Κρυφό χρέος απειλεί να τινάξει τον πλανήτη στον... αέρα

Οι κινήσεις μεγάλων πολυεθνικών μέσω off shore. Ποιες είναι οι επικίνδυνες ανισορροπίες που δημιούργησε ο υπέρογκος δανεισμός στα χρόνια της ποσοτικής χαλάρωσης. Η βραδυφλεγής βόμβα του «σκληρού» δολαρίου και οι αναδυόμενες αγορές. 

Πριν λίγες εβδομάδες, ο Κλαούντιο Μπόριο είπε στους επενδυτές ότι πρέπει να συνειδητοποιήσουν την απειλή που δημιουργείται από τις ανισορροπίες στην αγορά συναλλάγματος. Τα τελευταία χρόνια, ο επικεφαλής ανάλυσης της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS) παρατηρούσε εταιρίες σε χώρες όπως η Ρωσία, η Κίνα, η Βραζιλία και η Ινδία να αυξάνουν ταχύτατα το δανεισμό τους, ειδικότερα σε όρους δολαρίου. Και ενώ κανείς δεν φοβήθηκε από αυτό, είναι πλέον σαφές ότι εάν – ή μάλλον όταν – το δολάριο ενισχυθεί απότομα, αυτός ο όγκος χρεών θα πυροδοτήσει σοκ, καθώς σε μεγάλο ποσοστό εξυπηρετούνται από έσοδα που γίνονται σε εγχώρια νομίσματα.

«Δυστυχώς υπάρχουν λίγα απτά παραδείγματα αυτών των ανισορροπιών» δήλωσε ο κ. Μπόριο. «Γνωρίζουμε όμως, ότι αυτές οι ανισορροπίες είναι σημαντικές. Εάν συνεχιστεί η ανοδική πορεία του δολαρίου τότε αυτές οι ανισορροπίες μεταξύ των εξελίξεων στην αγορά συναλλάγματος και το δανεισμό μπορεί να βγουν στην επιφάνεια, αυξάνοντας σημαντικά το βάρος χρέους».
Κι αυτό μπορεί να γίνει πολύ πιο σύντομα από ότι προβλέπει ακόμη και ο ίδιος ο Μπόριο. Αυτή την εβδομάδα, οι τιμές των ομολόγων που εξέδωσε η Gazprom, ο ρωσικός ενεργειακός όμιλος, κατέρρευσαν με αποτέλεσμα η απόδοσή τους να εκτιναχθεί από 6% το Νοέμβριο στο 10% τώρα. Ενώ οι ρωσικές επιχειρήσεις καλούνται να αντιμετωπίσουν τον αντίκτυπο της υποχώρησης των τιμών του πετρελαίου και της κατάρρευσης του ρουβλίου, υπάρχει τώρα και βαθιά ανησυχία για το πώς θα καταφέρουν να αποπληρώσουν τον εξωτερικό τους δανεισμό.
Υπολογίζεται πως οι ρωσικές επιχειρήσεις έχουν εξωτερικά χρέη περίπου 600 δισ. δολ.. Οι κυρώσεις που επέβαλε η Δύση έχουν μειώσει τη δυνατότητα των εγχώριων τραπεζών να παρέχουν χρηματοδότηση και την πρόσβαση των μη τραπεζών στις διεθνείς κεφαλαιαγορές. Η Gazprom έχει τουλάχιστον έσοδα σε δολάρια, αλλά πολλοί άλλοι όχι.
Την Πέμπτη, ο Βλαντιμίρ Πούτιν προσπάθησε να κατευνάσει αυτούς τους φόβους υποσχόμενος ότι θα στηρίξει τις επιχειρήσεις και τις τράπεζες. Και αυτό έδωσε τη δυνατότητα στο ρούβλι να ανακάμψει από το ιστορικό χαμηλό που έπιασε αυτή την εβδομάδα. Αυτό όμως, δεν απομακρύνει τον ευρύτερο κίνδυνο. Η Ρωσία είναι ένα ακραίο παράδειγμα του προβλήματος που ανησυχεί την BIS, αλλά δεν είναι το μόνο.
Ας δούμε τους αριθμούς. Σύμφωνα με τα στοιχεία της BIS, υπάρχουν ανεξόφλητοι διεθνείς τίτλοι χρέους αξίας 2,6 τρισ. δολ., από δανειολήπτες των αναδυόμενων αγορών, εκ των οποίων τα τρία τέταρτα είναι σε δολάρια. Μία σημαντική μερίδα αυτών των χρεών εξυπηρετείται από έσοδα που πραγματοποιούνται σε εθνικά νομίσματα. Επιπλέον, οι διεθνείς τράπεζες έχουν επιμηκύνει δάνεια περίπου 3,1 τρισ. δολ. που έχουν ληφθεί από δανειολήπτες των αναδυόμενων αγορών σε δολάρια. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η αύξηση αυτού του δανεισμού στην Κίνα.

