Πού προσεύχονται οι μετανάστες της Αθήνας; Εικόνες ενός αθέατου κόσμου

S

Yπόγεια, γκαράζ, πρόχειρα καταλύματα, πλατείες και αυλές, μετατρέπονται σε τόπους λατρείας, συνθέτοντας ένα αόρατο δίκτυο στο σώμα της πόλης, που γίνεται ορατό μέσα από τις φωτογραφίες

Τα τελευταία τρία χρόνια, ο Τάσος Βρεττός γυρίζει την Αθήνα και αποτυπώνει με τη φωτογραφική του μηχανή τους τόπους και τους τρόπους λατρείας των προσφύγων και των μεταναστών της πόλης. Τρόπους ξεχωριστούς σε τόπους αυτοσχέδιους, αφού το ελληνικό κράτος δεν παρέχει επίσημους λατρευτικούς χώρους ούτε στις πιο πολυπληθείς θρησκευτικές μειονότητες της χώρας.

Μουσουλμάνοι, Βουδιστές, Ινδουιστές, Σπιριτσουαλιστές και Χριστιανοί διαφόρων δογμάτων και πολλαπλών εθνικών προελεύσεων, Αιθίοπες, Αφγανοί, Αιγύπτιοι, Πακιστανοί, Νιγηριανοί, Σενεγαλέζοι, Φιλιππινέζοι, Ινδονήσιοι, Ιρακινοί, καταφεύγουν σε υπόγεια και ενοικιαζόμενα διαμερίσματα, πολυκατοικίες και γκαράζ, πρόχειρα καταλύματα, γήπεδα και υπαίθριους δημόσιους χώρους, πλατείες και αυλές, συνθέτοντας ένα αόρατο δίκτυο στο σώμα της πόλης.

«Η ελληνική κοινωνία αρνείται στο μέσο όρο της να αποδεχθεί ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι ένα κομμάτι δικό μας» λέει στο WE του News247 ο φωτογράφος. «Πολλοί από αυτούς ζουν είκοσι χρόνια στην Ελλάδα, τα παιδιά τους έχουν γεννηθεί εδώ και δεν έχουν ακόμα ιθαγένεια και βεβαίως το ελληνικό κράτος δεν επιτρέπει να έχουν τους λατρευτικούς χώρους επίσημα. Αναγκάζονται λοιπόν και τους έχουν ανεπίσημα, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι τους έχουν κρυφούς. Δεν περνάς από κλειστές πόρτες. Μπορεί οποιοσδήποτε από εμάς να επισκεφθεί αυτούς τους ναούς, να βιώσει μια εμπειρία καταπληκτική και ξεχωριστή από ναό σε ναό και θρησκεία σε θρησκεία, με πάρα πολύ μεγάλη ασφάλεια και πάρα πολύ μεγάλη αποδεκτικότητα από τους ανθρώπους. Κι εγώ ο ίδιος δεν βγάζω τη ούρα μου απ’ έξω, δεν είχα υπόψη μου ότι υπάρχουν όλοι αυτοί οι ναοί, τους γνώρισα ψάχνοντας, αλλά είναι όλοι εδώ, είναι μέσα στην πόλη, είναι κομμάτι της πόλης πλέον και σίγουρα δεν ευθύνονται αυτοί οι άνθρωποι που είναι εκτοπισμένοι σε υπόγεια γκαράζ και διαμερίσματα. Με χαρά μοιράζονται την εμπειρία τους μαζί σου και το εκτιμούν όταν σε βλέπουν να γιορτάζεις μαζί τους τις λειτουργίες τους. Με πολλούς γίναμε φίλοι, με καλούσαν σε προσωπικές γιορτές και γιορτές της εκκλησίας τους, μου επέτρεψαν να φωτογραφήσω και με μεγάλη χαρά μου δώσανε τη δυνατότητα να μπω μέσα σε μια πολύ προσωπικές τους στιγμές».
Οι φωτογραφίες του Τάσου Βρεττού από συνολικά 44 χώρους λατρείας και παρουσιάζονται από τις 20 Νοεμβρίου έως τις 10 Ιανουαρίου στο Μουσείο Μπενάκη. Την έκθεση συνοδεύει μία δίγλωσση έκδοση που περιλαμβάνει κείμενα σημαντικών προσωπικοτήτων, σε μια προσπάθεια να φωτιστούν σημαντικές ανθρωπολογικές, θρησκειολογικές, εθνολογικές, καλλιτεχνικές και κοινωνιολογικές διαστάσεις του φαινομένου.
Ο μουσικός Μιχάλης Καλκάνης, ανταποκρινόμενος στην πρόσκληση του Βρεττού, κατέγραψε ηχητικά ένα ενδεικτικό τμήμα όσων μαρτυρεί η κάμερα του φωτογράφου και στη συνέχεια, επεξεργάστηκε μουσικά το υλικό, ώστε αυτό να παρουσιαστεί στην έκθεση σε ειδικά διαμορφωμένες ηχητικές εγκαταστάσεις.
Παράλληλα, στο πλαίσιο της έκθεσης, διοργανώνονται διάφορα εκπαιδευτικά προγράμματα και περιηγήσεις σε σχολεία. Όπως επισημαίνει ο φωτογράφος, «είναι μια ευκαιρία να κοινωνηθεί στα νέα παιδιά τουλάχιστον ότι αυτοί οι άνθρωποι τους οποίους αρνούμαστε να δούμε, βρίσκονται ανάμεσά μας. Ζούμε πλέον σε μια πολυπολιτισμική πόλη, σε μια πολυπολιτισμική χώρα, και το μόνο που πρέπει να κάνουμε είναι να του αγκαλιάσουμε, να τους δούμε ως ίσους και να τους δώσουμε τις ίδιες δυνατότητες που έχουμε κι εμείς σε αυτή την κοινωνία».
Ακολουθούν φωτογραφίες και περιγραφές του Τάσου Βρεττού, όπως αναγράφονται στον οδηγό πλοήγησης της έκθεσης «Τ(ρ)όποι Λατρείας».

