Τι γίνεται όταν συναντιούνται οι Έλληνες πρωθυπουργοί με τον Ερντογάν
Αν και οι συναντήσεις αυτές έγιναν σε εντελώς διαφορετικές συνθήκες και με τον Ερντογάν να έχει διαφορετική κάθε φορά προσέγγιση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις , είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό: Συνδέονταν πάντα με τη ευχή για άμεση ομαλοποίηση των σχέσεων Ελλάδας – Τουρκίας και συνήθως συνέπιπταν με την έναρξη μίας περόδου ύφεσης στην ένταση ανάμεσα στις δύο χώρες.
Έστω κι αν αυτή κρατούσε για λίγο. Να θυμίσουμε ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν βρίσκεται στο «τιμόνι» της τουρκικής κυβέρνησης -είτε ως πρωθυπουργός, είτε ως πρόεδρος του γειτονικού κράτους- από το 2003.
Μητσοτάκης- Ερντογάν: Οι μονόλογοι του Λονδίνου
Η μόνη επίσημη συνάντηση που έχει καταγραφεί ανάμεσα στον Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Ρετζέπ Ερντογάν είναι αυτή που πραγματοποιήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου του 2019 στο Λονδίνο. Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Διάσκεψης του ΝΑΤΟ που πραγματοποιήθηκε στην βρετανική πρωτεύουσα σε μία δύσκολη συγκυρία. Θυμίζουμε ότι σχετικά πρόσφατη ήταν η δημοσιοποίηση του συμφωνητικού Τουρκίας – Λιβύης που ξεκίνησε έναν κύκλο ελληνοτουρκικών εντάσεων. Όπως περιέγραφαν αυτόπτες μάρτυρες της συνάντησης επρόκειτο για «παράλληλους μονολόγους». Ο Έλληνας πρωθυπουργός και ο Τούρκος πρόεδρος απλά παρέθεσαν τις απόψεις τους για τα ανοιχτά ζητήματα που υπάρχουν ανάμεσα στις δύο χώρες.
Όπως πολλάκις έχει δηλώσει ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, πάντως, είναι επιθυμία του, ανεξαρτήτως συνθηκών, ο δίαυλος επικοινωνίας ανάμεσα στον ίδιο και τον Ερντογάν να είναι πάντα ανοιχτός. Μάλιστα, έχει σχολιάσει ότι πρέπει τουλάχιστον οι τηλεφωνικές συνομιλίες μεταξύ τους, να μην αποτελούν «μεγάλο θέμα» στα μέσα ενημέρωσης.
Τσίπρας – Ερντογάν: Ο Τούρκος Πρόεδρος στην Αθήνα
Ο Αλέξης Τσίπρας, μόνον διστακτικός δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως προς τις επαφές του με τον Ερντογάν, αφού επισκέφθηκε την Τουρκία για να συναντήσει τον Τούρκο Πρόεδρο αλλά κυρίως επί της πρωθυπουργίας του έγινε επίσημη επίσκεψη του Ερντογάν στην Αθήνα.
Η επίσκεψη αυτή πραγματοποιήθηκε στις 7 Δεκέμβριου του 2017. Σε μία περίοδο που ο Τούρκος πρόεδρος έχει πλέον εγκαινιάσει την νέα ρητορική του που ισχύει μέχρι σήμερα: Δηλαδή την αμφισβήτηση του συνόλου των συνθηκών που διέπουν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η συνάντηση που θα πραγματοποιηθεί ανάμεσα στον Αλέξη Τσίπρα και τον Ρετζέπ Ερντογάν, θα χαρακτηριστεί – αν μη τι άλλο – από ειλικρίνεια. Ο Τουρκος πρόεδρος θα αναπτύξει το σύνολο των θέσεων του, που εμμέσως πλην σαφώς αμφισβητούν την συνθήκη της Λωζάννης. Θα λάβει την αντίστοιχη απάντηση από τον Έλληνα πρωθυπουργό ο οποίος θα επισημάνει ότι η συνθήκη αυτή αποτελεί αναμφισβήτητο δεδομένο και «θεμέλιο λίθο για τις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας». Μάλιστα, ο Ερντογάν θα έχει έντονη δημόσια συζήτηση για το ίδιο θέμα με τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο. Η κυβέρνηση θα αποτιμήσει ως θετικό το ότι καταγράφθηκαν οι διαφωνίες στο πλαίσιο ενός πολιτισμένου διαλόγου. Η Νέα Δημοκρατία όμως ως αξιωματική αντιπολίτευση θα είναι επικριτική γιατί δόθηκε μια τέτοια ευκαιρία στον Ερντογάν.
