Πώς θα ακυρωθεί το τουρκολιβυκό μνημόνιο – Τι συμβαίνει στη Λιβύη, τι επιδιώκει η Ελλάδα, η στάση Αιγύπτου και ΗΠΑ
Μόλις εχθές, ο Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης Αγκίλα Σάλεχ σε συνέντευξή του χαρακτήρισε το τουρκολιβκό μνημόνιο παράνομο, σημειώνοντας πως «ό,τι στηρίζεται στην παρανομία παραμένει παράνομο, ανεξάρτητα από το πόσος χρόνος περνά».
Η εν λόγω δήλωση ήρθε σε χρόνο που η Άγκυρα πιέζει την Ανατολική Λιβύη (Βεγγάζη) να επικυρώσει την παράνομη συμφωνία Τουρκίας – Λιβύης αλλά και σε χρόνο που η Ελλάδα διατηρεί ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας και με τις δύο πλευρές με στόχο να προχωρήσουν οι συζητήσεις για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών.
Ήδη έχει πραγματοποιηθεί η πρώτη συζήτηση τεχνικών επιτροπών στην Αθήνα, μετά από χρόνια, ενώ αναμένεται να πραγματοποιηθεί η δεύτερη στη Λιβύη αρχές του 2026.
Στο μεσοδιάστημα έχουν υπάρξει ανταλλαγές αξιωματούχων, τόσο από την Βεγγάζη όσο και από την Τρίπολη, με συζητήσεις να περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, το μεταναστευτικό, την εκπαίδευση ανδρών της Λιμενικής Ακτοφυλακής της Λιβύης σε Κρήτη – Αθήνα – Θεσσαλονίκη, ενώ σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες της «Ν» πριν από λίγα 24ωρα πραγματοποιήθηκε επίσκεψη ανθρώπων του Στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ στην Αθήνα με αντικείμενο συζήτησης την ενίσχυση της στρατιωτικής συνεργασίας.
Ο Σάλεχ μίλησε για το τουρκολιβυκό μνημόνιο, λίγες ημέρες μετά τη συνάντηση που είχε με τον Υπουργό Εξωτερικών Γιώργο Γεραπετρίτη στην Αθήνα, όπου ο Υπουργός Εξωτερικών επανέλαβε τις πάγιες θέσεις της Ελλάδας. Ακολούθως, οι θέσεις αυτές ερμηνεύτηκαν σε λιβυκά μέσα ως «πίεση στη Λιβύη και στις πολιτικές της» από αξιωματούχους της Βουλής των Αντιπροσώπων προδίδοντας έτσι την πολιτική αστάθεια που επικρατεί στη Λιβύη.
Τούτο διότι παρά το γεγονός ότι δεν έχει επικυρωθεί από την Βουλή των Αντιπροσώπων (που είναι εν μέρει προσκείμενη στον Χαφτάρ) ο Πρόεδρος το χαρακτηρίζει παράνομο, ο αντιπρόεδρος της Βουλής επικρίνει τη στάση της Ελλάδας, ενώ η Τρίπολη το υποστηρίζει.
Το ερώτημα είναι πώς επηρεάζει νομικά το τουρκολιβυκό μνημόνιο η δήλωση ότι είναι άκυρο από τη Βουλή των Αντιπροσώπων της Λιβύης και κατά πόσο μπορεί αυτή η δήλωση να οδηγήσει σε ακύρωση.
Ο Πολιτικός Επιστήμονας – Διεθνολόγος, Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για την Ομοσπονδία της Ευρώπης (ΕΕνΟΕ) Θόδωρος Τσίκας*, μιλώντας στη «Ν» αναφέρει πως η δήλωση αυτή αφορά την εσωτερική έννομη τάξη της Λιβύης. Όπως και στην υποθετική περίπτωση επικύρωσης του τουρκολιβυκού μνημονίου από το Κοινοβούλιο της Λιβύης κάτι τέτοιο δεν θα είχε νομικές επιδράσεις ως προς το Διεθνές Δίκαιο, το ίδιο συμβαίνει και τώρα. Και στις δύο περιπτώσεις θα είχε -και έχει- μια πολιτική και μόνον βαρύτητα.
Οι δύο τρόποι ακύρωσης του μνημονίου
Όπως εξηγεί ο κ. Τσίκας, «ακύρωση μιας διακρατικής Συμφωνίας γίνεται με δύο μόνον τρόπους: α) Με απόσυρση των υπογραφών ενός ή κάποιων από τα συμβαλλόμενα μέρη, κάτι εξαιρετικά δύσκολο -αν όχι αδύνατο- στην περίπτωση μας β) Με σύναψη νέας Συμφωνίας που να αντικαθιστά την προηγούμενη – και σε περίπτωση αδυναμίας προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Να υπενθυμίσουμε ότι η Λιβύη αναγνωρίζει χωρίς επιφυλάξεις και εξαιρέσεις την αρμοδιότητα του Διεθνούς Δικαστηρίου και επομένως είναι πολύ πιο εύκολη αυτή η προσφυγή, από ό,τι π.χ. με την Τουρκία».
