ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 2011: 365 ΝΥΚΤΕΣ ΕΛΠΙΔΑΣ Η' ΑΠΟΓΝΩΣΗΣ!
του Δημήτρη Μάρδα
Αν. καθηγητή του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ
www.mardas.gr
H ελληνική κοινωνία διακρίνεται από ένα ιδιότυπο ευδαιμονισμό, μια τάση την ευθύνη της οποίας φέρουν όχι μόνο οι εκάστοτε κυβερνήσεις αλλά όλη η Βουλή ή ορθότερα ο πολιτικός κόσμος στο σύνολο του.
Ο ευδαιμονισμός αυτός, που οδηγεί σε εύκολες λύσεις σ’ ό,τι αφορά την οικονομική πολιτική, αντανακλάται: στο έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού, στο χρέος και στο έλλειμμα του εμπορικού μας ισοζυγίου.
Αντιπροσωπευτικές εύκολες λύσεις που μειώνουν λόγου χάρη την ανεργία, δίνονται από τα ακόλουθα παραδείγματα: Έχουμε δει ποτέ στη Βουλή βουλευτές να εγείρονται αγανακτισμένοι και να αντιδρούν στις όποιες πολιτικές οδηγούσαν σε μια αδικαιολόγητη διόγκωση των εργαζομένων στο Δημόσιο ή τις ΔΕΚΟ; Το πρόβλημα των κομμάτων ήταν η ‘εδώ και τώρα’ αύξηση της ‘ποσόστωσης’ των διορισμένων ή συμβασιούχων στο Δημόσιο, που αναλογεί στη δύναμη τους και όχι η εκλογίκευση της αγοράς εργασίας στο Δημόσιο εν γένει.
Δεύτερο παράδειγμα. Όλοι θυμόμαστε αντιδράσεις πολιτών…οργίλων Νομαρχών και άλλων παραγόντων της δημόσιας ζωής σε βάρος μιας παραγωγικής επένδυσης, η οποία μολύνει ή δήθεν μολύνει το περιβάλλον. Είδαμε ποτέ αντιδράσεις Νομαρχών ή άλλων σχετικών μεγαλοπαραγόντων της πολιτικής ζωής σε βάρος μιας εύκολης πανάκριβης επένδυσης με σκοπό το κτίσιμο ενός πολυτελέστατου μπουζουχτίδικου, που ηχορυπαίνει μια ολόκληρη περιοχή διώχνοντας παράλληλα ένα μεγάλο αριθμό τουριστών;
Στην αιχμή λοιπόν του δόρατος αυτής της τάσης του ευδαιμονισμού βρίσκεται ένα σύνολο μέτρων πολιτικής που εξακολουθούν να ευνοούν τις εύκολες επενδύσεις σε μη εμπορεύσιμα (μη εξαγώγιμα) αγαθά, (διασκέδαση, βίλες, κατοικίες, δρόμους κ.λπ) προτάσσοντας από την άλλη διάφορα εμπόδια εισόδου στις παραγωγικές επενδύσεις σε εξαγώγιμα αγαθά και υπηρεσίες, ικανές να μειώσουν και τα δύο παραπάνω ελλείμματα. To πολυσυζητημένο fast track (ή ορθότερα slow track έτσι όπως εξελίσσεται) είναι ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα.
Εφόσον η κουλτούρα αυτή, ως κυρίαρχη, εξακολουθεί να επιβιώνει, τα μέτρα διαχειριστικού χαρακτήρα των προϋπολογισμών θα σηκώνουν το βάρος της εκλογίκευσης του δυσθεόρατου χρέους μας.