Πάντως ο Αλέξης Τσίπρας θυμήθηκε την επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα και πρόσφατα, όταν στην συζήτηση που έγινε στην Βουλή στις 24 Αυγούστου για την συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου κατηγόρησε την Νέα Δημοκρατία για την στάση της τότε. Όπως σχολίασε ο Αλέξης Τσίπρας «όταν ερχόταν εδώ ο Πρόεδρος Ερντογάν έβγαιναν στελέχη σας και έλεγαν ότι εμπιστεύεστε τον Ερντογάν περισσότερο από τον τότε Έλληνα Πρωθυπουργό. Αυτά λέγατε εσείς».
Στις 5 Φεβρουαρίου του 2019 ο Αλέξης Τσίπρας θα ανταποδώσει την επίσημη επίσκεψη, πηγαίνοντας στην Τουρκία. Στόχος του όπως επισήμανε τότε σε ανάρτησή του ήταν «να πιάσουμε ξανά το νήμα ενός ειλικρινούς διαλόγου για την επανεκκίνηση της θετικής μας ατζέντα, προς όφελος των λαών μας και της ευρύτερης περιοχής». Στο πλαίσιο της επίσκεψης αυτής ο Αλέξης Τσίπρας πήγε και στην Αγία Σοφία σχολιάζοντας πως «καμία μετατροπή της Αγιάς Σοφιάς σε τέμενος δεν μπορεί να παραχαράξει ή να παραγράψει την ιστορία και τον οικουμενικό συμβολισμό της».
Σαμαράς – Ερντογάν: Οι δύο προγραμματισμένες και μία αιφνίδια συνάντηση
Αν και ο Αντώνης Σαμαράς θεωρείται σήμερα πολέμιος της προοπτικής έναρξης ενός ελληνοτουρκικού διαλόγου, έχει συναντηθεί τρεις φορές με τον Ρετζέπ Ερντογάν ως πρωθυπουργός. Η σημαντικότερη από αυτές έγινε στις 4 Μαρτίου του 2013 στην Κωνσταντινούπολη. Σε αυτή παρότι υπογράφθηκαν δύο οικονομικές συμφωνίες και τονίστηκε κι από τις δύο πλευρές η ανάγκη ενίσχυσης της οικονομικής συνεργασίας των δύο χωρών, δεν υπήρξε κάποια πρόοδος όσον αφορά τις ελληντουρκικές διαφορές στα εθνικά θέματα. Τόσο ο Αντώνης Σαμαράς όσο και ο Ρετζέπ Ερντογάν απλά τόνισαν την ύπαρξη διαφορετικών προσεγγίσεων. Παρόλα αυτά δεν έλειψαν οι ευχές για την καλύτερη σχέση και συνεννόηση των Ελλάδας και Τουρκίας. Μάλιστα, αμφότεροι επισήμαναν ότι συναντήσεις τέτοιου είδους πρέπει να γίνονται πιο συχνά. «Επιθυμία μας είναι οι συναντήσεις να γίνονται πιο συχνά. Στόχος είναι η οικοδόμηση εμπιστοσύνης και η βελτίωση των σχέσεων χωρίς μεγάλα λόγια, με πράξεις και σταθερά βήματα είχε αναφέρει χαρακτηριστικά ο Αντώνης Σαμαράς. Ο Ρετζέπ Ερντογάν είχε πει πως η Τουρκία θα επιδιώξει τον διπλασιασμό των εμπορικών συναλλαγών με την Ελλάδα. Χαρακτηριστικά ανέφερε πως «το 2010 είχαμε πέντε δισεκ. εμπορικές συναλλαγές, το ισοζύγιο είναι εις βάρος της Τουρκίας, έχουμε καταφέρει να τις ανεβάσουμε στα 6,5 δισεκατομμύρια και έχουμε στόχο να τις διπλασιάσουμε».
