Ασφυκτικές πιέσεις στην Αθήνα για διαπραγματεύσεις με Τουρκία

Μετά την αποκλιμάκωση που έφερε η πρωτοβουλία της επικοινωνίας Μητσοτάκη-Ερντογάν φαίνεται πως υπάρχει οργιώδες διπλωματικό παρασκήνιο για αποτροπή σύγκρουσης ανάμεσα στις δυο χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ. Όλες οι πληροφορίες και οι ενδείξεις συντείνουν στο ότι ασκούνται στην Αθήνα ισχυρές πιέσεις για να καθίσει στο ίδιο τραπέζι με την Τουρκία, αναζητώντας συμβιβασμό, ο οποίος θα αποτρέψει εκ νέου όξυνση και πιθανώς προσφυγή στη στρατιωτική βία.

Γράφει ο Ζαχαρίας Β. Μίχας* από το defence-point.gr

Σε αυτό το επίπεδο, οι απόψεις των ΗΠΑ και της Ελλάδας ταυτίζονται. Η Ελλάδα είναι έτοιμη για λογικές λύσεις που να στηρίζονται στο διεθνές δίκαιο. Ακόμα και οι όποιοι “μαξιμαλισμοί” στο επίπεδο της κοινής γνώμης υπαγορεύονται κατά κανόνα από την εκτός ορίων επιθετική ρητορική και την συστηματική αγνόηση του διεθνούς δικαίου από την Τουρκία.

Η κατάσταση στο διπλωματικό πεδίο δείχνει εξαιρετικά πιεστική. Μπορεί η Ελλάδα να ταυτίζεται με τις ΗΠΑ στην επιλογή ειρηνικών μεθόδων επίλυσης των διαφορών, αλλά το πλαίσιο που δημιουργεί η τουρκική ρητορική και πρακτική, ναρκοθετεί εκ προοιμίου τη δυνατότητα λύσης. Οι Αμερικανοί γνωρίζουν πολύ καλά τις επεκτατικές διεκδικήσεις των Τούρκων σε βάρος της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας, τις οποίες στην Άγκυρα θεωρούν το βασικότερο γεωγραφικό εμπόδιο για την ανάπτυξη του νεοοθωμανικού μεγαλοϊδεατισμού τους.

Το ότι οι Αμερικανοί γνωρίζουν δεν σημαίνει και ότι επιθυμούν να βρουν δίκαιο τρόπο υπέρβασης της ελληνοτουρκικής διένεξης. Οι δικές τους στρατηγικές προτεραιότητες αφορούν κυρίως τον ανταγωνισμό με την Κίνα και τη Ρωσία. Εν ολίγοις, αυτό που για την Ελλάδα συνιστά στρατηγική απειλή, για τις ΗΠΑ είναι τακτικού χαρακτήρα ζήτημα. Είναι ένα τοπικό εμπόδιο στην προσπάθεια αντιμετώπισης της γεωστρατηγικής πρόκλησης από την Ρωσία και την Κίνα. Την ίδια ασφαλώς οπτική έχει και το ΝΑΤΟ.

Η Συμμαχία υποτίθεται ότι προστατεύει τα κράτη-μέλη από τις εξωτερικές επιβουλές. Στην περίπτωση Ελλάδας και Τουρκίας, όμως, η διένεξη είναι εσωτερική. Το ΝΑΤΟ, παραδοσιακά, κινείται παρασκηνιακά για να εξουδετερώσει τις εντάσεις στο ελληνοτουρκικό μέτωπο, προτού αυτές αποτελέσουν διαλυτικό παράγοντα στην ευαίσθητη νοτιοανατολική πτέρυγα.