Στοιχεία του νέου προϋπολογισμού
Το έλλειμμα του προϋπολογισμού της χώρας, κατά το μνημειώδες έτος 2009, από 5.2 δις ευρώ (αρχικές εκτιμήσεις του Νοεμβρίου του 2008) έφθασε τα 36.1 δις ευρώ (τελικά στοιχεία του Νοεμβρίου του 2010). Η μείωση του ελλείμματος κατά το 2010 στο ποσό των 21.9 δις ευρώ δεν αποτελεί μια ευκαταφρόνητη προσπάθεια. Η περαιτέρω όμως μείωση σε 16.8 δις για το 2011 θέτει εύλογα ερωτήματα για το όλο εγχείρημα, καθώς τα ‘διαχειριστικά μαξιλάρια’ της ελληνικής οικονομίας εξαντλούνται.
Η ποσοστιαία λοιπόν μείωση του ελλείμματος από το 15.4% του ΑΕΠ κατά το 2009 στο 7.6% το 2011 αν και εντυπωσιακή, δεν είναι επαρκής καθώς το χρέος μας διογκώνεται. Η προσπάθεια συνεχίζεται με αμείωτη ένταση αλλά με άλλα εργαλεία.
Η ύφεση συνεχίζεται, οπότε το ΑΕΠ από 231.8 δις ευρω το 2010 θα μειωθεί στο 228.4 δις ευρώ το 2011, θέτοντας εύλογα ερωτήματα για την αύξηση των εσόδων. Η εκτιμώμενη αυτή αύξηση των εσόδων του τακτικού προϋπολογισμού από τα 54.3 δις ευρώ για το 2010, σε 59.3 δις για το 2011, σε καθεστώς ύφεσης, θέτει πολλά ερωτήματα για το κατά πόσο ο τόσο αισιόδοξος στόχος είναι εφικτός. Το ίδιο ισχύει και για τη προβλεπόμενη καθαρή αύξηση κατά 400 εκατομμύρια ευρώ περίπου από το ΦΠΑ, ποσό που θα καλύψει σε τελική ανάλυση, μέσω του επιδόματος θέρμανσης, το κενό που αφήνει η αύξηση της τιμής του πετρελαίου θέρμανσης σε αυτό της κίνησης.
Ως προς τους υπόλοιπους στόχους εσόδων, κάποιοι προβληματίζουν. Τέτοιοι είναι: Η είσπραξη 1 δις από έκτακτη εισφορά των κερδοφόρων επιχειρήσεων, τα 600 εκατ. ευρώ από ημιυπαίθριους, τα 500 εκατ. ευρώ από αυθαίρετα και τα 270 εκατ. ευρώ από την προσαρμογή στις αντικειμενικές αξίες. H οικοδομή όμως αποτελεί ένα κύριο αναπτυξιακό πόλο, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά για όλο τον κόσμο. Μήπως θα ήταν σκόπιμο να μειωθούν οι αντικειμενικές αξίες;
Ως προς τα αυθαίρετα, αυθαίρετο θεωρείται ένα σπιτάκι μιας φτωχής οικογένειας σε ένα χωριό στα Άγραφα, αυθαίρετο θεωρείται επίσης και μια βίλα σε ένα καμένο δάσος της Αττικής. Είναι τουλάχιστον άδικο να έχουν τα δυο αυτά κτίσματα την ίδια μεταχείριση.
Ο ρυθμός αύξησης του χρέους μειώνεται, αλλά η αύξηση από το 330.4 δις (το 2010) στο 348.5 δις (το 2011) πιέζει τα spreads των ελληνικών ομολόγων. Σημειώνεται ότι από 2011-2015 η χώρα οφείλει να επιστρέψει στις αγορές 250 δις ευρω. Επίσης, η πληρωμή των τόκων στραγγίζουν τους περιορισμένους πόρους του προϋπολογισμού, λόγω της αύξησης τους από 13.2 δις ευρώ (το 2010) σε 15.9 ευρώ (το 2011).
Τέλος, η ανεργία εκτινάσσεται από το 12.1% του ενεργού πληθυσμού το 2010, στο 14.8% το 2011. Σημειώνεται όμως ότι φέτος λήγουν πολλά επιδόματα ανεργίας μετά τη δωδεκάμηνη ισχύ τους.
