Κοκτέιλ κινδύνων

                                                       

Η οικονομία της Τουρκίας απειλείται σε πολλά επίπεδα. Μια διαφωνία με τη Ρωσία και η προοπτική της αύξησης επιτοκίων από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ έχει συμπέσει με την αυξανόμενη πολιτικοποίηση της οικονομίας και την κακή διακυβέρνηση από τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Αυτή θα μπορούσε να αποδειχθεί επικίνδυνη μίξη, με δεδομένο το υψηλό χρέος του ιδιωτικού τομέα.

Το κόστος του κεφαλαίου στην Τουρκία αυξάνεται. Οι αποδόσεις των 10ετών κρατικών ομολόγων σε δολάρια βρίσκονταν στο 5% στις 4 Δεκεμβρίου, έχοντας ανέβει από το 4,7% του προηγούμενου έτους και το 4,1% που παρατηρούταν λίγο πριν η Τουρκία καταρρίψει το ρωσικό αεροσκάφος τον προηγούμενο μήνα.

Η κυβέρνηση δεν μπορεί να κατηγορηθεί για τους παγκόσμιους επενδυτές που ξε-ερωτεύονται τις αναδυόμενες αγορές γενικότερα, ούτε, πράγματι, για αυτό που η Τουρκία υποστηρίζει πως ήταν ρωσική παραβίαση του εναέριου χώρου της. Πολλούς όμως από τους κινδύνους που αντιμετωπίζει η Τουρκία τους έχει προκαλέσει η ίδια.

Η επιβλητική αντίδραση της Ρωσίας στην κατάρριψη του βομβιστικού της αεροσκάφους τον Νοέμβριο ήδη απειλεί να δημιουργήσει οικονομικό κόστος για την Τουρκία. Μέσα στη σωρεία των οικονομικών κυρώσεων που έχουν ήδη ανακοινωθεί, η απαγόρευση των εμπορικών πτήσεων προς τη χώρα και άλλες κινήσεις για την αποθάρρυνση του τουρισμού θα είναι ιδιαίτερα επιζήμιες. Περίπου 3,3 εκατομμύρια ρώσων τουριστών επισκέφθηκαν την Τουρκία τον περασμένο χρόνο. Επιπλέον, ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν φαίνεται αποφασισμένος να βρει τρόπους να πάρει εκδίκηση.

Ο ρώσος πρόεδρος μπορεί να αυξήσει τη στήριξη προς τις κουρδικές πολιτοφυλακές που αγωνίζονται εντός της Συρίας, κάτι που η Άγκυρα έχει προειδοποιήσει να μη γίνει. Αυτό θα εξόργιζε τον Ερντογάν, ο κύριος στόχος του οποίου στη Συρία είναι να αποτρέψει την ανάδειξη κουρδικού θύλακα στα τουρκικά σύνορα. Η στρατηγική του τούρκου προέδρου στη Συρία φαίνεται ήδη αδύναμη, καθώς η Δύση εστιάζει στην αντιμετώπιση του Ισλαμικού Κράτους και δε δίνει προτεραιότητα στον άλλο στόχο του Ερντογάν – την εκτόπιση του ηγέτη της χώρας, Μπασάρ αλ Ασάντ.

Την ίδια στιγμή, ο Ερντογάν απέτυχε να αποτρέψει νέες διαμάχες με το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) μέσα στην Τουρκία, παρ’ ότι η κουρδική μιλιταριστική ομάδα φέρει επίσης μερίδιο ευθύνης. Εγκατέλειψε τις συζητήσεις για ειρήνη με την ομάδα νωρίτερα φέτος, και στη συνέχεια η βία αναζωπυρώθηκε.

Ο τούρκος πρόεδρος επωφελήθηκε από την παύση των συζητήσεων ειρήνης, καθώς η αστάθεια βοήθησε το κόμμα του να κερδίσει την πλειοψηφία στις εκλογές του Νοεμβρίου, αφού απέτυχε να εξασφαλίσει μία σε προηγούμενες εκλογές τον Ιούνιο. Ωστόσο, η ανανέωση της βίας δημιουργεί ένα ισχυρό αίσθημα πως η χώρα πολεμά σε πολλαπλά μέτωπα, μειώνοντας την ελκυστικότητά της για τους επενδυτές.