Η μεγαλύτερη στρατηγική σημασία που παραδοσιακά αποδίδει η Δύση στο “οικόπεδο” Τουρκία σε σχέση με το “οικόπεδο” Ελλάδα, αποτυπωνόταν και στον τρόπο διαμεσολάβησης. Το ΝΑΤΟ γνώριζε ότι η Τουρκία εκμεταλλευόταν στο έπακρο τη γεωστρατηγική της σημασία. Πιο συγκεκριμένα ότι επεδίωκε ακόμα και με αντισυμμαχικές μεθόδους και έμμεσους εκβιασμούς να αποσπά τα μεγαλύτερα ανταλλάγματα.

Από την πλευρά της, η Ελλάδα ήταν πιστή και πειθαρχημένη σε βαθμό παρεξηγήσεως. Συχνά υποβάθμιζε το εθνικό της συμφέρον για να υπηρετήσει το συμμαχικό. Αυτή η πρακτική εν μέρει αποτύπωνε και τη βολική ψευδαίσθηση που καλλιεργούνταν στο εσωτερικό της χώρας ότι η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ είναι μία μορφή εγγύησης της εθνικής ασφάλειας.

Η Ελλάδα βρίσκεται και σήμερα στην ίδια κατάσταση. Η Τουρκία εκδηλώνει άνευ προηγουμένου επιθετικότητα. Οι άριστες σχέσεις ΗΠΑ-Ελλάδας, λόγω της ικανοποίησης όλων των αμερικανικών απαιτήσεων, δεν φαίνεται να αλλάζει τις προτεραιότητες της Ουάσιγκτον. Αν και το κλίμα έχει βαρύνει για το καθεστώς Ερντογάν, το δόγμα για την αναντικατάστατη στρατηγική σημασία της Τουρκίας παραμένει ζωντανό.

Ο ιδιοτελής φιλοτουρκισμός του προέδρου Τραμπ, μάλιστα, εξισορροπεί το αντι-Ερντογάν κλίμα σε αμερικανικά κέντρα, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να μην κερδίζει τίποτα. Η Άγκυρα συνεχίζει να χειραγωγεί με επιτυχία την αμερικανική πολιτική στην περιοχή, παίζοντας μεταξύ ΗΠΑ, Ρωσίας και Κίνας. Στην ουσία, οι Αμερικανοί ελπίζουν πως όταν απομακρυνθεί ο Ερντογάν από την εξουσία με τον οποιονδήποτε τρόπο, η Τουρκία θα επιστρέψει στο “δυτικό μαντρί”, έστω και με ανταλλάγματα.

Οι Τούρκοι “πουλάνε” στους Αμερικανούς ότι στη Λιβύη πρέπει να υποστηριχτούν από τη Δύση, διότι λειτουργούν ως ανάχωμα στο ενδεχόμενο η χώρα αυτή να περιέλθει στην επιρροή της Ρωσίας, η οποία μπορεί να αποκτήσει και δεύτερη βάση μετά από αυτή στην Ταρτούς της Συρίας.

Η αλήθεια βέβαια είναι εντελώς διαφορετική. Οι Τούρκοι εργάζονται για την πραγμάτωση του νεοθωμανικού οράματος. Επιδιώκουν να αποκτήσουν τον έλεγχο της Λιβύης, και βέβαια προνομιακή πρόσβαση στα πετρέλαιά της και προνομιακά συμβόλαια στα έργα ανασυγκρότησής της. Εκτός αυτού, θα μπορούν με τον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών από την Αφρική να εκβιάζουν την Ευρώπη.

Την ίδια στιγμή η ελληνική κυβέρνηση δέχεται εισηγήσεις να ταυτιστεί ολοκληρωτικά με τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Ακούγονται φωνές ότι ήταν λάθος η προσέγγιση με την πλευρά του Χάφταρ και του Κοινοβουλίου της Λιβύης, λες και δεν είναι η κυβέρνηση της Τρίπολης που όχι μόνο λειτουργεί σαν όργανο της Άγκυρας, αλλά και σφετερίζεται ελληνική ΑΟΖ με το γνωστό παράνομο μνημόνιο.

