε περισσότερα ακριβή συμπεράσματα βασισμένα σε δεδομένα», λέει.
«Και αν πρόκειται να ορίσουμε τη συνείδηση ως ένα άθροισμα μετρήσιμων συμπεριφορών, τότε τα ζώα που έχουν επιτύχει σε αυτά τα συγκεκριμένα καθήκοντα μπορούμε να πούμε ότι έχουν κάτι που επιλέγουμε να ονομάζουμε συνείδηση».
Αυτός είναι ένας πολύ στενότερος ορισμός της συνείδησης από ό,τι προωθεί η νέα ομάδα, αλλά η επιστήμη είναι μια σύγκρουση ιδεών με σεβασμό, σύμφωνα με τον Δρ Udell.
«Το να έχουμε ανθρώπους που παίρνουν ιδέες με λίγη αλάτι και ρίχνουν κριτική ματιά είναι σημαντικό γιατί αν δεν αντιμετωπίσουμε αυτά τα ερωτήματα με διαφορετικούς τρόπους, τότε θα είναι πιο δύσκολο να προχωρήσουμε».
Αλλά τι μετά; Κάποιοι λένε ότι πρέπει να μελετηθούν πολύ περισσότερα ζώα για την πιθανότητα συνείδησης από ό,τι συμβαίνει σήμερα.
«Αυτή τη στιγμή, το μεγαλύτερο μέρος της επιστήμης γίνεται σε ανθρώπους και πιθήκους και κάνουμε τη δουλειά πολύ πιο δύσκολη από ό,τι χρειάζεται επειδή δεν μαθαίνουμε για τη συνείδηση στην πιο βασική της μορφή», λέει η Kristin Andrews, καθηγήτρια φιλοσοφίας με εξειδίκευση. στο μυαλό των ζώων στο πανεπιστήμιο York στο Τορόντο.
Ο καθηγητής Andrews και πολλοί άλλοι πιστεύουν ότι η έρευνα σε ανθρώπους και πιθήκους είναι η μελέτη της συνείδησης υψηλότερου επιπέδου - που εμφανίζεται στην ικανότητα επικοινωνίας και αισθήσεων περίπλοκων συναισθημάτων - ενώ ένα χταπόδι ή ένα φίδι μπορεί επίσης να έχει ένα πιο βασικό επίπεδο συνείδησης που αγνοούμε. χωρίς να το ερευνήσει.
Ο καθηγητής Άντριους ήταν μεταξύ των πρωταρχικών υποκινητών της Διακήρυξης της Νέας Υόρκης για τη Συνείδηση των Ζώων που υπογράφηκε νωρίτερα αυτό το έτος, η οποία μέχρι στιγμής έχει υπογραφεί από 286 ερευνητές.
Η σύντομη δήλωση τεσσάρων παραγράφων δηλώνει ότι είναι «ανεύθυνο» να αγνοείται η πιθανότητα συνείδησης των ζώων.
«Θα πρέπει να εξετάσουμε τους κινδύνους ευημερίας και να χρησιμοποιήσουμε τα στοιχεία για να ενημερώσουμε τις απαντήσεις μας σε αυτούς τους κινδύνους», λέει.
Ο Chris Magee προέρχεται από την Understanding Animal Research, έναν οργανισμό του Ηνωμένου Βασιλείου που υποστηρίζεται από ερευνητικούς οργανισμούς και εταιρείες που αναλαμβάνουν πειράματα σε ζώα.
Λέει ότι τα ζώα ήδη υποτίθεται ότι έχουν τις αισθήσεις τους όταν πρόκειται για πειράματα σε αυτά και λέει ότι οι κανονισμοί του Ηνωμένου Βασιλείου απαιτούν τα πειράματα να γίνονται μόνο εάν τα οφέλη από την ιατρική έρευνα υπερτερούν του πόνου που προκαλείται.
«Υπάρχουν αρκετά στοιχεία για να έχουμε μια προληπτική προσέγγιση», λέει.
Αλλά υπάρχουν επίσης πολλά που δεν γνωρίζουμε, συμπεριλαμβανομένων των δεκάποδων καρκινοειδών, όπως τα καβούρια, οι αστακοί, οι καραβίδες και οι γαρίδες.
«Δεν γνωρίζουμε πολλά για την εμπειρία τους, ή ακόμα και για βασικά πράγματα όπως το σημείο στο οποίο πεθαίνουν.