Παρά την σημειούμενη αύξηση των εισροών από την ΕΕ με αποδέκτη το πρόγραμμα των δημοσιών επενδύσεων, το τελευταίο τελικά προβλέπει τις ίδιες δαπάνες με πέρυσι δηλαδή 8.5 δις. ευρώ. Η κυβέρνηση δε φαίνεται ακόμη πρόθυμη να παζαρέψει με τους υπόλοιπους εταίρους το 100% της χρηματοδότησης των έργων ΕΣΠΑ, έστω για μια χρονιά, κάτι που είχε επιτευχθεί σε θεσμικό επίπεδο το 2008 (Απόφαση άτυπης Συνόδου Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Νίκαιας του 2008). Υπενθυμίζεται ότι κατά παρέκκλιση των ισχυουσών κανόνων, τότε είχε συμφωνηθεί –όχι μόνο για την Ελλάδα– με την Επιτροπή η χρηματοδότηση των προβλεπομένων δράσεων του ΕΣΠΑ κατά 100% από την ΕΕ από το 2008-10. Η χωρίς λοιπόν εθνική συμμετοχή σε επενδυτικές δαπάνες αποτελεί ένα μοναδικό εργαλείο, που δεν το είχαν άλλες χώρες εκτός ΕΕ, που οδηγήθηκαν είτε μέσω ΔΝΤ είτε από μόνες τους σε μια πολιτική περιστολής των δημοσίων δαπανών. Αν δεν ενεργοποιηθεί το αναπτυξιακό αυτό σκέλος άμεσα, ελλοχεύουν κίνδυνοι ικανοί να ‘τινάξουν στο αέρα’ τα μέτρα του πυλώνα της διαχείρισης.
Τα εναπομείναντα ‘διαχειριστικά μαξιλάρια’ της ελληνικής οικονομίας είναι οι ΔΕΚΟ, οι σπατάλες στο χώρο της αυτοδιοίκησης και οι προμήθειες του Υπουργείου Υγείαs ΠΗΓΗ:ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Αν. καθηγητή του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ
www.mardas.gr
H ελληνική κοινωνία διακρίνεται από ένα ιδιότυπο ευδαιμονισμό, μια τάση την ευθύνη της οποίας φέρουν όχι μόνο οι εκάστοτε κυβερνήσεις αλλά όλη η Βουλή ή ορθότερα ο πολιτικός κόσμος στο σύνολο του.
Ο ευδαιμονισμός αυτός, που οδηγεί σε εύκολες λύσεις σ’ ό,τι αφορά την οικονομική πολιτική, αντανακλάται: στο έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού, στο χρέος και στο έλλειμμα του εμπορικού μας ισοζυγίου.
Αντιπροσωπευτικές εύκολες λύσεις που μειώνουν λόγου χάρη την ανεργία, δίνονται από τα ακόλουθα παραδείγματα: Έχουμε δει ποτέ στη Βουλή βουλευτές να εγείρονται αγανακτισμένοι και να αντιδρούν στις όποιες πολιτικές οδηγούσαν σε μια αδικαιολόγητη διόγκωση των εργαζομένων στο Δημόσιο ή τις ΔΕΚΟ; Το πρόβλημα των κομμάτων ήταν η ‘εδώ και τώρα’ αύξηση της ‘ποσόστωσης’ των διορισμένων ή συμβασιούχων στο Δημόσιο, που αναλογεί στη δύναμη τους και όχι η εκλογίκευση της αγοράς εργασίας στο Δημόσιο εν γένει.