Κινούμαστε στα όρια του παραλογισμού. Με βάση τη συμπεριφορά της η Τουρκία θα έπρεπε ακόμα και να είχε τεθεί εκτός Ατλαντικής Συμμαχίας. Παρόλα αυτά θεωρείται στρατηγικός βραχίονας στην μη ρεαλιστική επιδίωξη αποκλεισμού της Ρωσίας από τη Λιβύη, ξεχνώντας τη στρατηγική σχέση Άγκυρας-Μόσχας, που την είδαμε όχι μόνο με τους S-400, αλλά και στη Συρία. Λησμόνησαν στην Ουάσιγκτον και στο ΝΑΤΟ την τουρκική επίθεση εναντίον των Κούρδων των πιο πιστών συμμάχων των ΗΠΑ στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους.

Με βάση τη μέχρι σήμερα συμπεριφορά της Τουρκίας είναι λογική η εκτίμηση ότι οι πιέσεις θα στραφούν προς την Ελλάδα με σκοπό ένα συμβιβασμό για το “συμμαχικό καλό”, ο οποίος θα προκύπτει από ελληνικές υποχωρήσεις. Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις. Δημόσια πρόσωπα έχουν υψώσει τη σημαία της ειρηνικής διευθέτησης με την Τουρκία, χωρίς όμως να θέτουν σαφή όρια αναφορικά με τις ελληνικές υποχωρήσεις.

Ας μην ξεχνάμε ότι η Τουρκία διεκδικεί (και κατοικημένα) ελληνικά νησιά. Παραπομπή στη Χάγη, χωρίς να έχει η Άγκυρα παραιτηθεί από αυτή την αυθαίρετη επεκτατική διεκδίκηση δεν έχει νόημα, εκτός κι αν κάποιοι νομίζουν πως έχει. Θα τεθεί στην κρίση του Διεθνούς Δικαστηρίου και η εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας;

Τα ίδια πρόσωπα, ενώ στο παρελθόν υποστήριζαν τη μείωση των αμυντικών δαπανών, σήμερα χρησιμοποιούν το επιχείρημα της υποτιθέμενης στρατιωτικής υστέρησης της Ελλάδας για να πείσουν ότι πρέπει η Ελλάδα να κάνει υποχωρήσεις στην ισχυρή Τουρκία! Είναι ακριβώς τα ίδια πρόσωπα που αρνούνται να κατανοήσουν ότι ασχέτως προσωπικών προτιμήσεων θα ήταν αυτοκαταστροφικό η Ελλάδα να μη συνυπολογίζει στην πολιτική της τη Ρωσία και την Κίνα. Οι δύο αυτές μεγάλες δυνάμεις, εξάλλου, δεν αμφισβητούν τα κυριαρχικά της δικαιώματα.

Πώς είναι όμως δυνατό να χωρέσουν δυο καρπούζια κάτω από την ίδια μασχάλη; Πώς η Ελλάδα να συνταχθεί στη Λιβύη με την κυβέρνηση Σάρατζ, δηλαδή με την Τουρκία, όπως εμμέσως πλην σαφώς προτείνουν; Δεν βλέπουν ότι και η Γαλλία πολιτεύεται με βάση τα δικά της συμφέροντα, όχι με των Αμερικανών και του ΝΑΤΟ;

Η Τουρκία επιδιώκει τους εθνικούς της σκοπούς, επιχειρώντας όπου είναι δυνατόν να τους ευθυγραμμίσει με τους σκοπούς των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Στη Λιβύη της δόθηκε μια ευκαιρία και δεν την άφησε να πάει χαμένη. Όποτε, όμως, τα συμφέροντά της είναι κόντρα σ’ αυτά των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ δεν διστάζει να διαφοροποιηθεί. Αυτό ας είναι μάθημα για τους γνωστούς κύκλους της Αθήνας.

*Ο Ζαχαρίας Β. Μίχας είναι Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας (ΙΑΑΑ / ISDA)