«Και αυτό είναι σημαντικό γιατί πρέπει να θέσουμε κανόνες για την προστασία τους είτε στο εργαστήριο είτε στην άγρια φύση».
Μια κυβερνητική ανασκόπηση με επικεφαλής τον καθηγητή Birch το 2021 αξιολόγησε 300 επιστημονικές μελέτες σχετικά με την αίσθηση των δεκάποδων και των κεφαλόποδων, οι οποίες περιλαμβάνουν χταπόδι, καλαμάρια και σουπιές.
Η ομάδα του καθηγητή Birch διαπίστωσε ότι υπήρχαν ισχυρές ενδείξεις ότι αυτά τα πλάσματα ήταν ευαίσθητα στο ότι μπορούσαν να βιώσουν συναισθήματα πόνου, ευχαρίστησης, δίψας, πείνας, ζεστασιάς, χαράς, άνεσης και ενθουσιασμού. Τα συμπεράσματα οδήγησαν στην κυβέρνηση να συμπεριλάβει αυτά τα πλάσματα στον Νόμο της για την Ευημερία των Ζώων (Sentience) το 2022.
«Τα ζητήματα που σχετίζονται με την ευημερία του χταποδιού και των καβουριών έχουν παραμεληθεί», λέει ο καθηγητής Birch.
«Η αναδυόμενη επιστήμη θα πρέπει να ενθαρρύνει την κοινωνία να λάβει αυτά τα ζητήματα λίγο πιο σοβαρά».
Υπάρχουν εκατομμύρια διαφορετικοί τύποι ζώων και έχει γίνει πολύτιμη λίγη έρευνα για το πώς βιώνουν τον κόσμο. Γνωρίζουμε λίγα για τις μέλισσες και άλλοι ερευνητές έχουν δείξει ενδείξεις συνειδητής συμπεριφοράς σε κατσαρίδες, ακόμη και μύγες φρούτων, αλλά υπάρχουν τόσα άλλα πειράματα που πρέπει να γίνουν με τόσα άλλα ζώα.
Είναι ένα πεδίο μελέτης ότι οι σύγχρονοι αιρετικοί που υπέγραψαν τη Διακήρυξη της Νέας Υόρκης έχουν παραμεληθεί, ακόμη και γελοιοποιηθεί. Η προσέγγισή τους, να πούμε την ανείπωτη και ριψοκίνδυνη κύρωση δεν είναι κάτι καινούργιο.
Την ίδια ώρα που ο Ρενέ Ντεκάρτ έλεγε «Σκέφτομαι άρα είμαι», η Καθολική εκκλησία βρήκε τον Ιταλό αστρονόμο Γαλιλαίο Γκαλιλέι «έντονα ύποπτο για αίρεση» επειδή υπαινίχθηκε ότι η Γη δεν ήταν το κέντρο του Σύμπαντος.
Ήταν μια αλλαγή στη σκέψη που άνοιξε τα μάτια μας σε μια πιο αληθινή, πιο πλούσια εικόνα του Σύμπαντος και της θέσης μας σε αυτό.
Η μετατόπιση του εαυτού μας από το κέντρο του Σύμπαντος για δεύτερη φορά μπορεί κάλλιστα να κάνει το ίδιο για την κατανόηση του εαυτού μας καθώς και των άλλων ζωντανών όντων με τα οποία μοιραζόμαστε τον πλανήτη.
Το BBC InDepth είναι το νέο σπίτι στον ιστότοπο και την εφαρμογή για την καλύτερη ανάλυση και τεχνογνωσία από τους κορυφαίους δημοσιογράφους μας. Κάτω από μια ξεχωριστή νέα επωνυμία, θα σας προσφέρουμε νέες προοπτικές που αμφισβητούν τις υποθέσεις και θα σας βοηθήσουμε να κατανοήσετε έναν περίπλοκο κόσμο σε βάθος. Και θα προβάλλουμε περιεχόμενο που προκαλεί σκέψη από το BBC Sounds και το iPlayer επίσης. Ξεκινάμε από μικρά αλλά σκεφτόμαστε μεγάλα και θέλουμε να μάθουμε τι σκέφτεστε - μπορείτε να μας στείλετε τα σχόλιά σας κάνοντας κλικ στο παρακάτω κουμπί.
Σχόλια