Αιθιοπική Ορθόδοξη Εκκλησία Κιντάνε Μιχρέτ, Πολύγωνο

Η αιθιοπική κοινότητα είναι μία από τις παλιότερες και καλύτερα οργανωμένες αφρικανικές κοινότητες στην Αθήνα, τόσο για πολιτικούς όσο και για θρησκευτικούς λόγους. Ο μισός πληθυσμός της Αιθιοπίας είναι ορθόδοξος και υπάρχουν παλιές θερμές σχέσεις της Ελλάδας με την Αιθιοπία σε πολιτικό, οικονομικό και θρησκευτικό επίπεδο. Η αιθιοπική εκκλησία στο Πολύγωνο, παραχώρηση της Εκκλησίας της Ελλάδας, είναι η πρώτη που επισκέφθηκα και αυτή από την οποία ξεκίνησα αυτό το φωτογραφικό οδοιπορικό στους τόπους λατρείας της Αθήνας. Είχα διαβάσει ότι γίνεται μια πολύ ωραία Ανάσταση στην αιθιοπική εκκλησία και αποφάσισα από περιέργεια να την επισκεφθώ. Το Μεγάλο Σάββατο, μετά από μια περιπετειώδη αναζήτηση, ανακάλυψα την εκκλησία πλάι σε έναν πολύ μεγάλο ορθόδοξο ναό. Μπήκα σε ένα χώρο ανάμεσα σε όνειρο και πραγματικότητα. Γυναίκες και παιδιά ήταν καθισμένοι στο περίβολο, ντυμένοι στα λευκά και φωτίζονταν από μια λάμπα φθορίου και κεράκια αναμμένα στο έδαφος. Ήταν ένα θέαμα συγκλονιστικό. Ρώτησα αν μπορώ να φωτογραφίσω και μου είπαν να βγάλω πρώτα τα παπούτσια μου, γιατί σε όλους αυτούς τους ναούς είναι υποχρεωτικό να βγάλεις τα παπούτσια σου. Βρέθηκα λοιπόν, να φωτογραφώ ξυπόλητος σε απόσταση μισού μέτρου από πρόσωπα σε απόλυτη έκσταση, μέσα στην κατανυκτική μυρωδιά από το λιβάνι που γέμιζε την ατμόσφαιρα.