«Όλα αυτά μας φέρνουν στην ανάγκη συνεννόησης της Ελλάδας με τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Λιβύης, που είναι αυτή που έχει έδρα στην πρωτεύουσα, την Τρίπολη. Το Κοινοβούλιο δεν μπορεί να συνάπτει διεθνείς Συμφωνίες, ούτε πολύ περισσότερο η Διοίκηση του Χαφτάρ στην Ανατολική Λιβύη – όπου εδρεύει το λιβυκό Κοινοβούλιο- καθώς αυτή η Διοίκηση είναι παράνομη και δεν αναγνωρίζεται από την διεθνή κοινότητα».
Την ίδια στιγμή, το γεγονός ότι παρά τις πιέσεις της Άγκυρας προς την Ανατολική πλευρά να επικυρώσει το τουρκολιβυκό αυτό δεν έχει συμβεί μέχρι τώρα αλλά και τον χαρακτηρισμό του Σάλεχ ως παράνομο θεωρούνται μία θετική εξέλιξη για την Ελλάδα.
Η κρίσιμη «εξίσωση», η Αίγυπτος και οι ΗΠΑ
Όμως, οι αναφορές του Σάλεχ στην οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών Ελλάδας – Λιβύης και ειδικότερα η δήλωση πως «η Ελλάδα βασίζεται στην Κρήτη για την επέκταση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της, μια προσέγγιση παράλογη, υπερβολικά κοντινή στις λιβυκές ακτές και μη συμβατή με το διεθνές δίκαιο», γεννούν κρίσιμα ερωτήματα.
Τι σημαίνει, δηλαδή, αυτή η εξέλιξη για τα συμφέροντα της Ελλάδας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και κατά πόσο μπορεί να αποδυναμώσει τις ελληνικές θέσεις όσον αφορά την οριοθέτηση ΑΟΖ (Ελλάδας – Λιβύης).
Όπως σημειώνει ο κ. Τσίκας «είναι βέβαιο ότι η επίδραση της Αιγύπτου επί του Σάλεχ έπαιξε καθοριστικό ρόλο για να γίνει αυτή η δήλωση. Η Αίγυπτος έχει και αυτή συμφέροντα που βλάπτονται από το τουρκολιβυκό μνημόνιο και διατηρεί ισχυρή επιρροή στην Ανατολή Λιβύη. Είναι πολύ πιθανό να έπαιξε ρόλο και το ενδιαφέρον αμερικανικών εταιρειών για υποθαλάσσιες έρευνες τόσο σε περιοχές λιβυκών συμφερόντων όσο και σε αντίστοιχες ελληνικές, νοτίως και νοτιοδυτικά της Κρήτης».
«Δεν μπορεί να αγνοηθεί η επήρεια της Κρήτης»
«Γνωρίζουμε ότι απεσταλμένος του προέδρου Τραμπ των ΗΠΑ έχει προσπαθήσει να μεσολαβήσει μεταξύ Αιγύπτου- Λιβύης και Ελλάδας-Λιβύης. Λόγω αυτών των διεργασιών, επανήλθε η παλαιότερη πρόταση για Διάσκεψη χωρών της Ανατολικής Μεσογείου, η οποία πρέπει να αξιοποιηθεί. Από την στιγμή που μιλάμε για οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), αναφερόμαστε σε δικαιώματα εκμετάλλευσης σε διεθνή ύδατα και όχι σε εθνική κυριαρχία» ανέφερε ο κ. Τσίκας προσθέτοντας ότι «το Δίκαιο της Θάλασσας επιβάλλει συμφωνία μεταξύ των κρατών που έχουν απέναντι ακτές, κάτι που προϋποθέτει διαπραγματεύσεις και επομένως ευελιξία και αμοιβαία επωφελείς συμβιβασμούς. Η Κρήτη π.χ. είναι πολύ μεγάλο νησί και η “επήρεια” της σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ δεν μπορεί να αγνοηθεί. Το πόση όμως είναι αυτή η επήρεια θα είναι αποτέλεσμα διμερούς συμφωνίας ή διεθνούς δικαστικής απόφασης».
Ακόμα και στην ελληνο-αιγυπτιακή Συμφωνία μερικής οριοθέτησης ΑΟΖ, «στην Κρήτη δεν αναγνωρίζεται πλήρης “επήρεια” (100%), αλλά κάτι λιγότερο από 90%. Θα ήταν παράλογο να αναμένουμε κάτι περισσότερο από μια σχετική Συμφωνία ή απόφαση Διεθνούς Δικαστηρίου. Επίσης, δεν είναι δυνατόν ένα πολύ μικρό νησί, όπως η Γαύδος, να ακυρώσει τα δικαιώματα της τεράστιας απέναντι βόρειο-αφρικανικής ακτής. Ας λάβουμε υπόψη ότι, στην ελληνο-αιγυπτιακή Συμφωνία, δύο πολύ μικρά νησάκια νότια του νομού Λασιθίου έχουν μηδενική “επήρεια”».
