Τα παθήματα να μας γίνονται μαθήματα – Η Κύπρος της περιόδου 1963-64 και πικρές αλήθειες
Νίκος Παπαναστασίου
Παρόλο που βρισκόμαστε αρκετές δεκαετίες μετά από την κρίσιμη για την Ιστορία του νησιού μας διετία 1963-64, ιστορικοί –με ή χωρίς εισαγωγικά– εξακολουθούν να προβάλλουν όχι αντικειμενικά τα τότε γεγονότα. Κι όμως, οι ζωντανές μαρτυρίες και τα έγγραφα που βγήκαν στο μεταξύ στο φως για την περίοδο αυτή τα φωτίζουν πλήρως και αποκαθιστούν την αλήθεια. Μια αλήθεια πικρή για την πλευρά μας. Και γι’ αυτό ευθύνη φέρουν πολλοί και κυρίως οι πρωταγωνιστές, πολιτικοί και άλλοι.
ΑΝΑΤΡΕΧΟΝΤΑΣ, λοιπόν, στην περίοδο εκείνη, διαπιστώνουμε σοβαρότατα λάθη και παραλείψεις, που πότισαν και μεγάλωσαν το δέντρο του σημερινού μας δράματος. Πιο κάτω θα παραθέσουμε συνοπτικά μεν τα όσα στοιχειοθετούν αυτό το σκηνικό, αλλά επαρκή πιστεύουμε ώστε οι αναγνώστες να ενημερωθούν για περιστατικά, ενέργειες και ημερομηνίες-κλειδιά, για να διαμορφώσουν γνώμη.
Πηγή της διαίρεσης οι Συμφωνίες του 1960
ΟΙ σπόροι για ένα αβέβαιο μέλλον για την Κύπρο τέθηκαν από το 1960, με τις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου. Η τουρκική μειονότητα του 18% έγινε «συνέταιρος» στο κυπριακό κράτος μαζί με την ελληνική καταπληκτική πλειοψηφία του 82%, το Σύνταγμα της Ζυρίχης ήταν δοτό και η Κύπρος, από έναν αφέντη απέκτησε τρεις και με δικαίωμα στα εσωτερικά της εάν και όταν νόμιζαν πως τα συμφέροντά τους επηρεάζονταν με τον οποιοδήποτε τρόπο. Όπως έκαμε η Τουρκία το 1974.
ΟΙ Συμφωνίες του 1959 ενείχαν καθαρά το στοιχείο της διαίρεσης, που ήταν μόνιμος στόχος των Τούρκων και εξυπηρετούσε και τα αγγλικά σχέδια. Έτσι, με το που υπογράφτηκαν οι Συμφωνίες με την αχαρακτήριστη υποχωρητική στάση της ελληνικής πλευράς, οι Τουρκοκύπριοι έβαλαν μπροστά το διχοτομικό σχέδιο παρεμβάλλοντας εμπόδια στη λειτουργία του κράτους: Με τα συνεχή βέτο του αντιπροέδρου Κιουτσούκ, τη μη έγκριση φορολογικών νομοσχεδίων στη Βουλή, την επιμονή ύπαρξης χωριστού στρατού και Αστυνομίας, την κατασκευή διαχωριστικού τείχους στη Λευκωσία και την Πάφο κ.λπ., σε συνάρτηση προς τις στρατιωτικές προετοιμασίες στα πλαίσια της «Τουρκικής Οργάνωσης Αντιστάσεως»-ΤΜΤ: Εκπαίδευση Τ/κ φοιτητών στην Τουρκία, έλευση στην Κύπρο αξιωματικών του τουρκικού στρατού ως εκπαιδευτών και μυστικές εισαγωγές πολεμικού υλικού. Οι ενέργειες αυτές έγιναν αντιληπτές από ελληνικής πλευράς, η οποία αντέδρασε με τη δημιουργία 15(1) συνολικά παραστρατιωτικών Οργανώσεων, με κύρια την «Εθνική Οργάνωση Κυπρίων» (ΕΟΚ), γνωστή ως «Ακρίτας», από το ψευδώνυμο του αρχηγού της Πολύκαρπου Γιωρκάτζη, τότε υπουργού Εσωτερικών. Η ίδρυση της Οργανώσεως έγινε σε πλήρη γνώση και βοήθεια του Προέδρου Μακαρίου, ο οποίος, βλέποντας το δυσλειτουργικό του κράτους, έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιό του για αναθεώρηση του Συντάγματος.
· ΝΑ σημειωθεί ότι, όλες οι Ε/κ Οργανώσεις διαδήλωναν ως κύρια επιδίωξή τους την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Γεγονός επίσης αποτελεί το ότι υπήρξε «Σχέδιο Μακαρίου» για την κατάργηση του Συντάγματος, το οποίο ο τότε Αρχηγός των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων Ιωάννης Πιπιλής ανέλυσε σε «Άκρως απόρρητο» έγγραφό του και το οποίο διελάμβανε τέσσερα στάδια: «α) Την προβολή των αρνητικών σημείων του Συντάγματος, β) την καταγγελία της Συνθήκης Εγγυήσεως, γ) την αυτοδιάθεση και δ) την υποβολή αιτήσεως προς την Ελληνικήν Κυβέρνησιν εάν δέχεται την Κύπρον να ενωθή μετά του λοιπού ελληνικού κορμού».
Προθέσεις Μακαρίου και αντιδράσεις
Οι προθέσεις του Μακαρίου να τροποποιήσει το Σύνταγμα εκδηλώθηκαν νωρίς το 1963, για τον σκοπό δε αυτό φρόντισε να ενημερώσει την Κυβέρνηση Κ. Καραμανλή στην Ελλάδα. Απάντηση πήρε τον Μάιο της χρονιάς εκείνης από τον υπουργό Εξωτερικών Ευάγγελο Αβέρωφ, ο οποίος όχι μόνο απέρριπτε την εισήγηση Μακαρίου, αλλά με δραματικό τρόπο τον εξόρκιζε να μην προχωρήσει υποδεικνύοντας τους κινδύνους που δημιουργούνταν στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Εκμεταλλευόμενος, όμως, την παραίτηση της Κυβέρνησης Καραμανλή τον επόμενο μήνα, ο Μακάριος προχώρησε στην υλοποίηση του σχεδίου του για αλλαγές στο Σύνταγμα, σε συνεννόηση με τον τότε Άγγλο ύπατο αρμοστή στην Κύπρο Σερ Άρθουρ Κλαρκ. Οι Άγγλοι, μάλιστα, ανέλαβαν να βολιδοσκοπήσουν σχετικά και την Τουρκία, από την οποία εισέπραξαν απλώς ένα ηχηρό «όχι».
Ο ΜΑΚΑΡΙΟΣ συνέχιζε και τους επόμενους μήνες να μιλά για την ανάγκη τροποποίησης του Συντάγματος, ενώ από τουρκικής πλευράς καταγράφονταν συνεχείς προβοκατόρικες ενέργειες για υποδαύλιση του μίσους εναντίον των Ελλήνων και δημιουργία πολεμικού κλίματος μεταξύ των δύο κοινοτήτων μέσω ενός λουτρού αίματος. Αυτό επιβεβαιώθηκε και από το απόρρητο τουρκικό έγγραφο που βρέθηκε στο γραφείο του Τούρκου υπουργού Γεωργίας Φαζίλ Πλουμέρ μετά την έναρξη των συγκρούσεων τον Δεκέμβρη. Μεταξύ των τουρκικών δυναμιτιστικών ενεργειών ήταν η τοποθέτηση βόμβας στο Τουρκικό Γραφείο Πληροφοριών στην τουρκική συνοικία Λευκωσίας και στο τέμενος Μπαϊρακτάρη στην Πλατεία του «ΟΧΙ».
Ο ΑΡΧΗΓΟΣ της ΕΟΚΑ στρατηγός Γ. Γρίβας Διγενής, με δήλωσή του στις 7.12.63, επανέλαβε τη θέση του για τελεία κατάργηση των Συμφωνιών και όχι απλώς τροποποίησή τους. Ταυτόχρονα, προειδοποίησε για τους κινδύνους που δημιουργούνταν «από τας επιδιωκομένας εμβαλωματικάς λύσεις, αι οποίαι είναι εξαιρετικώς επικίνδυνοι».