Τζαμί της Φατιμά αλ Ζάρα, Μαραθώνας

Στο Μαραθώνα επισκέφθηκα τρία τζαμιά, δεν ξέρω πόσα άλλα μπορεί να υπάρχουν. Ένα μεγάλο που είναι το κυρίως τζαμί και βρίσκεται σε ένα υπόγειο γκαράζ, ένα στην ενδοχώρα του Μαραθώνα όπου ήταν 3-4 άνθρωποι πολλοί φιλικοί και ένα μικρότερο που ήταν ένας μόνο άνθρωπος που είχε φτιάξει έναν προσωπικό χώρο για να προσέχεται. Όλοι Πακιστανοί.

B.A.C.R.F. Fidelis & Rose Imade, Πατήσια

Έμαθα γι' αυτό το χώρο από τη Φιλιππινέζα οικιακή βοηθό μιας φίλης, η οποία ανήκε σε μια αίρεση: την αίρεση του Πάστορα Ιμάντε, ενός Νιγηριανού ιερέα παντρεμένου με μια Φιλιππινέζα. Ο ναός της αίρεσης είναι ένα υπόγειο στην Κυψέλη - φαντάζομαι θα υπάρχουν πολλά αντίστοιχα υπόγεια στην Αθήνα. Το εκκλησίασμα όμως ήταν από διαφορετικές φυλές και κοινότητες κι αυτό ήταν ασυνήθιστο. Στη λειτουργία μάλιστα κρατούσε ο καθένας ένα σημαιάκι της πατρίδας του κι έβαλαν κι εμένα να διαβάσω ένα απόσπασμα της Βίβλου στα Ελληνικά.

Γκουρού Νανάκ Νταρμπάρ (Σιχ), Ταύρος

Οι Ινδοί μετανάστες στην Ελλάδα προέρχονται κυρίως από τη θρησκευτική και εθνοτική κοινότητα των Σιχ. Φωτογράφησα δύο ναούς των Σιχ. Ο πρώτος είναι ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ινδών Ελλάδος στον Ταύρο, στον οποίο στεγάζεται η γκουρουντουάρα (δηλαδή, λατρευτικός χώρος) Γκουρού Νανάκ. Πολύ μεγάλος χώρος με μεγάλη επισκεψιμότητα. Πήγα σε μέρα γιορτής και πρέπει να πέρασαν δύο ή τρεις χιλιάδες άτομα. Ήταν το Βαϊσάκι, η Πρωτοχρονιά των Σιχ. Είναι στην ουσία μια γιορτή της Άνοιξης και της Αναγέννησης της Φύσης και γίνεται τον Απρίλιο - όταν πήγα εγώ συνέπιπτε με τη δική μας Ανάσταση. Ένα φορτηγό ντύνεται με αυτές τις γιρλάντες και τα γαρύφαλλα που πλέκουν οι γυναίκες και στη συνέχεια γίνεται περιφορά στην ευρύτερη περιοχή του ταύρου.

Ο δεύτερος ναός είναι στη λεωφόρο Μαραθώνος. Τον βρήκα τυχαία ενώ περνούσα μπροστά με το αυτοκίνητο. Ρώτησα αν μπορώ να φωτογραφήσω και μου έδωσαν την άδεια. Πήγα δύο φορές, την πρώτη ήταν μια απλή μέρα λειτουργίας, τη δεύτερη κάποια γιορτή.

Πολιτιστικό Κέντρο της Σρι Λάνκα, Νέο Ψυχικό

  Το Πολιτιστικό Κέντρο της Σρι Λάνκα στο Νέο Ψυχικό, ένα διαμορφωμένο ισόγειο, είναι ο μοναδικός βουδιστικός ναός που βρήκα στη Αττική. Ο ναός ανήκει στην Τεραβάντα, σχολή του Βουδισμού που είναι η κυρίαρχη στη Σρι Λάνκα, την Ταϊλάνδη, την Καμπότζη κ.α. Περισσότερο αρχαϊκή και εσωτερική σε σχέση με άλλες βουδιστικές σχολές, η Τεραβάντα δεν αναγνωρίζει την πνευματική υπεροχή του Δαλάι Λάμα. Έχω επισκεφθεί το ναό πολλες φορές κι έχω φωτογραφήσει διάφορες τελετές και εκδηλώσεις της κοινότητας: την τυπική λειτουργία, η οποία επαναλαμβάνεται τρεις φορές μέσα στην ημέρα, τις τελετές της Πανσελήνου, το Κατηχητικό, τη συνάθροιση ιερέων από διάφορες ενορίες της Ευρώπης, τις δημόσιες λιτανείες. Το λευκό χρώμα της τελετουργικής τους ενδυμασίας, τα αρώματα από τις προσφορές προς τον Βούδα, το νήμα που συνδέει τους παρευρισκόμενους σαν μια πράξη ενότητας και κάθαρσης, δημιουργούν πάντα μια ιδιαίτερη αίσθηση γαλήνης.

