ΡΩΣΙΑ
Μια αρκούδα χωρίς νύχια
Η ρωσική «ζώνη προνομιακών συμφερόντων» για την οποία είχε μιλήσει ο Ρώσος πρόεδρος Dmitry Medvedev το 2008, και η οποία είχε ανησυχήσει τη Δύση, έπαψε να υφίσταται. Τα πρόσφατα γεγονότα στη Λευκορωσία και στο Κιργιστάν αποτελούν ένα μάθημα μετριοφροσύνης για τους Ρώσους, και αναδεικνύουν τη κενότητα των λόγων που είχαν να κάνουν με τις νέο-ιμπεριαλιστικές τάσεις της Ρωσίας επί των κρατών που απάρτιζαν την πάλαι ποτέ σοβιετική αυτοκρατορία. Η Ρωσία προσπαθεί εδώ και πολύ καιρό να κρατήσει τους Δυτικούς μακριά από την «πίσω αυλή» της. Τώρα που η Αμερική και η ΕΕ αντιμετωπίζουν τα δικά τους ιδιαίτερα προβλήματα, αυτή η επιθυμία των Ρώσων έχει εκπληρωθεί μερικώς. Όπως όμως δείχνουν οι εξελίξεις, η Ρωσία στερείται ηγετικής ικανότητας, οράματος αλλά και δυνατότητας ανάληψης ευθύνης στα τεκταινόμενα της «ζώνης» της.
Μια απλή διαμάχη με τη Λευκορωσία σχετικά με το φυσικό αέριο, απέδειξε τη τρωτότητα της εμβρυακής τελωνειακής ένωσης μεταξύ Ρωσίας, Καζακστάν και Λευκορωσίας, η οποία είχε ξεκινήσει από τη Μόσχα ως μια προσπάθεια να συσταθεί ένα οικονομικό κλαμπ υπό την ηγεσία της. Τα αιματηρά επεισόδια στο Κιργιστάν, αποκαλύπτουν με τη σειρά τους τη χίμαιρα που λέγεται Σύμφωνο Συλλογικής Ασφάλειας, ένα μετα-σοβιετικό στρατιωτικό σχήμα συμμαχίας, που αποτελείται από τη Ρωσία, το Κιργιστάν, το Ουζμπεκιστάν, το Καζακστάν, τη Λευκορωσία και την Αρμενία.
Στη πρόσφατη διαμάχη της με τη Λευκορωσία, η Μόσχα ξεκίνησε τη διακοπή παροχής αερίου προς τη σύμμαχό της, ισχυριζόμενη ότι της οφείλονται περίπου $200 εκατομμύρια. Η διαφωνία ξεκινάει από την απόφαση των Λευκορώσων να πληρώνουν με περσινές τιμές ($150 ανά χίλια κυβικά μέτρα αερίου), αγνοώντας για την αύξηση στη τιμή του αερίου που επέβαλλε ετσιθελικά η Gazprom. Ο ατίθασος ηγέτης της Λευκορωσίας Alyaksandr Lukashenka κλιμάκωσε τη κρίση, διατάζοντας διακοπή των διερχόμενων φορτίων ρωσικού αερίου προς την ΕΕ, ισχυριζόμενος και αυτός ότι του οφείλονται χρήματα. Την 24η Ιουνίου, η Gazprom επανέλαβε τη παροχή αερίου που είχε διακοπεί, όμως η Λευκορωσία εμμένει στους ισχυρισμούς της.
Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που οι δυο χώρες διαφωνούν, ούτε και θα είναι η τελευταία. Όμως όπως όλα δείχνουν, η διαφωνία τους είχε και πολιτικό άρωμα. Παρά τον έντονο αντιαμερικανισμό του, ο Lukashenka είναι αντιπαθής στη Μόσχα εξαιτίας της αναβλητικότητας που τον διακρίνει αλλά και της ακύρωσης υποσχέσεων και δεσμεύσεων του. Έχει κατά καιρούς καταφέρει να αποσπάσει τεράστιες επιχορηγήσεις από τους Ρώσους, την ίδια ώρα που τους κατακρίνει, και «παίζει» μαζί τους χρησιμοποιώντας την ΕΕ. Μόλις πέρσι, ο Lukashenka αρνήθηκε να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της Νότιας Οσσετίας και Αμπχαζίας, των δυο περιοχών που αποσχίστηκαν από τη Γεωργία και για τις οποίες υπήρξαν πολεμικές συγκρούσεις μεταξύ Ρωσίας και Γεωργίας. Ακολούθησε η ρωσική απαγόρευση εισαγωγής γαλακτοκομικών από τη Λευκορωσία. Και πολύ πιο πρόσφατα, ο Lukashenka αποφάσισε να προσφέρει άσυλο στον Kurmanbek Bakiyev, τον αυταρχικό πρόεδρο του Κιργιστάν που ανατράπηκε από διαφωνούντες της χώρας του, και τον οποίο η Μόσχα απεχθάνεται.