ΣΤΗΝ Ελλάδα η πολιτική κατάσταση εξακολουθούσε από το καλοκαίρι να είναι ρευστή. Είχαν προκηρυχθεί εκλογές για τις τρεις Νοεμβρίου ’63 και υπηρεσιακός πρωθυπουργός ήταν ο Παναγιώτης Πιπινέλης. Τις εκλογές κέρδισε το κόμμα της Ένωσης Κέντρου υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου, όμως η νέα Κυβέρνηση δεν έτυχε ψήφου εμπιστοσύνης στη Βουλή και 45 ημέρες μετά παραιτήθηκε. Ήταν ακριβώς μέσα στις καυτές εκείνες ημέρες που ακολούθησαν την έναρξη της τουρκικής ανταρσίας, με τις ατέλειωτες αιματηρές επιθέσεις των Τούρκων εναντίον των Ελλήνων σε παγκύπρια βάση. Η πολιτική αστάθεια στην Ελλάδα συνεχίστηκε και μετά όταν προκηρύχθηκαν νέες εκλογές για τον Φεβρουάριο το 1964, τις οποίες κέρδισε πανηγυρικά Ένωση Κέντρου. Στο μεταξύ, ο Κ. Καραμανλής είχε φύγει για το Παρίσι, χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο «Τριανταφυλλίδης»!
Άναμμα της θρυαλλίδας για την τραγωδία…
ΣΤΙΣ 30 Νοεμβρίου ’63. Ο Μακάριος υπέβαλε επίσημα προς τους Τουρκοκυπρίους και την Τουρκία τις προτάσεις του για αναθεώρηση 13 θεμελιωδών άρθρων του Συντάγματος. Μεταξύ των τροποποιήσεων ήταν: Η κατάργηση του δικαιώματος αρνησικυρίας του Προέδρου και Αντιπροέδρου της Κ.Δ., των χωριστών πλειοψηφιών για την ψήφιση ορισμένων νόμων από τη Βουλή και της διαίρεσης των Δυνάμεων Ασφαλείας σε Αστυνομία και Χωροφυλακή, η ενοποίηση απονομής της Δικαιοσύνης και η δημιουργία ενιαίων Δήμων.
Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ της Τουρκίας ήταν απορριπτική. Δόθηκε στις 6.12.63 από τον υπουργό Εξωτερικών Ερκίν, για ν’ ακολουθήσει και τουρκική διακοίνωση ότι απορρίπτεται η πρόταση Μακαρίου, με ταυτόχρονη την προειδοποίηση για στρατιωτική επέμβαση της Τουρκίας. Ο Μακάριος επέστρεψε τη διακοίνωση ως απαράδεκτη, στον Τούρκο πρέσβη στη Λευκωσία Οζκόλ και η Κύπρος έμπαινε σε περίοδο επικίνδυνης αντιπαράθεσης. Η θρυαλλίδα άναψε με το αιματηρό επεισόδιο στην Οδό Ερμού στη Λευκωσία, τα μεσάνυχτα της 21ης Δεκεμβρίου κατά το οποίο σκοτώθηκαν ένας Τούρκος και μια Τουρκάλα ελευθερίων ηθών. Από την επομένη η φωτιά επεκτάθηκε σε ολόκληρη την Κύπρο, αφού οι Τούρκοι, καλά προετοιμασμένοι και εξοπλισμένοι, μπήκαν με μανία σ’ ένα πρωτοφανές όργιο αίματος κατά των Ελλήνων. Συμφωνία για κατάπαυση του πυρός που έγινε στις 24 Δεκεμβρίου από τους Μακάριο και Κιουτσούκ δεν εφαρμόστηκε, ενώ από πολλές περιοχές πέραν της Λευκωσίας, έρχονταν αναφορές ότι οι συγκρούσεις επεκτείνονταν. Ο Μακάριος επέτρεψε τότε τη διανομή οπλισμού σε Έλληνες μαχητές «για να κρατηθούν οι αμυντικές γραμμές», ενώ η Τουρκία απειλούσε για εισβολή.
Το έπος της Ομορφίτας και των «Μύλων Σεβέρη»
ΣΤΟ μεταξύ, δραματική ήταν η κατάσταση στην περιοχή Ομορφίτας, όπου οι Έλληνες κάτοικοι του μικτού αυτού προαστίου της Λευκωσίας παρέμεναν εγκλωβισμένοι στο έλεος των Τούρκων, οι οποίοι ήσαν τετραπλάσιοί τους σε αριθμό. Για ένα 15θήμερο οι Έλληνες ζούσαν υπό σκιά θανάτου, αφού οι Τούρκοι, πέραν της απειλής με όπλα, τους οδηγούσαν και στον θάνατο λόγω πείνας, αφού από μέρα σε μέρα τα τρόφιμα όλο και λιγόστευαν. Μόνη προστασία τους μια διμοιρία εθελοντών μαχητών με επικεφαλής τον ανθυπολοχαγό του Κυπριακού Στρατού Γιώργο Ολύμπιο, με ελάχιστο οπλισμό και πυρομαχικά.
ΜΕΡΕΣ πριν από την έναρξη των συγκρούσεων στη Λευκωσία, οι Έλληνες κάτοικοι της Ομορφίτας είχαν νεκρούς από τουρκικά πυρά. Με την πάροδο των ημερών η κατάσταση έγινε δραματική, όμως δυνάμεις εθελοντών μαχητών μπόρεσαν την ημέρα των Χριστουγέννων να τους απελευθερώσουν εκπορθώντας τις οχυρωματικές θέσεις των Τούρκων. Επρόκειτο για μεγάλη δύναμη Τούρκων τρομοκρατών εξοπλισμένων με βαριά πολυβόλα, με τα οποία «θέριζαν» κυριολεκτικά την περιοχή. Θύμα τους και μια 13χρονη, η Γιωργούλα Βενιζέλου, η οποία τραυματίστηκε από σφαίρα στον μηρό την ώρα που έπαιρνε τρόφιμα σε φυλάκιο των υπερασπιστών του προαστίου και πέθανε από σηψαιμία λόγω μη έγκαιρης μεταφοράς της στο Νοσοκομείο εξαιτίας του αποκλεισμού.
ΣΤΗΝ Ομορφίτα μεγαλούργησε η ανδρεία, η τόλμη και το θάρρος των Ελλήνων μαχητών, αλλά και η εξυπνάδα τους να χρησιμοποιήσουν φορτηγά με σάκους άμμου, με τα οποία έστηναν στη μέση των δρόμων πρόχειρα φυλάκια, προωθούμενοι έτσι και διαλύοντας τα τουρκικά οχυρά. Στην προσπάθεια αυτή μετείχαν μαχητές υπό τον Νίκο Σαμψών, διμοιρία υπό τον Κορνήλιο Κυριακίδη, αστυνομικοί και παλιοί αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Σελίδες ηρωισμού έγραψε επίσης ομάδα μαχητών υπό τον Νεοπτόλεμο Λεφτή στους «Μύλους του Σεβέρη», μέσα στην τότε τουρκική συνοικία της Λευκωσίας.
Ήταν τόση η ορμή και ο ενθουσιασμός των μαχητών που έδρασαν στην περιοχή Ομορφίτας, Νεάπολης και Τράχωνα, που έφτασαν μέχρι την Πύλη της Κερύνειας και προχωρούσαν προς την κατάληψη ολόκληρης της τουρκικής συνοικίας με προέλαση προς το Κιόνελι.
«Αυτό θα το πετυχαίναμε», δήλωσε στον γράφοντα στέλεχος της εθελοντικής Εθνοφρουράς, «αν το Επιτελείο μου έστελλε πυρομαχικά, όπως του ζητούσα. Αντίθετα, μας καλούσαν να επιστρέψουμε πίσω, αφού στις 29 του Δεκέμβρη υπογράφτηκε συμφωνία για εκεχειρία και τις θέσεις μας θα καταλάμβαναν Άγγλοι στρατιώτες!..»