Δεύτερο παράδειγμα. Όλοι θυμόμαστε αντιδράσεις πολιτών…οργίλων Νομαρχών και άλλων παραγόντων της δημόσιας ζωής σε βάρος μιας παραγωγικής επένδυσης, η οποία μολύνει ή δήθεν μολύνει το περιβάλλον. Είδαμε ποτέ αντιδράσεις Νομαρχών ή άλλων σχετικών μεγαλοπαραγόντων της πολιτικής ζωής σε βάρος μιας εύκολης πανάκριβης επένδυσης με σκοπό το κτίσιμο ενός πολυτελέστατου μπουζουχτίδικου, που ηχορυπαίνει μια ολόκληρη περιοχή διώχνοντας παράλληλα ένα μεγάλο αριθμό τουριστών;
Στην αιχμή λοιπόν του δόρατος αυτής της τάσης του ευδαιμονισμού βρίσκεται ένα σύνολο μέτρων πολιτικής που εξακολουθούν να ευνοούν τις εύκολες επενδύσεις σε μη εμπορεύσιμα (μη εξαγώγιμα) αγαθά, (διασκέδαση, βίλες, κατοικίες, δρόμους κ.λπ) προτάσσοντας από την άλλη διάφορα εμπόδια εισόδου στις παραγωγικές επενδύσεις σε εξαγώγιμα αγαθά και υπηρεσίες, ικανές να μειώσουν και τα δύο παραπάνω ελλείμματα. To πολυσυζητημένο fast track (ή ορθότερα slow track έτσι όπως εξελίσσεται) είναι ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα.
Εφόσον η κουλτούρα αυτή, ως κυρίαρχη, εξακολουθεί να επιβιώνει, τα μέτρα διαχειριστικού χαρακτήρα των προϋπολογισμών θα σηκώνουν το βάρος της εκλογίκευσης του δυσθεόρατου χρέους μας.
Στοιχεία του νέου προϋπολογισμού
Το έλλειμμα του προϋπολογισμού της χώρας, κατά το μνημειώδες έτος 2009, από 5.2 δις ευρώ (αρχικές εκτιμήσεις του Νοεμβρίου του 2008) έφθασε τα 36.1 δις ευρώ (τελικά στοιχεία του Νοεμβρίου του 2010). Η μείωση του ελλείμματος κατά το 2010 στο ποσό των 21.9 δις ευρώ δεν αποτελεί μια ευκαταφρόνητη προσπάθεια. Η περαιτέρω όμως μείωση σε 16.8 δις για το 2011 θέτει εύλογα ερωτήματα για το όλο εγχείρημα, καθώς τα ‘διαχειριστικά μαξιλάρια’ της ελληνικής οικονομίας εξαντλούνται.
Η ποσοστιαία λοιπόν μείωση του ελλείμματος από το 15.4% του ΑΕΠ κατά το 2009 στο 7.6% το 2011 αν και εντυπωσιακή, δεν είναι επαρκής καθώς το χρέος μας διογκώνεται. Η προσπάθεια συνεχίζεται με αμείωτη ένταση αλλά με άλλα εργαλεία.
Η ύφεση συνεχίζεται, οπότε το ΑΕΠ από 231.8 δις ευρω το 2010 θα μειωθεί στο 228.4 δις ευρώ το 2011, θέτοντας εύλογα ερωτήματα για την αύξηση των εσόδων. Η εκτιμώμενη αυτή αύξηση των εσόδων του τακτικού προϋπολογισμού από τα 54.3 δις ευρώ για το 2010, σε 59.3 δις για το 2011, σε καθεστώς ύφεσης, θέτει πολλά ερωτήματα για το κατά πόσο ο τόσο αισιόδοξος στόχος είναι εφικτός. Το ίδιο ισχύει και για τη προβλεπόμενη καθαρή αύξηση κατά 400 εκατομμύρια ευρώ περίπου από το ΦΠΑ, ποσό που θα καλύψει σε τελική ανάλυση, μέσω του επιδόματος θέρμανσης, το κενό που αφήνει η αύξηση της τιμής του πετρελαίου θέρμανσης σε αυτό της κίνησης.