Πέραν των παραπάνω, ο Lukashenka έχει κατά καιρούς υπονομεύσει τη τελωνειακή ένωση της Ρωσίας με το Καζακστάν, απαιτώντας όπως η Ρωσία καταργήσει τους δασμούς στις εξαγωγές πετρελαίου και υποπροϊόντων του, που θα επέτρεπε στη χώρα του να τα αγοράζει με ρωσικές τιμές και να τα επανεξάγει με κέρδος. Η Ρωσία αντέδρασε με το αγαπημένο της όπλο: Τη διακοπή της προμήθειας αερίου.
Στις σχέσεις της με τους γείτονες της, η Ρωσία βασίζεται κυρίως στον εξαναγκασμό. Στη περίπτωση της ανατροπής του Bakiyev, και των ταραχών που ακολούθησαν, το Κρεμλίνο δεν έδειξε καμιά συμπάθεια, θεωρώντας τον πρώην ηγέτη ως πλεονέκτη και διπρόσωπο. Τον περασμένο χρόνο, ο Bakiyev είχε αποσπάσει ένα πακέτο βοήθειας αξίας $2 δισ. από τη Ρωσία, υποσχόμενος πως θα κλείσει την αμερικανική αεροπορική βάση που λειτουργεί στη χώρα του. Στη συνέχεια απλά αύξησε το μίσθωμα που καταβάλλουν οι Αμερικανοί, και η βάση συνέχισε να λειτουργεί απρόσκοπτα.
Στις αρχές του Ιουνίου, σημειώθηκαν σοβαρές συγκρούσεις στη πόλη Ος του Κιργιστάν μεταξύ ντόπιων και Ουζμπέκων. Η μεταβατική κυβέρνηση της χώρας ζήτησε στρατιωτική βοήθεια από τη Μόσχα, όμως το Κρεμλίνο αδιαφόρησε. Ο έξω κόσμος φαντάστηκε πως μια ρωσική επέμβαση θα ήταν η ιδανική ευκαιρία για τη Μόσχα ώστε να αποδείξει πως συνεχίζει να κυριαρχεί στην «πίσω αυλή» της. Για τους Ρώσους όμως μια επέμβαση θα θύμιζε τον εφιάλτη της σοβιετικής εμπλοκής στο Αφγανιστάν τη δεκαετία του `80. Η επίσημη γραμμή της Μόσχας ήταν πως δεν θα «εμπλακεί σε εσωτερικά ζητήματα άλλης χώρας», σε αντίθεση βέβαια με την πρόσφατη πολεμική εμπλοκή της στη Γεωργία.
Στη πραγματικότητα η Ρωσία δεν διαθέτει ούτε τη θέληση ούτε τη δυνατότητα να επέμβει. Όπως λένε οι ειδικοί αναλυτές, ο ρωσικός στρατός, που στη πλειονότητα του αποτελείται από κληρωτούς και όπου ακόμη κυριαρχεί το καψώνι, δεν έχει τη δυνατότητα ανάληψης ειρηνευτικών αποστολών. Πέραν τούτου, οι σύμμαχοί της στο Σύμφωνο, δεν έχουν καμία διάθεση να δουν ένα ρωσικό προηγούμενο επέμβασης στα εσωτερικά ζητήματα γειτονικών χωρών.
Τέλος, μια ρωσική επέμβαση δεν θα ήταν καθόλου δημοφιλής στο εσωτερικό της χώρας. Οι Ρώσοι, που μαστίζονται από ξενοφοβικές τάσεις εναντίον των μεταναστών από τη Κεντρική Ασία, και που ακόμη διατηρούν άσχημες αναμνήσεις από τη σοβιετική περιπέτεια στο Αφγανιστάν, δεν θα δεχόντουσαν απώλειες ρωσικών ζωών για το Κιργιστάν. Μπορεί η Ρωσία να είχε δίκιο στη μη αποστολή στρατευμάτων στη γείτονα χώρα, δεν έχει όμως δίκιο όταν μιλάει για μια «ζώνη προνομιακών συμφερόντων» της.
Όταν είχαν ξεσπάσει βίαιες εθνικιστικές συγκρούσεις στην Ος, πριν από 20 χρόνια, ο τότε Ρώσος ηγέτης Mikhail Gorbachev είχε αμέσως αποστείλει σοβιετικά στρατεύματα. Η σημερινή κυβέρνηση, παρά τη νοσταλγία της για τη σοβιετική εποχή, δεν φαίνεται να αισθάνεται την ίδια υποχρέωση. Αυτό που η ρωσική αντίδραση στα γεγονότα του Κιργιστάν αποκάλυψε, είναι πως «Τα αφεντικά της Μόσχας μιμούνται τις αυτοκρατορικές φιλοδοξίες με τον ίδιο τρόπο που μιμούνται τη δημοκρατία…»
The Economist http:antinews
Σχόλια