H αναθεώρηση του Συντάγματος
ΠΡΙΝ προχωρήσει στην προετοιμασία προσχεδίου αναθεώρησης του Συντάγματος, την οποία του ανέθεσε ο Μακάριος, ο Γλαύκος Κληρίδης, Πρόεδρος της Βουλής και στενός συνεργάτης του Κύπριου Προέδρου, θεώρησε αναγκαίο να ζητήσει γνωμάτευση από τον Σερ Φρανκ Σόσκις, διακεκριμένο νομικό, πρώην Γενικό Εισαγγελέα του Ηνωμένου Βασιλείου. Το κρίσιμο ερώτημα, ανάμεσα σε άλλα για τα οποία ζητήθηκε η άποψη του Βρετανού νομικού, ήταν κατά πόσο η Συνθήκη Εγγυήσεως παρείχε το δικαίωμα επέμβασης στην περίπτωση αναθεώρησης άρθρων του Συντάγματος.
Ο ΣΟΣΚΙΣ αποφάνθηκε: «Ναι, αν η αναθεώρηση γίνει χωρίς γενική συμφωνία κι αν διαταράσσει στην ουσία την προστασία που παρέχεται στην τουρκική μειονότητα. Η μη επακριβής, ωστόσο, συμμόρφωση στα άρθρα του συντάγματος δεν δίνει τέτοιο δικαίωμα».
ΥΠΟ το φως της γνωμοδότησης αυτής, ο Κληρίδης εισηγήθηκε στον Μακάριο όπως, αντί να προχωρήσει σε αναθεωρήσεις άρθρων του Συντάγματος, να μην εφαρμόζει τις επίμαχες διατάξεις. «Έβλεπα καθαρά», αναφέρει σχετικά στο βιβλίο του «Η κατάθεσή μου» ο Γλ. Κληρίδης, για τη συνάντηση που είχε με τον Μακάριο αρχές Νοεμβρίου 1963 και όταν πια είχε στα χέρια του τη γνωμοδότηση του Σόσκις, «ότι ο Μακάριος δεν είχε εντυπωσιασθεί. Όταν έπαυσα να μιλώ, είπε πολύ ήρεμα: «Θέλω να ετοιμάσεις ένα προσχέδιο που θα προτείνει συνταγματικές αναθεωρήσεις. Το σύστημα θα παραμείνει προεδρικό. Οι εξουσίες του αντιπροέδρου οι οποίες δημιουργούν εξίσωση προέδρου και αντιπροέδρου, πρέπει να αναθεωρηθούν. Οι χωριστοί δήμοι, οι χωριστές πλειοψηφίες, η αναλογία 70 προς 30 στη δημόσια υπηρεσία και την Αστυνομία και η Ελληνική Κοινοτική Συνέλευση θα καταργηθούν. Θέλω να έχω αυτό το προσχέδιο μέσα στις επόμενες λίγες μέρες. Θέλω να το δείξω στον Σερ Άρθουε Κλαρκ, για να δω τις βρετανικές αντιδράσεις…»
ΟΙ βρετανικές αντιδράσεις ήταν, ως γνωστόν, πολύ θετικές. Ο Κλαρκ, μάλιστα, τότε ύπατος αρμοστής του Ηνωμένου Βασιλείου στην Κύπρο, επέστρεψε στον Μακάριο το σημείωμά του με δικές του χειρόγραφες παρατηρήσεις. Να σημειωθεί ότι, τις προθέσεις του για την αναθεώρηση του Συντάγματος, ο Μακάριος κατέστησε γνωστές και στην κυβέρνηση των ΗΠΑ μέσω του κάλεσε τον Αμερικάνο πρεσβευτή στη Λευκωσία Γουίλκινς, στον οποίο επέδωσε και σχετικό υπόμνημα. Όμως, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ απέφυγε να δώσει οποιαδήποτε απάντηση.
Προβοκάτσια η ανατίναξη του ανδριάντα Μ. Δράκου
Στις 3 Δεκεμβρίου 1963, η Κύπρος συγκλονίστηκε από την είδηση για βόμβα στον ανδριάντα του ήρωα της ΕΟΚΑ Μάρκου Δράκου, στον κυκλικό κόμβο κοντά στην Πύλη Πάφου. Η εγκληματική αυτή ενέργεια δεν ήταν, δυστυχώς, έργο Τούρκων ή ξένων, αλλά Ελλήνων που ανήκαν στο κυβερνητικό στρατόπεδο. Επρόκειτο για καθαρή προβοκάτσια, που αποσκοπούσε στο να παρακινηθεί η Ελληνική Κυβέρνηση να αποστείλει όπλα στην Κύπρο ενόψει της αναμενόμενης τουρκανταρσίας, «αφού οι Τούρκοι ανατινάζουν μέχρι και μνημεία ηρώων μας»!.. Όση «λογική» κι αν έχει το επιχείρημα αυτό από μέρους εκείνων που το σχεδίασαν, αλλά και από εκείνους που το εκτέλεσαν. Πιο κατω, τρεις σημαντικές μαρτυρίες-ντοκουμέντα για την προβοκάτσια:
1. Εθελοντής μαχητής, που ανήκε στο τάγμα του ήρωα της τουρκικής εισβολής Τάσου Μάρκου, αποκάλυψε στον γράφοντα ότι: Τη νύχτα που έγινε η έκρηξη, έκανε με πολλούς άλλους εκπαίδευση στην τότε Παιδαγωγική Ακαδημία. Κάποια στιγμή, πρόσθεσε, κλήθηκε στο τηλέφωνο παριστάμενος αξιωματικός της Αστυνομίας, ο οποίος, επιστρέφοντας σε λίγο, τους ανήγγειλε πως «πρέπει να είμαστε έτοιμοι γιατί ο Τούρκοι ανατίναξαν το άγαλμα του Μάρκου Δράκου». Φίλος του μάρτυρα που απουσίαζε την ώρα εκείνη από την εκπαίδευση και ήρθε αργότερα, αποκάλυψε σ’ αυτόν ότι ο ίδιος είχε τοποθετήσει τη βόμβα μετά από υπόδειξη συγκεκριμένου παράγοντα. «Μου είπε μάλιστα», πρόσθεσε, «και τον λόγο για τον οποίο έβαλαν τη βόμβα: Η Ελληνική Κυβέρνηση υποσχέθηκε να μας στείλει βοήθεια, αλλά καθυστερούσε και βάλαμε τη βόμβα για να δείξουμε στην Ελλάδα ότι “ορίστε κύριοι, οι Τούρκοι μάς βάζουν βόμβες!” Ήταν, δηλαδή, ενέργεια για να εκβιάσουμε την Ελληνική Κυβέρνηση. Να σημειωθεί, κατέληξε, ότι εκείνες τις μέρες είχαμε παραλάβει από την Ελλάδα φορτίο με ημιαυτόματα τυφέκια Μ1, πάνω στα οποία κάναμε εκπαίδευση».
2. Πρόσφυγας από την Αμμόχωστο μου αποκάλυψε πως, προς το τέλος Νοεμβρίου 1963 κλήθηκε με επιστολή από τον υπεύθυνο των ομάδων εθελοντών στις οποίες ανήκε, να επισκεφθεί συγκεκριμένο πρόσωπο στη Λευκωσία «για να παραλάβω μιαν βόμβα για να ανατινάξουμε το άγαλμα του Μάρκου Δράκου. Όμως η βόμβα δεν ήταν έτοιμη και επέστρεψα άπρακτος. Σε μερικές μέρες ο ανδριάντας ανατινάχθηκε…»
3. Αξιωματικός του Κυπριακού Στρατού το 1963 και αργότερα του «Εφεδρικού Σώματος» έγραψε πριν μερικά χρόνια επώνυμα σε εφημερίδα ότι: Ήταν παρών όταν σημαίνων κυβερνητικό στέλεχος, το οποίο κατονόμασε, έδινε τις οδηγίες για την τοποθέτηση της βόμβας».
ΤΗΝ έκρηξη στον Μάρκο Δράκο καταδίκασε με δήλωσή του ο υπουργός Εσωτερικών Πολύκαρπος Γιωρκάτζης, ο οποίος κάλεσε τον λαό «να παραμείνει ήρεμος ενώπιον της απολιτίστου αυτής πράξεως». Εξ άλλου, η «Ένωση Αγωνιστών Λευκωσίας» τόνιζε σε ανακοίνωσή της ότι, «η βόμβα που μόλυνε το άγαλμα του αγωνιστού Μάρκου Δράκου αποτελεί βάρβαρον πρόκλησιν της τουρκικής μειονότητος».