Όταν ο εξωτερικός δανεισμός προβάλλεται ως «άμεση ξένη επένδυση»

Αυτό σημαίνει ότι η μόχλευση των επιχειρήσεων σε περιοχές όπως η Ασία είναι πολύ μεγαλύτερη σήμερα συγκριτικά με το ΑΕΠ από ότι ήταν πριν την ασιατική χρηματοοικονομική κρίση του 1998, όπως επισημαίνει ο Frederic Neumann της HSBC.  Πιο ανησυχητικό ακόμη είναι το γεγονός ότι αυτά τα μεγέθη υποτιμούν τον πραγματικό κίνδυνο καθώς πολλές επιχειρήσεις των αναδυόμενων αγορών χρησιμοποιούν offshore επενδυτικά οχήματα για να αντλήσουν κεφάλαια – και αυτά δεν παρακολουθούνται επαρκώς.
Η BIS εκτιμά πως σχεδόν το 50% αυτών των τίτλων που πουλήθηκε την περίοδο 2009 – 2013 από νομικά πρόσωπα στις αναδυόμενες αγορές, μαζί με ένα μεγάλο όγκο άλλων χρεών, έγινε μέσω offshore μονάδων. Οι τελευταίες είθισται να μετατρέπουν αυτά τα κεφάλαια από δολάρια σε εγχώριο νόμισμα και να τα επαναπατρίζουν στη μητρική εταιρεία.
Επιχειρήσεις από την Βραζιλία, τη Ρωσία και την Κίνα για παράδειγμα, εκτιμάται ότι έχουν δημιουργήσει εσωτερικές ενδο-ομιλικές ροές ύψους 35 δισ. δολ μόνο το πρώτο τρίμηνο του 2013. Αυτές οι ροές όμως, συχνά καταγράφονται στα στοιχεία ως «ροή άμεσων ξένων επενδύσεων» και όχι ως δανεισμός. Ο κίνδυνος είναι πως αυτές οι επιχειρήσεις εκτίθενται στις ανισορροπίες της αγοράς συναλλάγματος, χωρίς όμως, αυτό να γίνεται αντιληπτό.
Μία λύση θα ήταν να κάνουν καλύτερη δουλειά οι επενδυτές της Δύσης ελέγχοντας κινδύνους που δεν είναι εμφανείς στις επιχειρήσεις των αναδυόμενων αγορών. Αυτό μπορεί να μοιάζει οφθαλμοφανές, αλλά προκαλεί εντύπωση πόσο πολύ αγνοείται αυτή η βασική αρχή, καθώς οι επενδυτές από τη Δύση συγκέντρωναν μαζικά τίτλους από τις αναδυόμενες αγορές αναζητώντας απεγνωσμένα υψηλότερες αποδόσεις τα χρόνια της ποσοτικής χαλάρωσης.
Δεύτερον, η ομάδα των G20 χρειάζεται να λειτουργήσει προληπτικά, αναγκάζοντας τις επιχειρήσεις να ακολουθήσουν πιο διαφανείς διαδικασίες για την offshore χρηματοδότησή τους. Ένας τρόπος να γίνει αυτό είναι στηρίζοντας τις προσπάθειες οργανισμών όπως η OpenCorporates, η βρετανική βάση δεδομένων που στόχο έχει να δημιουργήσει δημόσια αρχεία για το πώς διασυνδέονται θυγατρικές εταιρίες, ακόμη κι όταν έχουν εντελώς διαφορετικά ονόματα.
Μία ακόμη επιλογή θα ήταν να επιταχυνθεί η πρόταση του Office for Financial Research  των ΗΠΑ και άλλων δυτικών κυβερνήσεων να δημιουργηθεί μία βάση δεδομένων για επιχειρήσεις που θα αναγνωρίζει τις νομικές ενότητες ανά τον κόσμο.
Σε κάθε περίπτωση, η αναταραχή αυτής της εβδομάδας θα πρέπει να μας ταρακουνήσει. Καλύτερα να αντιμετωπιστεί το θέμα προτού γίνει η αύξηση των αμερικανικών επιτοκίων.   http://www.euro2day.gr