Μπαρζανί: Θέλω να πεθάνω στη σκιά της σημαίας ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν

Σε μια σταδιοδρομία 55 χρόνων ως μαχητής της ανεξαρτησίας, ο πρόεδρος του ιρακινού Κουρδιστάν έχει την πρόθεση, το τρέχον έτος, να φθάσει στο ορόσημο ενός ονείρου ζωής. Ο πρόεδρος Μασούντ Μπαρζανί πρόσφατα ανακοίνωσε ένα σχέδιο διεξαγωγής δημοψηφίσματος για την κουρδική ανεξαρτησία, προγραμματίζοντας την ψηφοφορία για τις 25 Σεπτεμβρίου. Σε μια αποκλειστική συνέντευξη στο Foreign Policy στις 12 Ιουνίου –την πρώτη του από την ανακοίνωση του δημοψηφίσματος– ο Μπαρζανί δήλωσε ότι ένα φιλικό διαζύγιο από την ομοσπονδιακή Βαγδάτη, είναι η μόνη λύση για τα δεινά του Ιράκ και την ευρύτερη περιφερειακή αστάθεια.

«Πολύ καιρό πριν, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι ήταν απαραίτητο να διεξαχθεί ένα δημοψήφισμα και να αφήσουμε το λαό μας να αποφασίσει» είπε.

«Για μεγάλο χρονικό διάστημα είχα την πεποίθηση, ότι η Βαγδάτη δεν αποδέχεται μία πραγματική, ουσιαστική συνεργασία με εμάς». Ο Μπαρζανί αναγνωρίζει ότι το δημοψήφισμα θα είναι το πρώτο βήμα γι’ αυτό που φαίνεται να είναι μία μακρά και κατάφορτη σειρά διαπραγματεύσεων με την ιρακινή κεντρική κυβέρνηση. Αλλά δεν είναι μόνο η Βαγδάτη που μπορεί να έχει ενστάσεις. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να εμμένουν στην πολιτική «ένα ενιαίο Ιράκ», καθώς και η γειτονική του Τουρκία, ένας από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους του ιρακινού Κουρδιστάν, έχει χαρακτηρίσει το δημοψήφισμα ως «ανεύθυνο» και «πολύ λάθος». Ο Μπαρζανί, ωστόσο, παραμένει απτόητος.

Όταν ρωτήθηκε αν η αρνητική αντίδραση από τους γείτονες θα μπορούσε να οδηγήσει το Κουρδιστάν στην απομόνωση, απάντησε ότι οι Κούρδοι προτιμούν να πεθάνουν από την πείνα, παρά να ζουν υπό καταπίεση. «Αν αυτή η απόφαση ληφθεί μέσω δημοψηφίσματος και η αντίδραση θα είναι να μας απομονώσουν, τότε ο λαός μας ας πεθάνει» είπε. «Αυτό θα αποτελεί μία "δόξα" για τον κόσμο, όταν θα έχει σκοτώσει το λαό μας από την πείνα, ακριβώς επειδή αυτοί οι άνθρωποι ήθελαν –με δημοκρατικά μέσα– να εκφράσουν πεπρωμένο τους». Η απόφαση του Μπαρζανί να ανακοινώσει το δημοψήφισμα, θα είναι πιθανότατα η τελευταία του σημαντική απόφαση ως πρόεδρος. Έχει ήδη παραμείνει στο αξίωμα δύο χρόνια μετά τη λήξη της θητείας του, θέτοντας τον πόλεμο κατά του IΚ ως το λόγο για τον οποίο έμεινε στην εξουσία, και, όπως έχει δηλώσει, θα αποσυρθεί μετά τις τοπικές εκλογές του Νοεμβρίου.