Η ΠΡΟΒΟΚΑΤΣΙΑ, βέβαια, με την έκρηξη στον ανδριάντα του ήρωα Δράκου, δεν μειώνει καθόλου το όργιο αίματος των Τούρκων εναντίον των Ελλήνων Κυπρίων κατά την τουρκανταρσία, ούτε «δένει» με την ανοησία «εκάμαμεν τζ’ εμείς». Περισσότερο, όμως, δεν εξομοιώνεται με τις θηριωδίες των Τούρκων – Τουρκοκυπρίων και εισβολέων –κατά το 1974. Θηριωδίες που, ακόμα και η βρετανική εφημερίδα «Sun» χαρακτήρισε σε ολοσέλιδο τίτλο της «Barbarians» (Βαρβαρότητες).
Η προβοκάτσια με την «αναίμακτη μπανιέρα»
ΣΕ αντιδιαστολή προς την έκρηξη στον Μ. Δράκο, να θυμίσουμε και την τουρκική προβοκάτσια με τη «Μπανιέρα της Ομορφίτας». Την ενέργεια αξιωματικού της ΤΟΡΔΥΚ, ο οποίος παραφρόνησε και σκότωσε τη γυναίκα και τα τρία παιδιά του στα πρώτα στάδια της τουρκικής ανταρσίας. Το γεγονός επισυνέβη σε σπίτι στο οποίο δεν έφθασαν ποτέ οι ελληνικές δυνάμεις που απελευθέρωσαν την Ομορφίτα τα Χριστούγεννα του 1963! Κι όμως οι Τούρκοι απέδωσαν το έγκλημα στους Έλληνες και μέχρι τώρα το παρουσιάζουν σε μουσείο σαν βαρβρότητα της δικής μας πλευράς.
Η ΑΛΗΘΕΙΑ «για την μπανιέρα» προήλθε από τουρκικές πηγές. Σε άρθρα του το 2015 ο εκδότης της εφημερίδας «Αφρίκα» Σενέρ Λεβέντ αναφέρεται σε «αναίμακτη μπανιέρα της Ομορφίτας», αφού, όπως επισημαίνει, έξω από αυτήν φαίνονται πολλά αίματα, αλλά το εσωτερικό της είναι τελείως καθαρό! Όπως αποκαλύπτει, το όλο σκηνικό έστησε «ο εκ Τουρκίας δημοσιογράφος Ομέρ Σαμλί Τζοσάρ, ο οποίος ήταν ειδικός σε θέματα Κυπριακού και βρισκόταν τότε στην Κύπρο ως ανταποκριτής της εφημερίδας «Μιλιέτ», αλλά εργαζόταν πιο πολύ ως αξιωματικός των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών παρά ως δημοσιογράφος».
Για το μεγάλο ψέμα στην περίπτωση αυτή, «φωνάζει» και το ότι τα παιδιά φαίνονται μέσα στην μπανιέρα σε διαφορετικές στάσεις, ενώ άλλο ψέμα, ότι «τα παιδιά πυροβολήθηκαν στο κεφάλι και τα μυαλά τους πετάχτηκαν στους γύρω τοίχους», καταρρίπτεται από δηλώσεις του ίδιου του πατέρα αξιωματικού Ιλκάν, που ήρθε στην Κύπρο το 2003, λέγοντας ότι έπλυνε ο ίδιος τις σορούς των παιδιών του και ότι κανένα από αυτά δεν είχε πυροβοληθεί στο κεφάλι»!
Φιλελεύθερος
http://infognomonpolitics.blogspot.com/2019/08/1963-64.html#more
Νίκος Παπαναστασίου
Παρόλο που βρισκόμαστε αρκετές δεκαετίες μετά από την κρίσιμη για την Ιστορία του νησιού μας διετία 1963-64, ιστορικοί –με ή χωρίς εισαγωγικά– εξακολουθούν να προβάλλουν όχι αντικειμενικά τα τότε γεγονότα. Κι όμως, οι ζωντανές μαρτυρίες και τα έγγραφα που βγήκαν στο μεταξύ στο φως για την περίοδο αυτή τα φωτίζουν πλήρως και αποκαθιστούν την αλήθεια. Μια αλήθεια πικρή για την πλευρά μας. Και γι’ αυτό ευθύνη φέρουν πολλοί και κυρίως οι πρωταγωνιστές, πολιτικοί και άλλοι.
ΑΝΑΤΡΕΧΟΝΤΑΣ, λοιπόν, στην περίοδο εκείνη, διαπιστώνουμε σοβαρότατα λάθη και παραλείψεις, που πότισαν και μεγάλωσαν το δέντρο του σημερινού μας δράματος. Πιο κάτω θα παραθέσουμε συνοπτικά μεν τα όσα στοιχειοθετούν αυτό το σκηνικό, αλλά επαρκή πιστεύουμε ώστε οι αναγνώστες να ενημερωθούν για περιστατικά, ενέργειες και ημερομηνίες-κλειδιά, για να διαμορφώσουν γνώμη.
Πηγή της διαίρεσης οι Συμφωνίες του 1960
ΟΙ σπόροι για ένα αβέβαιο μέλλον για την Κύπρο τέθηκαν από το 1960, με τις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου. Η τουρκική μειονότητα του 18% έγινε «συνέταιρος» στο κυπριακό κράτος μαζί με την ελληνική καταπληκτική πλειοψηφία του 82%, το Σύνταγμα της Ζυρίχης ήταν δοτό και η Κύπρος, από έναν αφέντη απέκτησε τρεις και με δικαίωμα στα εσωτερικά της εάν και όταν νόμιζαν πως τα συμφέροντά τους επηρεάζονταν με τον οποιοδήποτε τρόπο. Όπως έκαμε η Τουρκία το 1974.
Παρόλο που βρισκόμαστε αρκετές δεκαετίες μετά από την κρίσιμη για την Ιστορία του νησιού μας διετία 1963-64, ιστορικοί –με ή χωρίς εισαγωγικά– εξακολουθούν να προβάλλουν όχι αντικειμενικά τα τότε γεγονότα. Κι όμως, οι ζωντανές μαρτυρίες και τα έγγραφα που βγήκαν στο μεταξύ στο φως για την περίοδο αυτή τα φωτίζουν πλήρως και αποκαθιστούν την αλήθεια. Μια αλήθεια πικρή για την πλευρά μας. Και γι’ αυτό ευθύνη φέρουν πολλοί και κυρίως οι πρωταγωνιστές, πολιτικοί και άλλοι.
ΑΝΑΤΡΕΧΟΝΤΑΣ, λοιπόν, στην περίοδο εκείνη, διαπιστώνουμε σοβαρότατα λάθη και παραλείψεις, που πότισαν και μεγάλωσαν το δέντρο του σημερινού μας δράματος. Πιο κάτω θα παραθέσουμε συνοπτικά μεν τα όσα στοιχειοθετούν αυτό το σκηνικό, αλλά επαρκή πιστεύουμε ώστε οι αναγνώστες να ενημερωθούν για περιστατικά, ενέργειες και ημερομηνίες-κλειδιά, για να διαμορφώσουν γνώμη.
Πηγή της διαίρεσης οι Συμφωνίες του 1960
ΟΙ σπόροι για ένα αβέβαιο μέλλον για την Κύπρο τέθηκαν από το 1960, με τις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου. Η τουρκική μειονότητα του 18% έγινε «συνέταιρος» στο κυπριακό κράτος μαζί με την ελληνική καταπληκτική πλειοψηφία του 82%, το Σύνταγμα της Ζυρίχης ήταν δοτό και η Κύπρος, από έναν αφέντη απέκτησε τρεις και με δικαίωμα στα εσωτερικά της εάν και όταν νόμιζαν πως τα συμφέροντά τους επηρεάζονταν με τον οποιοδήποτε τρόπο. Όπως έκαμε η Τουρκία το 1974.