Αδελφότητα των Μουρίντ (Σενεγαλέζοι), οδός Αγίου Κωνσταντίνου

Ο λατρευτικός χώρος της Αγίου Κωνσταντίνου ανήκει στη μουσουλμανική σενεγαλέζικη αδελφότητα των Μουρίντ, σουνιτικής προέλευσης. Η αδελφότητα των Μουρίντ ιδρύθηκε το 1883 από τον Σεϊχη Αμπού Μπάμπα στην κορύφωση της γαλλικής αποικιοκρατίας και είναι η πολυπληθέστερη από τις μουσουλμανικές αδελφότητες της χώρας. Δεν αποκαλούν το λατρευτικό τους χώρο ούτε εκκλησία ούτε τζαμί. Οι συναντήσεις τους γίνονται κάθε Τετάρτη βράδυ και συμμετέχουν και γυναίκες, σε πολύ μικρότερη αναλογία βέβαια. Ο χώρος είναι τελείως ανεικονικός, έχει μόνο δύο τρεις εικόνες του ιδρυτή της αδελφότητας. Είναι στρωμένος με κάθε είδους χαλιά, που δημιουργούν ένα ιδιαίτερο ψηφιδωτό.

την ημέρα που πήγα να τους φωτογραφίσω οι περισσότεροι ήταν ντυμένοι με τα παραδοσιακά τους ρούχα και ο καθένας κρατούσε ένα ιερό βιβλίο σε φωτοτυπίες και διάβαζε ή έψελνε μουρμουρίζοντας - δημιουργούσαν μια πολύ κατανυκτική ατμόσφαιρα, ο ήχος δέσποζε στο χώρο. Σε όλη τη διάρκεια της τελετής μοίραζαν καφέ και στο τέλος φάγαμε κρέας με καρότα και μπαχαρικά. Εκείνες τις ημέρες θα ερχόταν ένας σημαντικός ιερέας από τη Σενεγάλη και, την ημέρα της υποδοχής του, επειδή δεν χωρούσαν όλοι στο λατρευτικό τους χώρο, συγκεντρώθηκαν σε ένα κέντρο διασκέδασης κοντά στην Πλατεία Καραΐσκάκη. 

Ημέρα της Ασούρα, θρήνος του Μουχάραμ, Πειραιάς

  Το Azakhana Gulzare Zainab το λατρευτικό κέντρο των Σιιτών Μουσουλμάνων στον Πειραιά, επίσημα αναγνωρισμένο ως σωματείο. Azakhana σημαίνει κυριολεκτικά τόπος του πένθους. Βρίσκεται σε ένα παράδρομο με αποθήκες και βιοτεχνίες κοντά στο λιμάνι. Η φωτογράφιση είναι από την Ασούρα, μία από τις σπουδαιότερες σιιτικές εορτές. Είναι η κορύφωση των εορτών του Μουχάραμ, η αναπαράσταση του φόνου του Ιμάμη Χουσεϊν, εγγονού του Μωάμεθ, και η τελετουργική εξιλέωση των πιστών για το θάνατό του. Εκείνη την ημέρα ο δρόμος κλείνει με πανιά και από τις δύο πλευρές του, έτσι ώστε να μη είναι ορατός από τη λεωφόρο. Οι πιστοί βγαίνουν από το λατρευτικό κέντρο και κάθονται κατάχαμα. Αρχίζουν να θρηνούν τελώντας το Μάταμ, το τελετουργικό στηθοκόπημα, και τραγουδώντας τα Ναούχας, μελωδικούς ομαδικούς ύμνους.