Εισερχόμενος στους τελευταίους μήνες της θητείας του, ο 70χρονος ηγέτης εξετάζει τον άρρηκτα συνδεδεμένο τρόπο ζωής του με την κουρδική ανεξαρτησία. «Φανταστείτε τι σημαίνει αυτό για την κληρονομιά μου. Όλη η ζωή μου έχει αφιερωθεί στην ανεξαρτησία του Κουρδιστάν» είπε ο Μπαρζανί μιλώντας στο Προεδρικό Μέγαρο, στους πρόποδες του Ερμπίλ, της πρωτεύουσας της περιοχής του Κουρδιστάν. Ο πατέρας του, ο θρυλικός Κούρδος ηγέτης Μουσταφά Μπαρζανί, ηγήθηκε της βραχύβιας Κουρδικής Δημοκρατίας του Μαχαμπάντ στο Ιράν. Ο Μασούντ Μπαρζανί γεννήθηκε εκεί, στη μοναδική χρονική στιγμή και τον τόπο που οι Κούρδοι έχουν κυριαρχήσει σε ένα ανεξάρτητο κράτος. «Όταν σήκωσαν την κουρδική σημαία, γεννήθηκα στη σκιά της», δήλωσε ο Μπαρζανί.

Ακολουθώντας τα βήματα του πατέρα του, εντάχθηκε στους Πεσμεργκά στα 16 του και ανέλαβε την ηγεσία του Δημοκρατικού Κόμματος του Κουρδιστάν το 1979. Το μεγαλύτερο μέρος της εμπειρίας του σχετικά με το ομοσπονδιακό Ιράκ, από τότε έχει καθοριστεί από συγκρούσεις και βιαιότητες. Κάτω από το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν, οι Κούρδοι υπέφεραν από πολέμους, γενοκτονίες και διώξεις. «Η εκστρατεία του Ανφάλ, ο χημικός βομβαρδισμός, η καταστροφή των χωριών μας, οι μαζικοί τάφοι, η γενοκτονία –αυτό ήταν το παιχνίδι για τους Κούρδους από τότε στις σχέσεις τους με τη Βαγδάτη», θυμάται ο Μπαρζανί.

Μετά την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003, οι Κούρδοι του Ιράκ απολάμβαναν μια δεκαετία σπάνιας σταθερότητας.

Μέσα από τα ερείπια των συγκρούσεων, το ιρακινό Κουρδιστάν εξελίχθηκε σε ένα φάρο σταθερότητας που τροφοδοτείται από τους επενδυτές, που προσελκύονται από τα τεράστια αποθέματα πετρελαίου της περιοχής. Ένας διεθνής αερολιμένας, λαμπερά εμπορικά κέντρα, δημόσια πάρκα και ταχεία επέκταση, κατέληξαν να χαρακτηρίζουν το Ερμπίλ.

Όλα αυτά απειλούνταν το 2014 από το σοκ της προέλασης των μαχητών του ΙΚ, την πτώσης των τιμών του πετρελαίου και της εισροής Ιρακινών προσφύγων από γειτονικές περιοχές. Ενώ Μπαρζανί και Κούρδοι κέρδισαν την παγκόσμια αναγνώριση για το ρόλο τους στον αγώνα εναντίον του Ισλαμικού Κράτους, οι σχέσεις τους με την κεντρική κυβέρνηση του Ιράκ στη Βαγδάτη επιδεινώθηκαν. Η διαμάχη για τις εξαγωγές πετρελαίου οδήγησε τη Βαγδάτη στην εξ ολοκλήρου παρακράτηση κεφαλαίων από την περιοχή. «Μετά το 2003, ποιο ήταν το μερίδιο των Κούρδων;» ρώτησε ο Μπαρζανί. «Μειώνουν τον προϋπολογισμό του Κουρδιστάν και δεν συμμορφώνονται με το Σύνταγμα του Ιράκ».

Ο Μπαρζανί εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικά εμπόδια στις προσπάθειές του να μετατρέψει το ιρακινό Κουρδιστάν σε ανεξάρτητο κράτος. Η οικονομία, που εξαρτάται από το πετρέλαιο, έχει εξασθενήσει με την πτώση των τιμών. Η πλειοψηφία του εργατικού δυναμικού μισθοδοτείται από τον δημόσιο τομέα και λαμβάνει μόνο μερικές πληρωμές μισθών από την κυβέρνηση, η οποία έχει δεσμεύσει τα χρήματα. «Αν περιμένουμε να έχουμε την ιδανική κατάσταση, για να έχουμε λύση σε κάθε πρόβλημα, αυτό δεν πρόκειται να συμβεί», είπε. Το ζήτημα των αμφισβητούμενων εδαφών –εδαφών που διεκδικούν η Βαγδάτη και το Ερμπίλ, πατρίδα πολλών μειονοτικών κοινοτήτων του Ιράκ– παραμένει επίσης άλυτο. Η περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν ελπίζει ότι ο de facto έλεγχος της επικράτειας που επιδιώκει να ενσωματώσει, συμπεριλαμβανομένης της πλούσιας σε πετρέλαιο πόλης Κιρκούρκ, θα καταστήσει το σημείο αυτό συζητήσιμο.