Ως προς τους υπόλοιπους στόχους εσόδων, κάποιοι προβληματίζουν. Τέτοιοι είναι: Η είσπραξη 1 δις από έκτακτη εισφορά των κερδοφόρων επιχειρήσεων, τα 600 εκατ. ευρώ από ημιυπαίθριους, τα 500 εκατ. ευρώ από αυθαίρετα και τα 270 εκατ. ευρώ από την προσαρμογή στις αντικειμενικές αξίες. H οικοδομή όμως αποτελεί ένα κύριο αναπτυξιακό πόλο, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά για όλο τον κόσμο. Μήπως θα ήταν σκόπιμο να μειωθούν οι αντικειμενικές αξίες;
Ως προς τα αυθαίρετα, αυθαίρετο θεωρείται ένα σπιτάκι μιας φτωχής οικογένειας σε ένα χωριό στα Άγραφα, αυθαίρετο θεωρείται επίσης και μια βίλα σε ένα καμένο δάσος της Αττικής. Είναι τουλάχιστον άδικο να έχουν τα δυο αυτά κτίσματα την ίδια μεταχείριση.
Ο ρυθμός αύξησης του χρέους μειώνεται, αλλά η αύξηση από το 330.4 δις (το 2010) στο 348.5 δις (το 2011) πιέζει τα spreads των ελληνικών ομολόγων. Σημειώνεται ότι από 2011-2015 η χώρα οφείλει να επιστρέψει στις αγορές 250 δις ευρω. Επίσης, η πληρωμή των τόκων στραγγίζουν τους περιορισμένους πόρους του προϋπολογισμού, λόγω της αύξησης τους από 13.2 δις ευρώ (το 2010) σε 15.9 ευρώ (το 2011).
Τέλος, η ανεργία εκτινάσσεται από το 12.1% του ενεργού πληθυσμού το 2010, στο 14.8% το 2011. Σημειώνεται όμως ότι φέτος λήγουν πολλά επιδόματα ανεργίας μετά τη δωδεκάμηνη ισχύ τους.
Παρά την σημειούμενη αύξηση των εισροών από την ΕΕ με αποδέκτη το πρόγραμμα των δημοσιών επενδύσεων, το τελευταίο τελικά προβλέπει τις ίδιες δαπάνες με πέρυσι δηλαδή 8.5 δις. ευρώ. Η κυβέρνηση δε φαίνεται ακόμη πρόθυμη να παζαρέψει με τους υπόλοιπους εταίρους το 100% της χρηματοδότησης των έργων ΕΣΠΑ, έστω για μια χρονιά, κάτι που είχε επιτευχθεί σε θεσμικό επίπεδο το 2008 (Απόφαση άτυπης Συνόδου Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Νίκαιας του 2008). Υπενθυμίζεται ότι κατά παρέκκλιση των ισχυουσών κανόνων, τότε είχε συμφωνηθεί –όχι μόνο για την Ελλάδα– με την Επιτροπή η χρηματοδότηση των προβλεπομένων δράσεων του ΕΣΠΑ κατά 100% από την ΕΕ από το 2008-10. Η χωρίς λοιπόν εθνική συμμετοχή σε επενδυτικές δαπάνες αποτελεί ένα μοναδικό εργαλείο, που δεν το είχαν άλλες χώρες εκτός ΕΕ, που οδηγήθηκαν είτε μέσω ΔΝΤ είτε από μόνες τους σε μια πολιτική περιστολής των δημοσίων δαπανών. Αν δεν ενεργοποιηθεί το αναπτυξιακό αυτό σκέλος άμεσα, ελλοχεύουν κίνδυνοι ικανοί να ‘τινάξουν στο αέρα’ τα μέτρα του πυλώνα της διαχείρισης.
Τα εναπομείναντα ‘διαχειριστικά μαξιλάρια’ της ελληνικής οικονομίας είναι οι ΔΕΚΟ, οι σπατάλες στο χώρο της αυτοδιοίκησης και οι προμήθειες του Υπουργείου Υγείαs ΠΗΓΗ:ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Σχόλια