Λίγο πριν την κορύφωση της τελετής περιφέρεται το Ταμπούτ, μια ανθοστολισμένη κιβωτός, και το ιερό μαύρο άλογο του Χουσεϊν. Η κορύφωση της Ασούρα είναι το αυτομαστίγωματων πιστών με τη ζανζίρ, το μαστίγιο με τις εφτά λεπίδες, μια ιδιαίτερα φορτισμένη τελετή αίματος, τιμωρητική και εξαγνιστική ταυτόχρονα. Με τα χρόνια, η τελετή της Ασούρα στον Πειραιά έχει γίνει γνωστή και μαζεύει συνήθως πολλούς θεατές, δημοσιογράφους και τηλεοπτικά συνεργεία.

Διεθνείς Διακονίες του Ευαγγελίου της Μίας Συμφωνίας (Νιγηριανοί Ευαγγελιστές), Κυψέλη

Αυτός είναι ο πρώτος ναός αφρικανικής κοινότητας που επισκέφθηκα. Η αίσθηση πηγαίνοντας είναι εντελώς διαφορετική από τους τόπους λατρείας που βρίσκονται στο κέντρο της πόλης. Εκεί, ιδίως η Αιόλου, είναι εμπορική περιοχή, τις Κυριακές έχει πάρα πολύ κόσμο, τα κτίρια είναι άδεια. Στην Κυψέλη αντίθετα ο ναός είναι δίπλα στους τόπους κατοικίας των πιστών. Είναι ένα υπόγειο, κατεβαίνεις τις σκάλες, και όπως ήταν η πρώτη μου φορά, δεν ήξερα τι θα συναντήσω ένιωθα αγωνία και δέος.

Και έπεσα πάνω στη μουσική, πριν αρχίσει το κήρυγμα, γυναίκες ντυμένες πολύχρωμα χόρευαν, τραγουδούσαν, είχε έντονα αρώματα και παιδιά που έπαιζαν. Έχω πάει έκτοτε πολλές φορές.

Ιμάμ Μπάργκα (Πακιστανοί Σιίτες), Περιστέρι

Ο συγκεκριμένος ναός Πακιστανών Σιιτών Μουσουλμάνων βρίσκεται στον πρώτο όροφο μιας παλιάς βιοτεχνίας στο Περιστέρι. Οι φωτογραφίες είναι από πολλές επισκέψεις, οι περισσότερες είναι κατά τη διάρκεια του Μουχάραμ, του πρώτου μήνα του ισλαμικού ημερολογίου. Από την έκτη μέχρι τη δέκατη ημέρα του Μουχάραμ τελούνται οι θρήνοι για τη δολοφονία του Ιμάμη Χουσεϊν, του εγγονού του Μωάμεθ, από τους θρησκευτικούς του αντιπάλους.

Οι θρήνοι περιλαμβάνουν ένα αφηγηματικό και ηθικοπρακτικό κήρυγμα από τον ιεροδιδάσκαλο, το Μάταμ, ρυθμικό στηθοκόπημα των πιστών, που ποικίλλει από το απλό άγγιγμα του στήθους ως τη βίαιη αυτοτιμώρηση και τα Ναούχας, μελωδικούς ύμνους. Οι εορτές αυτές, ιδιαίτερα σημαντικές για τον σιιτικό ισλαμισμό, κορυφώνονται στο αυτομαστίγωμα της Ασούρα, τη δέκατη μέρα του Μουχάραμ. Εδώ, η Ασούρα τελείται στο παράδρομο, έξω από τη βιοτεχνία.

Αιθιοπική διαμαρτυρία εναντίον του ISIS, πλατεία Κλαυθμώνος

  Τον Απρίλιο του 2015, το Ισλαμικό Κράτος στη Λιβύη, απήγαγε και δολοφόνησε Χριστιανούς εργάτες από την Αιθιοπία, μετανάστες που εργάζονταν στη χώρα. Το βίντεο της εκτέλεσης κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο. Οι χριστιανικές αιθιοπικές εκκλησίες της Αθηνας, ανεξάρτητα από το δόγμα τους -ορθόδοξοι, κοπτορθόδοξοι και ευαγγελιστές- τέλεσαν στην πλατεία Κλαυθμώνος κοινή υπαίθρια λειτουργία για την ανάπαυση των ψυχών των δολοφονημένων και δέηση για τη σωτηρία μερικών που ήταν ακόμα αιχμάλωτοι και αγνοούμενοι. Λίγες ημέρες αργότερα, βρέθηκαν κι αυτοί νεκροί.                                                                                                                                           http://news247.gr