ΟΙ Συμφωνίες του 1959 ενείχαν καθαρά το στοιχείο της διαίρεσης, που ήταν μόνιμος στόχος των Τούρκων και εξυπηρετούσε και τα αγγλικά σχέδια. Έτσι, με το που υπογράφτηκαν οι Συμφωνίες με την αχαρακτήριστη υποχωρητική στάση της ελληνικής πλευράς, οι Τουρκοκύπριοι έβαλαν μπροστά το διχοτομικό σχέδιο παρεμβάλλοντας εμπόδια στη λειτουργία του κράτους: Με τα συνεχή βέτο του αντιπροέδρου Κιουτσούκ, τη μη έγκριση φορολογικών νομοσχεδίων στη Βουλή, την επιμονή ύπαρξης χωριστού στρατού και Αστυνομίας, την κατασκευή διαχωριστικού τείχους στη Λευκωσία και την Πάφο κ.λπ., σε συνάρτηση προς τις στρατιωτικές προετοιμασίες στα πλαίσια της «Τουρκικής Οργάνωσης Αντιστάσεως»-ΤΜΤ: Εκπαίδευση Τ/κ φοιτητών στην Τουρκία, έλευση στην Κύπρο αξιωματικών του τουρκικού στρατού ως εκπαιδευτών και μυστικές εισαγωγές πολεμικού υλικού. Οι ενέργειες αυτές έγιναν αντιληπτές από ελληνικής πλευράς, η οποία αντέδρασε με τη δημιουργία 15(1) συνολικά παραστρατιωτικών Οργανώσεων, με κύρια την «Εθνική Οργάνωση Κυπρίων» (ΕΟΚ), γνωστή ως «Ακρίτας», από το ψευδώνυμο του αρχηγού της Πολύκαρπου Γιωρκάτζη, τότε υπουργού Εσωτερικών. Η ίδρυση της Οργανώσεως έγινε σε πλήρη γνώση και βοήθεια του Προέδρου Μακαρίου, ο οποίος, βλέποντας το δυσλειτουργικό του κράτους, έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιό του για αναθεώρηση του Συντάγματος.
· ΝΑ σημειωθεί ότι, όλες οι Ε/κ Οργανώσεις διαδήλωναν ως κύρια επιδίωξή τους την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Γεγονός επίσης αποτελεί το ότι υπήρξε «Σχέδιο Μακαρίου» για την κατάργηση του Συντάγματος, το οποίο ο τότε Αρχηγός των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων Ιωάννης Πιπιλής ανέλυσε σε «Άκρως απόρρητο» έγγραφό του και το οποίο διελάμβανε τέσσερα στάδια: «α) Την προβολή των αρνητικών σημείων του Συντάγματος, β) την καταγγελία της Συνθήκης Εγγυήσεως, γ) την αυτοδιάθεση και δ) την υποβολή αιτήσεως προς την Ελληνικήν Κυβέρνησιν εάν δέχεται την Κύπρον να ενωθή μετά του λοιπού ελληνικού κορμού».
Προθέσεις Μακαρίου και αντιδράσεις
Οι προθέσεις του Μακαρίου να τροποποιήσει το Σύνταγμα εκδηλώθηκαν νωρίς το 1963, για τον σκοπό δε αυτό φρόντισε να ενημερώσει την Κυβέρνηση Κ. Καραμανλή στην Ελλάδα. Απάντηση πήρε τον Μάιο της χρονιάς εκείνης από τον υπουργό Εξωτερικών Ευάγγελο Αβέρωφ, ο οποίος όχι μόνο απέρριπτε την εισήγηση Μακαρίου, αλλά με δραματικό τρόπο τον εξόρκιζε να μην προχωρήσει υποδεικνύοντας τους κινδύνους που δημιουργούνταν στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Εκμεταλλευόμενος, όμως, την παραίτηση της Κυβέρνησης Καραμανλή τον επόμενο μήνα, ο Μακάριος προχώρησε στην υλοποίηση του σχεδίου του για αλλαγές στο Σύνταγμα, σε συνεννόηση με τον τότε Άγγλο ύπατο αρμοστή στην Κύπρο Σερ Άρθουρ Κλαρκ. Οι Άγγλοι, μάλιστα, ανέλαβαν να βολιδοσκοπήσουν σχετικά και την Τουρκία, από την οποία εισέπραξαν απλώς ένα ηχηρό «όχι».
Ο ΜΑΚΑΡΙΟΣ συνέχιζε και τους επόμενους μήνες να μιλά για την ανάγκη τροποποίησης του Συντάγματος, ενώ από τουρκικής πλευράς καταγράφονταν συνεχείς προβοκατόρικες ενέργειες για υποδαύλιση του μίσους εναντίον των Ελλήνων και δημιουργία πολεμικού κλίματος μεταξύ των δύο κοινοτήτων μέσω ενός λουτρού αίματος. Αυτό επιβεβαιώθηκε και από το απόρρητο τουρκικό έγγραφο που βρέθηκε στο γραφείο του Τούρκου υπουργού Γεωργίας Φαζίλ Πλουμέρ μετά την έναρξη των συγκρούσεων τον Δεκέμβρη. Μεταξύ των τουρκικών δυναμιτιστικών ενεργειών ήταν η τοποθέτηση βόμβας στο Τουρκικό Γραφείο Πληροφοριών στην τουρκική συνοικία Λευκωσίας και στο τέμενος Μπαϊρακτάρη στην Πλατεία του «ΟΧΙ».
Ο ΑΡΧΗΓΟΣ της ΕΟΚΑ στρατηγός Γ. Γρίβας Διγενής, με δήλωσή του στις 7.12.63, επανέλαβε τη θέση του για τελεία κατάργηση των Συμφωνιών και όχι απλώς τροποποίησή τους. Ταυτόχρονα, προειδοποίησε για τους κινδύνους που δημιουργούνταν «από τας επιδιωκομένας εμβαλωματικάς λύσεις, αι οποίαι είναι εξαιρετικώς επικίνδυνοι».
ΣΤΗΝ Ελλάδα η πολιτική κατάσταση εξακολουθούσε από το καλοκαίρι να είναι ρευστή. Είχαν προκηρυχθεί εκλογές για τις τρεις Νοεμβρίου ’63 και υπηρεσιακός πρωθυπουργός ήταν ο Παναγιώτης Πιπινέλης. Τις εκλογές κέρδισε το κόμμα της Ένωσης Κέντρου υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου, όμως η νέα Κυβέρνηση δεν έτυχε ψήφου εμπιστοσύνης στη Βουλή και 45 ημέρες μετά παραιτήθηκε. Ήταν ακριβώς μέσα στις καυτές εκείνες ημέρες που ακολούθησαν την έναρξη της τουρκικής ανταρσίας, με τις ατέλειωτες αιματηρές επιθέσεις των Τούρκων εναντίον των Ελλήνων σε παγκύπρια βάση. Η πολιτική αστάθεια στην Ελλάδα συνεχίστηκε και μετά όταν προκηρύχθηκαν νέες εκλογές για τον Φεβρουάριο το 1964, τις οποίες κέρδισε πανηγυρικά Ένωση Κέντρου. Στο μεταξύ, ο Κ. Καραμανλής είχε φύγει για το Παρίσι, χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο «Τριανταφυλλίδης»!
Άναμμα της θρυαλλίδας για την τραγωδία…
ΣΤΙΣ 30 Νοεμβρίου ’63. Ο Μακάριος υπέβαλε επίσημα προς τους Τουρκοκυπρίους και την Τουρκία τις προτάσεις του για αναθεώρηση 13 θεμελιωδών άρθρων του Συντάγματος. Μεταξύ των τροποποιήσεων ήταν: Η κατάργηση του δικαιώματος αρνησικυρίας του Προέδρου και Αντιπροέδρου της Κ.Δ., των χωριστών πλειοψηφιών για την ψήφιση ορισμένων νόμων από τη Βουλή και της διαίρεσης των Δυνάμεων Ασφαλείας σε Αστυνομία και Χωροφυλακή, η ενοποίηση απονομής της Δικαιοσύνης και η δημιουργία ενιαίων Δήμων.
Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ της Τουρκίας ήταν απορριπτική. Δόθηκε στις 6.12.63 από τον υπουργό Εξωτερικών Ερκίν, για ν’ ακολουθήσει και τουρκική διακοίνωση ότι απορρίπτεται η πρόταση Μακαρίου, με ταυτόχρονη την προειδοποίηση για στρατιωτική επέμβαση της Τουρκίας. Ο Μακάριος επέστρεψε τη διακοίνωση ως απαράδεκτη, στον Τούρκο πρέσβη στη Λευκωσία Οζκόλ και η Κύπρος έμπαινε σε περίοδο επικίνδυνης αντιπαράθεσης. Η θρυαλλίδα άναψε με το αιματηρό επεισόδιο στην Οδό Ερμού στη Λευκωσία, τα μεσάνυχτα της 21ης Δεκεμβρίου κατά το οποίο σκοτώθηκαν ένας Τούρκος και μια Τουρκάλα ελευθερίων ηθών. Από την επομένη η φωτιά επεκτάθηκε σε ολόκληρη την Κύπρο, αφού οι Τούρκοι, καλά προετοιμασμένοι και εξοπλισμένοι, μπήκαν με μανία σ’ ένα πρωτοφανές όργιο αίματος κατά των Ελλήνων. Συμφωνία για κατάπαυση του πυρός που έγινε στις 24 Δεκεμβρίου από τους Μακάριο και Κιουτσούκ δεν εφαρμόστηκε, ενώ από πολλές περιοχές πέραν της Λευκωσίας, έρχονταν αναφορές ότι οι συγκρούσεις επεκτείνονταν. Ο Μακάριος επέτρεψε τότε τη διανομή οπλισμού σε Έλληνες μαχητές «για να κρατηθούν οι αμυντικές γραμμές», ενώ η Τουρκία απειλούσε για εισβολή.