Σαν να μην έφταναν αυτά, ο Ερντογάν πολιτικοποιεί συνεχώς την οικονομία. Αφού ανέλαβε την εξουσία το 2002, ακολούθησε τη συνταγή που του παρουσίασε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ύστερα από την τελευταία χρηματοπιστωτική κρίση.

Όμως τα τελευταία χρόνια ο Ερντογάν έχει υπονομεύσει την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας, αντιτιθέμενος στα υψηλότερα επιτόκια, σε τέτοιον βαθμό που η χώρα έχει ελάχιστη αξιοπιστία για να αντιμετωπίσει τον πληθωρισμό που έφτασε στο 8,1% τον περασμένο μήνα. Την ίδια στιγμή, η τουρκική λίρα έχει χάσει περισσότερο από το ένα πέμπτο της σε σχέση με το αμερικανικό δολάριο τον τελευταίο χρόνο, αυξάνοντας την πίεση στις εταιρείες που έχουν δανειστεί σε σκληρό νόμισμα.

Μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου υπήρξαν επιπλέον ανησυχητικά σημάδια. Ο Αλί Μπαμπακάν, ο οποίος υπήρξε ο αναπληρωτής πρωθυπουργός υπεύθυνος για την οικονομία και θεωρούταν από τους επενδυτές ως ασφαλή χέρια, δεν επαναδιορίστηκε. Ο αντικαταστάτης του, Μεχμέτ Σιμσέκ, είναι σεβαστός αλλά δε θεωρείται πολιτική δύναμη. Επιπλέον, ο άντρας της κόρης του Ερντογάν, ο Μπεράτ Αλμπαϊράκ, έγινε υπουργός ενέργειας.

Ο τούρκος πρόεδρος γίνεται επίσης όλο και πιο απολυταρχικός. Ο εκδότης εφημερίδας φυλακίστηκε τον περασμένο μήνα όταν δημοσίευσε άρθρο που έλεγε πως ο Ερντογάν εγκρίνει την κατασκοπία, παρ’ ότι δεν έχει γίνει ακόμη δίκη για να αποφασιστεί η ενοχή του. Δεν είναι μόνο η ελευθερία του τύπου που έχει περικοπεί. Είναι και η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, ενώ η διαφθορά είναι εξαπλωμένη, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κομισιόν.

Η αστάθεια και η αδυναμία του νόμου δεν βοηθά τις δουλειές. Έχει επίσης υπάρξει εκροή κεφαλαίων. Η Τουρκία είναι ευάλωτη καθώς παρουσιάζει με συνέπεια μεγάλα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών – προβλέπεται από το ΔΝΤ να βρίσκεται στο 4,5% του ΑΕΠ φέτος – και χρειάζεται ξένη χρηματοδότηση για να καλύψει το κενό.

Η οικονομία αναμένεται ακόμη να αναπτυχθεί με ρυθμό περίπου 3%, κυρίως χάρη στην αντοχή των κατασκευών και της εγχώριας κατανάλωσης. Ωστόσο, αυτό βασίζεται σε πιστώσεις – με τα νοικοκυριά να δανείζονται για να αγοράσουν σπίτια και οι κατασκευαστές να δανείζονται για να τα χρίσουν.

Οι επενδύσεις στην ακίνητη περιουσία πυροδοτούνται από την αύξηση των τιμών της, και τις σπρώχνουν ακόμη υψηλότερα. Ωστόσο, αν σταματήσουν να ανεβαίνουν, το χρέος που έχει στηρίξει της αγορές μπορεί να επιβαρύνει σημαντικά την οικονομία.

Τα μόνο καλά πρόσφατα νέα είναι πως η Ευρωπαϊκή Ένωση συμφώνησε να ανανεώσει τις συζητήσεις για την ένταξη της Τουρκίας στην ένωση. Θεωρητικά, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια σωρεία πολιτικών και οικονομικών μεταρρυθμίσεων που θα θέσουν τη χώρα σε μια νέα, θετική πορεία, καθώς η Άγκυρα θα επιδιώξει να καλύψει τις προϋποθέσεις για την ένταξή της.

Δυστυχώς, οι ηγέτες της ΕΕ θα δυσκολεύονταν να πείσουν τους δικούς τους ψηφοφόρους να υποδεχτούν την Τουρκία ως μέλος, και ο Ερντογάν δε δείχνει να έχει καμία πρόθεση να εκπληρώσει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Η Τουρκία μπορεί να χρειαστεί να περάσει μια βαθύτερη κρίση προτού αλλάξει αυτό.  http://www.sofokleous10.gr