Αναφερθείς στο Δίκαιο της Θάλασσας, όπως σημειώνει ο κ. Τσίκας «δεν αναγνωρίζει μόνο την αρχή της «μέσης γραμμής» ως κριτήριο οριοθέτησης. Επιβάλλει το τελικό αποτέλεσμα να είναι “ευθύδικο”, δηλαδή δίκαιο για όλες τις πλευρές. Σε κάθε περίπτωση η Ελλάδα διασφαλίζεται μόνο με την σύναψη
έγκυρων διακρατικών Συμφωνιών. Ούτε με μονομερή οριοθέτηση μέσω ελληνικών νόμων, που δεν αναγνωρίζεται από το Διεθνές Δίκαιο, ούτε με μαξιμαλιστικές διεκδικήσεις – όπως π.χ. με το θέμα της Γαύδου, που δεν επέτρεψαν εδώ και χρόνια τη σύναψη Συμφωνίας με τη Λιβύη επί καθεστώτος Καντάφι, πράγμα που άφησε κενό, που αργότερα καλύφθηκε με το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο».
Σιγή ιχθύος από την Άγκυρα με «όπλο» την Τρίπολη
Παρά το γεγονός ότι η Άγκυρα δεν έχει προχωρήσει ακόμη σε κάποια επίσημη δήλωση ή σχολιασμό στις δηλώσεις Σάλεχ, ωστόσο δεν αποκλείεται να κερδίζει χρόνο ούτως ώστε να βρει τον τρόπο και τον τόνο που θα το πράξει, όπως συνηθίζει σε κάθε αντίστοιχη προσπάθεια ούτως ώστε να προβάλει το αναθεωρητικό της αφήγημα.
«Η Τουρκία είναι βέβαιο ότι θα επιμείνει στο γεγονός πως έχει συνάψει Συμφωνία με τη διεθνώς αναγνωρισμένη λιβυκή κυβέρνηση της Τρίπολης και, ως εκ τούτου, δεν επηρεάζεται το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Θα προσπαθήσει φυσικά να επηρεάσει τα εμπλεκόμενα μέρη, τόσο την κυβέρνηση της Τρίπολης, όσο και στελέχη της Διοίκησης Χαφτάρ στην Ανατολική Λιβύη, με τα οποία έχει ήδη επαφές. Σε πρακτικό επίπεδο, ίσως προχωρήσει σε επίσπευση των θαλάσσιων και υποθαλάσσιων ερευνών σε περιοχές λιβυκού ενδιαφέροντος, που προβλέπονται από τις Συμφωνίες της με τη Λιβύη. Όμως από την
στιγμή που οι περιοχές των ερευνών στους χάρτες που έχει δώσει στη δημοσιότητα η ίδια η Λιβύη δεν αφορούν περιοχές στις οποίες η Ελλάδα θεωρεί ότι έχει αρμοδιότητα, αυτό δεν θα οδηγήσει σε ένταση».
Ένα άλλο κρίσιμο ερώτημα είναι εάν η συγκεκριμένη εξέλιξη θα λειτουργούσε ως «παράθυρο» να οδηγηθούν Ελλάδα – Τουρκία μέσω Λιβύης σε κάποια συμφωνία σε χρόνο που οι διεκδικήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο (παράνομες και μη) βρίσκονται σε πρώτο «πλάνο» και υπάρχει στο «τραπέζι» η ελληνική πρόταση για ένα πολυμερές σχήμα 5×5 με παράκτια κράτη της περιοχής.
«Πρώτα από όλα, η υλοποίηση της πρότασης, με την ίδια ή παρόμοια μορφή, για Διάσκεψη των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου αφορά όπως γνωρίζουμε και την Τουρκία. Σε αυτήν θα μπορούσε να υπάρξει μια ευρύτερη συνεννόηση για θέματα ενέργειας, ασφάλειας και θαλασσίων ζωνών.
Από κει και πέρα, εάν επιλεγεί η λύση της προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης από Ελλάδα και Λιβύη, υπάρχει η εξής πιθανότητα: η Τουρκία, ως χώρα που επηρεάζεται από το αποτέλεσμα της προσφυγής, να κάνει παρέμβαση στο Διεθνές Δικαστήριο, ως τρίτο μέρος. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει και σε διευθέτηση των ελληνοτουρκικών διαφορών για τις θαλάσσιες ζώνες, είτεα στο σύνολό τους είτε σε μέρος αυτών. Μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν εξαιρετικά σημαντική και θετική».
Αναδημοσίευση απο https://www.naftemporiki.gr/
Σχόλια