Για τις μειονότητες που ζουν σε αμφισβητούμενες περιοχές, είπε ότι μια ψήφος στο «όχι», θα αρκούσε για να δείξει την προτίμησή τους να παραμείνουν μέρος του ομοσπονδιακού Ιράκ. «Έχουν την επιλογή να μην ψηφίσουν», δήλωσε ο Μπαρζανί. «Αν χρειάζονται ένα άλλο δημοψήφισμα, τότε ίσως μετά από αυτό». Το δημοψήφισμα στερείται επίσης νομικού μηχανισμού για την εφαρμογή των αποτελεσμάτων του –στην καλύτερη περίπτωση θα θεωρηθεί ότι παρέχει στους αξιωματούχους εντολή να ακολουθήσουν συνομιλίες απόσχισης. «Θα ξεκινήσουμε σοβαρές, ειρηνικές διαπραγματεύσεις και διάλογο με τη Βαγδάτη», δήλωσε ο Μπαρζανί. «Δεν θέλουμε επίσης να δεχθούμε να είμαστε υποτελείς. Αυτό θα γίνει για να αποφευχθεί ένα μεγάλο πρόβλημα, να αποφευχθεί ένας αιματηρός πόλεμος και η επιδείνωση της ασφάλειας ολόκληρης της περιοχής».

Από την ανακοίνωση του δημοψηφίσματος, ο Μπαρζανί μίλησε με τον Ιρακινό πρωθυπουργό Χάιντερ αλ-Αμπάντι ·μια συζήτηση που χαρακτήρισε θετική.

«Του είπαμε ότι θέλουμε να λύσουμε αυτό το θέμα με τη Βαγδάτη, με ειρηνικά μέσα και όχι μέσω της βίας», δήλωσε ο Μπαρζανί. «Ήταν δεκτικός και συνεννοήσιμος». Ο Μπαρζανί ήταν πρόθυμος να τονίσει ότι η διάλυση του Ιράκ δεν έπρεπε να οδηγήσει σε αστάθεια. «Θα κάνουμε ό, τι είναι απαραίτητο για να υποστηρίξουμε τον πρωθυπουργό Αμπάντι, έτσι ώστε να είναι επιτυχημένος στην πρωθυπουργία του», δήλωσε. «Θα συνεχίσουμε τη συνεργασία μας στον τομέα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Θα αυξήσουμε τον συντονισμό μεταξύ των δυνάμεων των Πεσμεργκά και του ιρακινού στρατού».

Και τελικά, ελπίζει ο Μπαρζανί, η διεθνής κοινότητα θα κλίνει προς την άποψή του. «Λένε ότι ίσως αυτή δεν είναι μια καλή στιγμή, ή ότι μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα, και έχω τις διαφορές μου μαζί τους σε αυτά τα δύο σημεία», είπε. «Εάν οι διεθνείς φορείς είναι εναντίον αυτού του δημοψηφίσματος, αυτό σημαίνει ότι είναι ενάντια στις δικές τους αξίες –το ειρηνικό, δημοκρατικό δικαίωμα των ανθρώπων να εκφράζουν τις δικές τους αποφάσεις για το πεπρωμένο τους. Εάν αντιταχθούν στο δημοψήφισμα, αυτό σημαίνει ότι είναι ενάντια στη δημοκρατία ». Οτιδήποτε άλλο η κουρδική ανεξαρτησία θα μπορούσε να επιφέρει για τον Μπαρζανί, θα σφράγιζε την κληρονομιά του. «Θέλω να πεθάνω στη σκιά της σημαίας ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν», είπε.