Το έπος της Ομορφίτας και των «Μύλων Σεβέρη»
ΣΤΟ μεταξύ, δραματική ήταν η κατάσταση στην περιοχή Ομορφίτας, όπου οι Έλληνες κάτοικοι του μικτού αυτού προαστίου της Λευκωσίας παρέμεναν εγκλωβισμένοι στο έλεος των Τούρκων, οι οποίοι ήσαν τετραπλάσιοί τους σε αριθμό. Για ένα 15θήμερο οι Έλληνες ζούσαν υπό σκιά θανάτου, αφού οι Τούρκοι, πέραν της απειλής με όπλα, τους οδηγούσαν και στον θάνατο λόγω πείνας, αφού από μέρα σε μέρα τα τρόφιμα όλο και λιγόστευαν. Μόνη προστασία τους μια διμοιρία εθελοντών μαχητών με επικεφαλής τον ανθυπολοχαγό του Κυπριακού Στρατού Γιώργο Ολύμπιο, με ελάχιστο οπλισμό και πυρομαχικά.
ΜΕΡΕΣ πριν από την έναρξη των συγκρούσεων στη Λευκωσία, οι Έλληνες κάτοικοι της Ομορφίτας είχαν νεκρούς από τουρκικά πυρά. Με την πάροδο των ημερών η κατάσταση έγινε δραματική, όμως δυνάμεις εθελοντών μαχητών μπόρεσαν την ημέρα των Χριστουγέννων να τους απελευθερώσουν εκπορθώντας τις οχυρωματικές θέσεις των Τούρκων. Επρόκειτο για μεγάλη δύναμη Τούρκων τρομοκρατών εξοπλισμένων με βαριά πολυβόλα, με τα οποία «θέριζαν» κυριολεκτικά την περιοχή. Θύμα τους και μια 13χρονη, η Γιωργούλα Βενιζέλου, η οποία τραυματίστηκε από σφαίρα στον μηρό την ώρα που έπαιρνε τρόφιμα σε φυλάκιο των υπερασπιστών του προαστίου και πέθανε από σηψαιμία λόγω μη έγκαιρης μεταφοράς της στο Νοσοκομείο εξαιτίας του αποκλεισμού.
ΣΤΗΝ Ομορφίτα μεγαλούργησε η ανδρεία, η τόλμη και το θάρρος των Ελλήνων μαχητών, αλλά και η εξυπνάδα τους να χρησιμοποιήσουν φορτηγά με σάκους άμμου, με τα οποία έστηναν στη μέση των δρόμων πρόχειρα φυλάκια, προωθούμενοι έτσι και διαλύοντας τα τουρκικά οχυρά. Στην προσπάθεια αυτή μετείχαν μαχητές υπό τον Νίκο Σαμψών, διμοιρία υπό τον Κορνήλιο Κυριακίδη, αστυνομικοί και παλιοί αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Σελίδες ηρωισμού έγραψε επίσης ομάδα μαχητών υπό τον Νεοπτόλεμο Λεφτή στους «Μύλους του Σεβέρη», μέσα στην τότε τουρκική συνοικία της Λευκωσίας.
Ήταν τόση η ορμή και ο ενθουσιασμός των μαχητών που έδρασαν στην περιοχή Ομορφίτας, Νεάπολης και Τράχωνα, που έφτασαν μέχρι την Πύλη της Κερύνειας και προχωρούσαν προς την κατάληψη ολόκληρης της τουρκικής συνοικίας με προέλαση προς το Κιόνελι.
«Αυτό θα το πετυχαίναμε», δήλωσε στον γράφοντα στέλεχος της εθελοντικής Εθνοφρουράς, «αν το Επιτελείο μου έστελλε πυρομαχικά, όπως του ζητούσα. Αντίθετα, μας καλούσαν να επιστρέψουμε πίσω, αφού στις 29 του Δεκέμβρη υπογράφτηκε συμφωνία για εκεχειρία και τις θέσεις μας θα καταλάμβαναν Άγγλοι στρατιώτες!..»
H αναθεώρηση του Συντάγματος
ΠΡΙΝ προχωρήσει στην προετοιμασία προσχεδίου αναθεώρησης του Συντάγματος, την οποία του ανέθεσε ο Μακάριος, ο Γλαύκος Κληρίδης, Πρόεδρος της Βουλής και στενός συνεργάτης του Κύπριου Προέδρου, θεώρησε αναγκαίο να ζητήσει γνωμάτευση από τον Σερ Φρανκ Σόσκις, διακεκριμένο νομικό, πρώην Γενικό Εισαγγελέα του Ηνωμένου Βασιλείου. Το κρίσιμο ερώτημα, ανάμεσα σε άλλα για τα οποία ζητήθηκε η άποψη του Βρετανού νομικού, ήταν κατά πόσο η Συνθήκη Εγγυήσεως παρείχε το δικαίωμα επέμβασης στην περίπτωση αναθεώρησης άρθρων του Συντάγματος.
Ο ΣΟΣΚΙΣ αποφάνθηκε: «Ναι, αν η αναθεώρηση γίνει χωρίς γενική συμφωνία κι αν διαταράσσει στην ουσία την προστασία που παρέχεται στην τουρκική μειονότητα. Η μη επακριβής, ωστόσο, συμμόρφωση στα άρθρα του συντάγματος δεν δίνει τέτοιο δικαίωμα».
ΥΠΟ το φως της γνωμοδότησης αυτής, ο Κληρίδης εισηγήθηκε στον Μακάριο όπως, αντί να προχωρήσει σε αναθεωρήσεις άρθρων του Συντάγματος, να μην εφαρμόζει τις επίμαχες διατάξεις. «Έβλεπα καθαρά», αναφέρει σχετικά στο βιβλίο του «Η κατάθεσή μου» ο Γλ. Κληρίδης, για τη συνάντηση που είχε με τον Μακάριο αρχές Νοεμβρίου 1963 και όταν πια είχε στα χέρια του τη γνωμοδότηση του Σόσκις, «ότι ο Μακάριος δεν είχε εντυπωσιασθεί. Όταν έπαυσα να μιλώ, είπε πολύ ήρεμα: «Θέλω να ετοιμάσεις ένα προσχέδιο που θα προτείνει συνταγματικές αναθεωρήσεις. Το σύστημα θα παραμείνει προεδρικό. Οι εξουσίες του αντιπροέδρου οι οποίες δημιουργούν εξίσωση προέδρου και αντιπροέδρου, πρέπει να αναθεωρηθούν. Οι χωριστοί δήμοι, οι χωριστές πλειοψηφίες, η αναλογία 70 προς 30 στη δημόσια υπηρεσία και την Αστυνομία και η Ελληνική Κοινοτική Συνέλευση θα καταργηθούν. Θέλω να έχω αυτό το προσχέδιο μέσα στις επόμενες λίγες μέρες. Θέλω να το δείξω στον Σερ Άρθουε Κλαρκ, για να δω τις βρετανικές αντιδράσεις…»
ΟΙ βρετανικές αντιδράσεις ήταν, ως γνωστόν, πολύ θετικές. Ο Κλαρκ, μάλιστα, τότε ύπατος αρμοστής του Ηνωμένου Βασιλείου στην Κύπρο, επέστρεψε στον Μακάριο το σημείωμά του με δικές του χειρόγραφες παρατηρήσεις. Να σημειωθεί ότι, τις προθέσεις του για την αναθεώρηση του Συντάγματος, ο Μακάριος κατέστησε γνωστές και στην κυβέρνηση των ΗΠΑ μέσω του κάλεσε τον Αμερικάνο πρεσβευτή στη Λευκωσία Γουίλκινς, στον οποίο επέδωσε και σχετικό υπόμνημα. Όμως, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ απέφυγε να δώσει οποιαδήποτε απάντηση.
