Η Ελλάδα είναι η εμπροσθοφυλακή μας / του Τομάς Σεντλάτσεκ

Χάρη στους δύο παγκοσμίους πολέμους που οδήγησαν την Ευρώπη στην ενοποίησή της δεν απειλούμεθα πια από ξένη εισβολή, λιμό ή «απουσία ζωτικού χώρου». Από την άλλη πάλι νιώθουμε να στερούμεθα το ηθικό, πολιτικό, οικονομικό, στρατιωτικό και φιλοσοφικό δικαίωμα να ηγούμεθα του κόσμου και να είμαστε υπερδύναμη. Η Ευρώπη αναδύθηκε από τις στάχτες και τη σύγχυση της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης χάρη στην απτή βοήθεια του «σχεδίου Μάρσαλ». Ήταν ένα αμερικανικό σχέδιο ενίσχυσης της ηπείρου όπου είχε ξεσπάσει ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος για να επεκταθεί σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου, ενίσχυσης μάλιστα που είχε τη μορφή δωρεάς και όχι δανείου. Πράγματι, η Ευρώπη στάθηκε στα πόδια της και οικοδόμησε κάτι εντελώς ανεπανάληπτο στην ιστορία: μια ελεύθερη ένωση κρατών που αντί να πολεμούν μεταξύ τους επέλεξαν το δρόμο της διαπραγμάτευσης και των εμπορικών συναλλαγών. Αύξηση αλληλεγγύης Αλλά ακόμα πιο σημαντική ίσως να είναι μια άλλη αντίληψη: είναι ανόητο να επιχειρείς να καταστρέψεις (ή να μη βοηθήσεις) περιοχές που είναι οικονομικά αλληλένδετες με τη δική σου. Κάποτε πιστεύαμε πως ο μόνος τρόπος να κερδοσκοπήσεις είναι εις βάρος κάποιου άλλου. Σήμερα ισχύει το αντίθετο. Ο καλύτερος τρόπος να επωφεληθείς είναι η συνεργασία, όχι ο ανταγωνισμός. Αυτή είναι η ομορφιά των οικονομικών: οι οικονομίες αναζητούν τις διαφορές τους, ενώ συγκλίνουν. Είμαστε πια τόσο αλληλένδετοι εμπορικά, που ακόμα και η πτώση μιας ελάσσονος οικονομίας κινδυνεύει να προκαλέσει τέτοιο οικονομικό-χρηματοπιστωτικό σοκ που είμαστε έτοιμοι να κάνουμε τα πάντα προκειμένου να την αποφύγουμε, όσο υπάρχει ελπίδα να συμβεί κάτι τέτοιο. Μια που το έφερε η συζήτηση, αν η ελληνική (ή η ουγγρική ή η ιρλανδική) χρεοκοπία είχαν συμβεί εξήντα χρόνια νωρίτερα, οι αποφασιστικοί πολιτικοί μας και οι σκληροτράχηλοι επιτελείς μας θα σκέφτονταν πιθανότατα ένα και μόνο πράγμα: πώς να κατακτήσουν την εξασθενημένη χώρα όσο πιο ανώδυνα γίνεται. Σήμερα βοηθούμε αυτές τις χώρες με όλη μας σχεδόν την (εναπομένουσα) δύναμη. Κάποιος θα μπορούσε να αντιτείνει πως τις βοηθούμε να βοηθήσουν τον εαυτό τους. Πράγματι, αλλά κι αυτό είναι σπουδαίο! Το αν αυτή η άνοδος της αλληλεγγύης και η απόρριψη του πολέμου οφείλεται στα μαθήματα της ιστορίας, την άνοδο του ευρωπαϊκού πνεύματος ή τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) (που αποκλείουν τη χρήση όπλων σαν τις υποτιμήσεις, τους δασμούς, τον προστατευτισμό στη διεξαγωγή των οικονομικών πολέμων), ας το κρίνει ο αναγνώστης. Ένα είναι το βέβαιο: ουδέποτε υπήρξε τόσο μακρόχρονη περίοδος ειρήνης στην Ευρώπη. Από την άποψη αυτή, αν το ευρωπαϊκό εγχείρημα στέφθηκε από τόσο μεγάλη επιτυχία στο βασικό του στόχο, οφείλουμε να τού είμαστε ευγνώμονες, έστω κι αν τα αποτελέσματα αυτά είχαν κάποτε κάποιο κόστος. Κοινοί κανόνες για μη χρεοκοπημένες χώρες Όπως και στην αρχαιότητα, οι Έλληνες προηγήθηκαν. Χρεοκόπησαν μια δεκαετία σχεδόν νωρίτερα από την Ισπανία και την Ιταλία αλλά και νωρίτερα από εμάς, ακόμα και τη Γερμανία. Αφού αν συνεχίσουμε στον ίδιο δρόμο που πορευόμαστε εδώ και μια δεκαετία, θα χρεοκοπήσουμε με τη σειρά μας. Οι αγορές που αποδείχθηκαν τόσο αδύναμες και τόσο ανίκανες να ελέγξουν τα κρατικά μας χρέη, απεδείχθη πως είναι απλά ανίκανες να επηρεάσουν τις κυβερνήσεις όταν χρειάζεται να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση στο δανεισμό. Τα δημοκρατικά κράτη και οι πολιτικοί τους χρειάζονται και αυτοέλεγχο. Αλλά απεδείχθη περίτρανα πως δεν είμαστε ικανοί ούτε γι' αυτό, και χρειάζεται τα μη χρεοκοπημένα κράτη να θεσπίσουν κάποιους κοινούς κανόνες, που να αφορούν ιδίως την αποπληρωμή των χρεών στα χρόνια των «παχιών αγελάδων». Αυτός ήταν εξάλλου ο σκοπός του συμφώνου πειθάρχησης που πρόσφατα απορρίψαμε. Η Τσεχία χρειάζεται να επανέρθει με τους δικούς της στόχους δημοσιονομικής αυτοπειθαρχίας, αλλιώς θα αρχίσουμε να ξεχωρίζουμε. Για το διασκεδαστικό του πράγματος, προβλέπω πως οι «εθνικοί» μας στόχοι θα είναι πανομοιότυποι με εκείνους που απορρίψαμε. Κι αν εμείς, σε αντίθεση με την υπόλοιπη ΕΕ, έχουμε τέτοιο πρόβλημα με τον εξαναγκασμό μας, είναι πως πάνω από τα κεφάλια μας δεν επικρέμεται η δαμόκλειος σπάθη της ΕΕ. Η αλήθεια είναι πως είμαστε τυχεροί που τα ευρωπαϊκά κράτη που απειλούνται με χρεοκοπία είναι μάλλον μικρές οικονομίες. Ίσως τελικά να μας αρκέσει αυτή η προειδοποίηση (χάρη στην οποία η τρέχουσα κυβέρνησή μας κέρδισε τις τελευταίες εκλογές). Πόσες -μεγαλύτερες- χρεοκοπίες θα χρειαστούμε για να φερθούμε σωστά; O Tomáš Sedláček είναι οικονομολόγος PPOL

Greek Finance Forum