Μια ακόμη συνάντηση είχε γίνει ανάμεσα στον Αντώνη Σαμαρά και τον Ρετζέπ Ερντογάν στην Ντόχα του Κατάρ στις 29 Ιανουαρίου του 2013 η οποία προέκυψε μάλλον αιφνιδιαστικά μια και Σαμαράς και Ερντογάν βρέθηκαν να μένουν στο ίδιο ξενοδοχείο έχοντας επισκεφθεί την Ντόχα για άλλη διεθνή υποχρέωση. Τις συνομιλίες τους απασχόλησε η κατάσταση στην Θράκη και η νομοθεσία για τους Ιμάμηδες. Με τον Ερντογάν αναβαθμισμένο σε Πρόεδρο της Τουρκίας ο Αντώνης Σαμαράς συναντήθηκε και στο Νιούπορτ της Ουαλίας, στο περιθώριο της διάσκεψης του ΝΑΤΟ που πραγματοποιήθηκε. Για μία ακόμη φορά καταγράφηκαν οι απόψεις των δύο πλευρών για τα ζητήματα που σχετίζονται με τις ελληνοτουρκικές διαφορές.
<iframe width="660" height="371" src="https://www.youtube.com/embed/jktV196W7YY" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture" allowfullscreen></iframe>
Παπανδρέου – Ερντογάν: Όταν οι συναντήσεις... δεν ήταν είδηση.
Το δόγμα της βελτίωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων που υπηρέτησε ο ως υπουργός Εξωτερικών ο Γιώργος Παπανδρέου, θέλησε να το συνεχίσει και όταν ανέλαβε την πρωθυπουργία το 2009. Πλην όμως οι ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν έμελλε να είναι το θέμα που άφησε αυτή η διακυβέρνηση στην συλλογική μνήμη. Το γνωστό διάγγελμα από το Καστελόριζο του Γιώργου Παπανδρέου, δεν αφορούσε την Ελλάδα και την Τουρκία αλλά την ένταξη της χώρας στο καθεστώς εποπτείας του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και την έναρξη της περιόδου των «μνημονίων».
Κ.Καραμανλής – Ερντογάν: Οι κουμπαριές και ο South Stream
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ως πρωθυπουργός ο Κώστας Καραμανλής, θέλησε να αλλάξει τα δεδομένα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και να συμβολίσει αυτή του τη πρόθεση μέσα από την σχέση του με τον Ρετζέπ Ερντογάν. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η επίσκεψη που έκανε στην Κωνσταντινούπολη τον Ιούλιο του 2004, την πρώτη Έλληνα πρωθυπουργού μετά την δεκαετία του ᾽60 και μάλιστα όχι για έναν οποιονδήποτε λόγο: Ο Κώστας Καραμανλής έγινε «κουμπάρος» με τον Ρετζέπ Ερντογάν αφού ήταν ένας από τους τρείς μάρτυρες στον γάμο της κόρης του Τούρκου πρωθυπουργού. Ο Κώστας Καραμανλής αναγνώρισε τότε στις δηλώσεις του ότι αυτό θα ήταν αδιανότητο στο παρελθόν για Έλληνα πρωθυπουργό.
Ο Κώστας Καραμανλής συνάντησε το Ερντογάν και το 2007 στο πλαίσιο της Συνόδου Κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας Ευξείνου Πόντου που πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Παράλληλα πραγματοποίησε το Ιανουάριο του 2008 τριήμερη επίσημη επίσκεψη στην Κωνσταντινούπολη. Μια συνάντηση που έγινε επίσης σε πολύ καλό κλίμα με αναφορές του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην ανάγκη το Αιγαίο να γίνει μια «θάλασσα ειρήνης». Οι δύο πρωθυπουργοί συναντήθηκαν επίσης το 2006 μία φορά στην Θεσσαλονίκη και μία φορά στην Βιέννη.