Προβοκάτσια η ανατίναξη του ανδριάντα Μ. Δράκου
Στις 3 Δεκεμβρίου 1963, η Κύπρος συγκλονίστηκε από την είδηση για βόμβα στον ανδριάντα του ήρωα της ΕΟΚΑ Μάρκου Δράκου, στον κυκλικό κόμβο κοντά στην Πύλη Πάφου. Η εγκληματική αυτή ενέργεια δεν ήταν, δυστυχώς, έργο Τούρκων ή ξένων, αλλά Ελλήνων που ανήκαν στο κυβερνητικό στρατόπεδο. Επρόκειτο για καθαρή προβοκάτσια, που αποσκοπούσε στο να παρακινηθεί η Ελληνική Κυβέρνηση να αποστείλει όπλα στην Κύπρο ενόψει της αναμενόμενης τουρκανταρσίας, «αφού οι Τούρκοι ανατινάζουν μέχρι και μνημεία ηρώων μας»!.. Όση «λογική» κι αν έχει το επιχείρημα αυτό από μέρους εκείνων που το σχεδίασαν, αλλά και από εκείνους που το εκτέλεσαν. Πιο κατω, τρεις σημαντικές μαρτυρίες-ντοκουμέντα για την προβοκάτσια:
1. Εθελοντής μαχητής, που ανήκε στο τάγμα του ήρωα της τουρκικής εισβολής Τάσου Μάρκου, αποκάλυψε στον γράφοντα ότι: Τη νύχτα που έγινε η έκρηξη, έκανε με πολλούς άλλους εκπαίδευση στην τότε Παιδαγωγική Ακαδημία. Κάποια στιγμή, πρόσθεσε, κλήθηκε στο τηλέφωνο παριστάμενος αξιωματικός της Αστυνομίας, ο οποίος, επιστρέφοντας σε λίγο, τους ανήγγειλε πως «πρέπει να είμαστε έτοιμοι γιατί ο Τούρκοι ανατίναξαν το άγαλμα του Μάρκου Δράκου». Φίλος του μάρτυρα που απουσίαζε την ώρα εκείνη από την εκπαίδευση και ήρθε αργότερα, αποκάλυψε σ’ αυτόν ότι ο ίδιος είχε τοποθετήσει τη βόμβα μετά από υπόδειξη συγκεκριμένου παράγοντα. «Μου είπε μάλιστα», πρόσθεσε, «και τον λόγο για τον οποίο έβαλαν τη βόμβα: Η Ελληνική Κυβέρνηση υποσχέθηκε να μας στείλει βοήθεια, αλλά καθυστερούσε και βάλαμε τη βόμβα για να δείξουμε στην Ελλάδα ότι “ορίστε κύριοι, οι Τούρκοι μάς βάζουν βόμβες!” Ήταν, δηλαδή, ενέργεια για να εκβιάσουμε την Ελληνική Κυβέρνηση. Να σημειωθεί, κατέληξε, ότι εκείνες τις μέρες είχαμε παραλάβει από την Ελλάδα φορτίο με ημιαυτόματα τυφέκια Μ1, πάνω στα οποία κάναμε εκπαίδευση».
2. Πρόσφυγας από την Αμμόχωστο μου αποκάλυψε πως, προς το τέλος Νοεμβρίου 1963 κλήθηκε με επιστολή από τον υπεύθυνο των ομάδων εθελοντών στις οποίες ανήκε, να επισκεφθεί συγκεκριμένο πρόσωπο στη Λευκωσία «για να παραλάβω μιαν βόμβα για να ανατινάξουμε το άγαλμα του Μάρκου Δράκου. Όμως η βόμβα δεν ήταν έτοιμη και επέστρεψα άπρακτος. Σε μερικές μέρες ο ανδριάντας ανατινάχθηκε…»
3. Αξιωματικός του Κυπριακού Στρατού το 1963 και αργότερα του «Εφεδρικού Σώματος» έγραψε πριν μερικά χρόνια επώνυμα σε εφημερίδα ότι: Ήταν παρών όταν σημαίνων κυβερνητικό στέλεχος, το οποίο κατονόμασε, έδινε τις οδηγίες για την τοποθέτηση της βόμβας».
ΤΗΝ έκρηξη στον Μάρκο Δράκο καταδίκασε με δήλωσή του ο υπουργός Εσωτερικών Πολύκαρπος Γιωρκάτζης, ο οποίος κάλεσε τον λαό «να παραμείνει ήρεμος ενώπιον της απολιτίστου αυτής πράξεως». Εξ άλλου, η «Ένωση Αγωνιστών Λευκωσίας» τόνιζε σε ανακοίνωσή της ότι, «η βόμβα που μόλυνε το άγαλμα του αγωνιστού Μάρκου Δράκου αποτελεί βάρβαρον πρόκλησιν της τουρκικής μειονότητος».
Η ΠΡΟΒΟΚΑΤΣΙΑ, βέβαια, με την έκρηξη στον ανδριάντα του ήρωα Δράκου, δεν μειώνει καθόλου το όργιο αίματος των Τούρκων εναντίον των Ελλήνων Κυπρίων κατά την τουρκανταρσία, ούτε «δένει» με την ανοησία «εκάμαμεν τζ’ εμείς». Περισσότερο, όμως, δεν εξομοιώνεται με τις θηριωδίες των Τούρκων – Τουρκοκυπρίων και εισβολέων –κατά το 1974. Θηριωδίες που, ακόμα και η βρετανική εφημερίδα «Sun» χαρακτήρισε σε ολοσέλιδο τίτλο της «Barbarians» (Βαρβαρότητες).
Η προβοκάτσια με την «αναίμακτη μπανιέρα»
ΣΕ αντιδιαστολή προς την έκρηξη στον Μ. Δράκο, να θυμίσουμε και την τουρκική προβοκάτσια με τη «Μπανιέρα της Ομορφίτας». Την ενέργεια αξιωματικού της ΤΟΡΔΥΚ, ο οποίος παραφρόνησε και σκότωσε τη γυναίκα και τα τρία παιδιά του στα πρώτα στάδια της τουρκικής ανταρσίας. Το γεγονός επισυνέβη σε σπίτι στο οποίο δεν έφθασαν ποτέ οι ελληνικές δυνάμεις που απελευθέρωσαν την Ομορφίτα τα Χριστούγεννα του 1963! Κι όμως οι Τούρκοι απέδωσαν το έγκλημα στους Έλληνες και μέχρι τώρα το παρουσιάζουν σε μουσείο σαν βαρβρότητα της δικής μας πλευράς.
Η ΑΛΗΘΕΙΑ «για την μπανιέρα» προήλθε από τουρκικές πηγές. Σε άρθρα του το 2015 ο εκδότης της εφημερίδας «Αφρίκα» Σενέρ Λεβέντ αναφέρεται σε «αναίμακτη μπανιέρα της Ομορφίτας», αφού, όπως επισημαίνει, έξω από αυτήν φαίνονται πολλά αίματα, αλλά το εσωτερικό της είναι τελείως καθαρό! Όπως αποκαλύπτει, το όλο σκηνικό έστησε «ο εκ Τουρκίας δημοσιογράφος Ομέρ Σαμλί Τζοσάρ, ο οποίος ήταν ειδικός σε θέματα Κυπριακού και βρισκόταν τότε στην Κύπρο ως ανταποκριτής της εφημερίδας «Μιλιέτ», αλλά εργαζόταν πιο πολύ ως αξιωματικός των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών παρά ως δημοσιογράφος».
Για το μεγάλο ψέμα στην περίπτωση αυτή, «φωνάζει» και το ότι τα παιδιά φαίνονται μέσα στην μπανιέρα σε διαφορετικές στάσεις, ενώ άλλο ψέμα, ότι «τα παιδιά πυροβολήθηκαν στο κεφάλι και τα μυαλά τους πετάχτηκαν στους γύρω τοίχους», καταρρίπτεται από δηλώσεις του ίδιου του πατέρα αξιωματικού Ιλκάν, που ήρθε στην Κύπρο το 2003, λέγοντας ότι έπλυνε ο ίδιος τις σορούς των παιδιών του και ότι κανένα από αυτά δεν είχε πυροβοληθεί στο κεφάλι»!
Φιλελεύθερος
Στις 3 Δεκεμβρίου 1963, η Κύπρος συγκλονίστηκε από την είδηση για βόμβα στον ανδριάντα του ήρωα της ΕΟΚΑ Μάρκου Δράκου, στον κυκλικό κόμβο κοντά στην Πύλη Πάφου. Η εγκληματική αυτή ενέργεια δεν ήταν, δυστυχώς, έργο Τούρκων ή ξένων, αλλά Ελλήνων που ανήκαν στο κυβερνητικό στρατόπεδο. Επρόκειτο για καθαρή προβοκάτσια, που αποσκοπούσε στο να παρακινηθεί η Ελληνική Κυβέρνηση να αποστείλει όπλα στην Κύπρο ενόψει της αναμενόμενης τουρκανταρσίας, «αφού οι Τούρκοι ανατινάζουν μέχρι και μνημεία ηρώων μας»!.. Όση «λογική» κι αν έχει το επιχείρημα αυτό από μέρους εκείνων που το σχεδίασαν, αλλά και από εκείνους που το εκτέλεσαν. Πιο κατω, τρεις σημαντικές μαρτυρίες-ντοκουμέντα για την προβοκάτσια:
1. Εθελοντής μαχητής, που ανήκε στο τάγμα του ήρωα της τουρκικής εισβολής Τάσου Μάρκου, αποκάλυψε στον γράφοντα ότι: Τη νύχτα που έγινε η έκρηξη, έκανε με πολλούς άλλους εκπαίδευση στην τότε Παιδαγωγική Ακαδημία. Κάποια στιγμή, πρόσθεσε, κλήθηκε στο τηλέφωνο παριστάμενος αξιωματικός της Αστυνομίας, ο οποίος, επιστρέφοντας σε λίγο, τους ανήγγειλε πως «πρέπει να είμαστε έτοιμοι γιατί ο Τούρκοι ανατίναξαν το άγαλμα του Μάρκου Δράκου». Φίλος του μάρτυρα που απουσίαζε την ώρα εκείνη από την εκπαίδευση και ήρθε αργότερα, αποκάλυψε σ’ αυτόν ότι ο ίδιος είχε τοποθετήσει τη βόμβα μετά από υπόδειξη συγκεκριμένου παράγοντα. «Μου είπε μάλιστα», πρόσθεσε, «και τον λόγο για τον οποίο έβαλαν τη βόμβα: Η Ελληνική Κυβέρνηση υποσχέθηκε να μας στείλει βοήθεια, αλλά καθυστερούσε και βάλαμε τη βόμβα για να δείξουμε στην Ελλάδα ότι “ορίστε κύριοι, οι Τούρκοι μάς βάζουν βόμβες!” Ήταν, δηλαδή, ενέργεια για να εκβιάσουμε την Ελληνική Κυβέρνηση. Να σημειωθεί, κατέληξε, ότι εκείνες τις μέρες είχαμε παραλάβει από την Ελλάδα φορτίο με ημιαυτόματα τυφέκια Μ1, πάνω στα οποία κάναμε εκπαίδευση».
2. Πρόσφυγας από την Αμμόχωστο μου αποκάλυψε πως, προς το τέλος Νοεμβρίου 1963 κλήθηκε με επιστολή από τον υπεύθυνο των ομάδων εθελοντών στις οποίες ανήκε, να επισκεφθεί συγκεκριμένο πρόσωπο στη Λευκωσία «για να παραλάβω μιαν βόμβα για να ανατινάξουμε το άγαλμα του Μάρκου Δράκου. Όμως η βόμβα δεν ήταν έτοιμη και επέστρεψα άπρακτος. Σε μερικές μέρες ο ανδριάντας ανατινάχθηκε…»
3. Αξιωματικός του Κυπριακού Στρατού το 1963 και αργότερα του «Εφεδρικού Σώματος» έγραψε πριν μερικά χρόνια επώνυμα σε εφημερίδα ότι: Ήταν παρών όταν σημαίνων κυβερνητικό στέλεχος, το οποίο κατονόμασε, έδινε τις οδηγίες για την τοποθέτηση της βόμβας».
ΤΗΝ έκρηξη στον Μάρκο Δράκο καταδίκασε με δήλωσή του ο υπουργός Εσωτερικών Πολύκαρπος Γιωρκάτζης, ο οποίος κάλεσε τον λαό «να παραμείνει ήρεμος ενώπιον της απολιτίστου αυτής πράξεως». Εξ άλλου, η «Ένωση Αγωνιστών Λευκωσίας» τόνιζε σε ανακοίνωσή της ότι, «η βόμβα που μόλυνε το άγαλμα του αγωνιστού Μάρκου Δράκου αποτελεί βάρβαρον πρόκλησιν της τουρκικής μειονότητος».
Η ΠΡΟΒΟΚΑΤΣΙΑ, βέβαια, με την έκρηξη στον ανδριάντα του ήρωα Δράκου, δεν μειώνει καθόλου το όργιο αίματος των Τούρκων εναντίον των Ελλήνων Κυπρίων κατά την τουρκανταρσία, ούτε «δένει» με την ανοησία «εκάμαμεν τζ’ εμείς». Περισσότερο, όμως, δεν εξομοιώνεται με τις θηριωδίες των Τούρκων – Τουρκοκυπρίων και εισβολέων –κατά το 1974. Θηριωδίες που, ακόμα και η βρετανική εφημερίδα «Sun» χαρακτήρισε σε ολοσέλιδο τίτλο της «Barbarians» (Βαρβαρότητες).
Η προβοκάτσια με την «αναίμακτη μπανιέρα»
ΣΕ αντιδιαστολή προς την έκρηξη στον Μ. Δράκο, να θυμίσουμε και την τουρκική προβοκάτσια με τη «Μπανιέρα της Ομορφίτας». Την ενέργεια αξιωματικού της ΤΟΡΔΥΚ, ο οποίος παραφρόνησε και σκότωσε τη γυναίκα και τα τρία παιδιά του στα πρώτα στάδια της τουρκικής ανταρσίας. Το γεγονός επισυνέβη σε σπίτι στο οποίο δεν έφθασαν ποτέ οι ελληνικές δυνάμεις που απελευθέρωσαν την Ομορφίτα τα Χριστούγεννα του 1963! Κι όμως οι Τούρκοι απέδωσαν το έγκλημα στους Έλληνες και μέχρι τώρα το παρουσιάζουν σε μουσείο σαν βαρβρότητα της δικής μας πλευράς.
Η ΑΛΗΘΕΙΑ «για την μπανιέρα» προήλθε από τουρκικές πηγές. Σε άρθρα του το 2015 ο εκδότης της εφημερίδας «Αφρίκα» Σενέρ Λεβέντ αναφέρεται σε «αναίμακτη μπανιέρα της Ομορφίτας», αφού, όπως επισημαίνει, έξω από αυτήν φαίνονται πολλά αίματα, αλλά το εσωτερικό της είναι τελείως καθαρό! Όπως αποκαλύπτει, το όλο σκηνικό έστησε «ο εκ Τουρκίας δημοσιογράφος Ομέρ Σαμλί Τζοσάρ, ο οποίος ήταν ειδικός σε θέματα Κυπριακού και βρισκόταν τότε στην Κύπρο ως ανταποκριτής της εφημερίδας «Μιλιέτ», αλλά εργαζόταν πιο πολύ ως αξιωματικός των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών παρά ως δημοσιογράφος».
Για το μεγάλο ψέμα στην περίπτωση αυτή, «φωνάζει» και το ότι τα παιδιά φαίνονται μέσα στην μπανιέρα σε διαφορετικές στάσεις, ενώ άλλο ψέμα, ότι «τα παιδιά πυροβολήθηκαν στο κεφάλι και τα μυαλά τους πετάχτηκαν στους γύρω τοίχους», καταρρίπτεται από δηλώσεις του ίδιου του πατέρα αξιωματικού Ιλκάν, που ήρθε στην Κύπρο το 2003, λέγοντας ότι έπλυνε ο ίδιος τις σορούς των παιδιών του και ότι κανένα από αυτά δεν είχε πυροβοληθεί στο κεφάλι»!
Φιλελεύθερος
Σχόλια