Παρόλα αυτά οι προσπάθειες της κυβέρνησης του Κώστα Καραμανλή τελικά έπεσαν στο κενό. Η πολυσχιδής εξωτερική πολιτική που ακολούθησε εκείνη την περίοδο η χώρα με βλέψεις για διακρατική συνεργασία σε ανατολή και δύση προκάλεσαν την αντίδραση της Τουρκίας. Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις – και σε επίπεδο πρωθυπουργών – «πάγωσαν» μετά την απόφαση του Κώστα Καραμανλή να υπογράψει συμφωνία με την Ρωσία για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου South Stream. Κίνηση που από την τουρκική πλευρά θεωρήθηκε ως «έξωση» από το «ενεργειακό παιχνίδι» στην περιοχή των Βαλκανίων.
Πάντως η κυβέρνηση Καραμανλή «πιστώνεται» και μία συνάντηση με τον Ερντογάν στην Αθήνα που δεν έγινε, στις 17 Ιουνίου του 2009. Η «συνάντηση» παρέσυρε μάλιστα μερικά από τα πλέον αξιόπιστα έντυπα της περιόδου, όπως το «Βήμα» σε πρωτοσέλιδο «χτύπημα» και λεπτομέρειες για όσα επρόκειτο να ειπωθούν. Ο Ερντογάν όμως ματαίωσε την επίσκεψή του.
Σημίτης – Ερντογάν: Όταν συμφωνήθηκε ότι το Κυπριακό δεν λύνεται τον άλλο μήνα
Ο Κώστας Σημίτης συναντήθηκε με τον Ερντογάν στην Αθήνα, πριν ακόμη ο Τούρκος ηγέτης αναλάβει την πρωθυπουργία της χώρας, κάτι που συνέβη τυπικά στις 14 Μαρτίου του 2003. Η συνάντηση του έγινε στις 18 Νοεμβρίου του 2002, τότε που το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης είχε κερδίσει τις εκλογές. Όμως προκειμένου ο Ερντογάν να «στεφθεί» πρωθυπουργός απαιτήθηκε ένας τρίμηνος θεσμικός αγώνας λόγω προβλημάτων εκλογιμότητας. Παρόλα αυτά ο «κατ’ ουσίαν» πρωθυπουργός της Τουρκίας συναντήθηκε με τον έλληνα ομόλογό του και συμφώνησαν ότι δεν μπορούν να λύσουν άμεσα το Κυπριακό. Την περίοδο εκείνη στις ελληνοτουρκικές σχέσεις μεσουρανούσε το «Σχέδιο Ανάν» που είχε μόλις παρουσιαστεί από τον τότε γενικό γραμματέα του ΟΗΕ Κόφι Αναν από τον οποίο πήρε και το όνομά του. Όπως ήταν φυσικό το θέμα αυτό κυριάρχησε στις συνομιλίες Σημίτη – Ερντογάν, ενώ φυσικά κανείς από τους δύο ηγέτες δεν γνώριζε ότι το σχέδιο θα απέρριπτε με δημοψήφισμα η Κυπριακή Δημοκρατία δύο χρόνια αργότερα. Αμφότεροι πάντως τάχθηκαν υπέρ του σχεδίου ενώ ο Ερντογάν είχε δηλώσει πως «δεν θα υπάρξει αρκετός χρόνος έως τις 12 Δεκεμβρίου για τη λύση του Κυπριακού, όπως εισηγείται το σχέδιο Ανάν».
Συνολικά θεωρήθηκε μία συνάντηση που έγινε σε πολύ καλό κλίμα και εκφράστηκε η προσδοκία για αισθητή καλυτέρευση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Η κυβέρνηση Σημίτη είχε θεωρήσει την συνάντηση αυτή «πολύ καλή βάση ανάπτυξης της συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας» ενώ στο επίκεντρο της είχε την βασική πολιτική του Κώστα Σημίτη που ήταν η ενταξιακή πορεία της γειτονικής χώρας στην Ε.Ε ως μοχλό βελτίωσης των σχέσεων Αθήνας – Άγκυρας. Αισιόδοξος και ο Ερντογάν είχε μιλήσει για «τις μέρες που θα έρθουν, όταν θα έχουν λυθεί τα προβλήματα και θα απολαμβάνουμε τους καρπούς της ειρήνης». Ένθερμος υποστηρικτής της συνάντησης αυτής ήταν ο τότε υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Παπανδρέου που την χαρακτήρισε «ιστορική».
Σχόλια