FT: Το παρασκήνιο στην μάχη των αγωγών

Sylvia Pfeifer
Η μάχη του ΤΑΡ εναντίον του South Stream. Ο Δρόμος του Νότου και ο στόχος της ΕΕ για απεξάρτηση από τη Ρωσία. Τα νομικά προβλήματα στις συμφωνίες της Gazprom που αναμένεται να δώσει σκληρή μάχη.
Οι αγωγοί πετρελαίου και φυσικού αερίου δεν είναι απλοί χαλύβδινοι σωλήνες που μεταφέρουν ενέργεια από το ένα μέρος στο άλλο. Είναι πολύ ακριβές υποδομές με ιστορία που βρίθει πολιτικών αμφισβητήσεων, διαμαχών και αντιπαλοτήτων αναφορικά με τις τιμές και την πρόσβαση.
«Η πολιτική των αγωγών» είναι τρόπος ζωής για πολλές περιοχές του πλανήτη, από το Πακιστάν και την Ινδία μέχρι τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη. Η ηπειρωτική Ευρώπη εδώ και καιρό προσπαθεί να διαφοροποιήσει τις ενεργειακές της πηγές ώστε να απεξαρτηθεί από τη Ρωσία και να ενισχύσει την ασφάλεια της προσφοράς ενέργειας.
Η πρόοδος στα σχέδια για την ανάπτυξη ενός «νότιου αγωγού» από την Κασπία Θάλασσα μέσω της Τουρκίας προς την Ευρώπη έθεσε ξανά επί τάπητος τις ενεργειακές ανάγκες της Γηραιάς Ηπείρου.
Αυτό το καλοκαίρι, μετά από μία δεκαετία σχεδιασμού, η κοινοπραξία που ηγείται από την ΒΡ για την ανάπτυξη του κοιτάσματος Shaz Deniz II στην Κασπία Θάλασσα του Αζερμπαϊτζάν επέλεξε τον Trans Adriatic Pipeline για την αρχική μεταφορά 10 δισ. κυβικών μέτρων αερίου ετησίως. Ο αγωγός θα ξεκινά κοντά στα ελληνο-τουρκικά σύνορα, θα διασχίζει την Ελλάδα, την Αλβανία και την Αδριατική Θάλασσα προς τη νότιο Ιταλία.
Η μεταφορά του φυσικού αερίου έχει προγραμματιστεί να ξεκινήσει το 2019 και θα είναι η πρώτη φορά που θα υπάρχει σαφής και καθαρή οδός για το αέριο της Κασπίας προς τους Ευρωπαίους καταναλωτές, αποφεύγοντας τη Ρωσία. Ακόμη και εάν ο αρχικός όγκος μεταφερόμενου αερίου είναι μόλις 2% της συνολικής ευρωπαϊκής ζήτησης – η Ρωσία θα προσφέρει 15πλάσια ποσότητα φέτος – οι υποστηρικτές αυτού του σχεδίου επισημαίνουν ότι είναι μόλις η αρχή.
«Οι αγωγοί θα είναι κλιμακούμενοι και κατά συνέπεια θα αυξήσουν σημαντικά τον όγκο προσφοράς αερίου και από άλλα κοιτάσματα επίσης» δήλωσε ο Günther Oettinger, αρμόδιος επίτροπος της ΕΕ για θέματα ενέργειας μιλώντας σε συνέδριο στην Ουάσινγκτον τον Ιούλιο και συμπλήρωσε: «Εκτιμώ ότι το Αζερμπαϊτζάν μαζί με άλλες χώρες στην περιοχή της Κασπίας, θα μας προμηθεύουν τουλάχιστον 30 δισ. κυβικά μέτρα μέχρι το 2025».
Αυτές οι τόσο αισιόδοξες εκτιμήσεις παρακίνησαν ορισμένους παρατηρητές της αγοράς να προβλέψουν ότι η Ρωσία – η οποία αντιστοιχεί περίπου στο 30% των ευρωπαϊκών εισαγωγών αερίου – θα παλέψει για να διατηρήσει το μερίδιο της αγοράς που κατέχει και τονίζουν πως το σχέδιό της να κατασκευάσει τον South Stream, τον αγωγό που θα περνά κάτω από τη Μαύρη Θάλασσα, είναι το εναρκτήριο λάκτισμα στη μάχη.
Το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών της Ρωσίας προς την Ευρώπη εδώ και καιρό μεταφέρεται δια θαλάσσης από την Ουκρανία. Όμως, το 2006 και το 2009, οι δύο χώρες μέσα στο βαρύ χειμώνα ενεπλάκησαν σε διαμάχη με αποτέλεσμα να υπάρξει διακοπή της παροχής φυσικού αερίου που δημιούργησε και μετέπειτα προβλήματα.
Ο South Stream θα παρακάμπτει την Ουκρανία «βάσει του ευρωπαϊκού στόχου για ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας» υποστηρίζει η ιστοσελίδα του South Stream κάνοντας επίσης λόγο για ένα «έργο – κλειδί εντός της στρατηγικής για τη διαφοροποίηση των οδών φυσικού αερίου προς την ΕΕ».
Η εταιρεία South Stream που είναι υπεύθυνη για το offshore τμήμα του αγωγού – η οποία απαρτίζεται από τη ρωσική Gazprom που έχει το 51%, την ιταλική ΕΝΙ που έχει το 20%, τη γαλλική EDF και τη Γερμανική Wintershall με 15% έκαστη – σκοπεύει να ορίσει την απονομή των συμβολαίων φέτος και να ξεκινήσει η κατασκευή το 2014. Ο αγωγός εκτιμάται ότι θα μεταφέρει 15 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως από τα τέλη του 2015, με τον όγκο να αυξάνεται σταδιακά ώστε να αγγίξει τα 63 δισ. κυβικά μέτρα.
Οι δύο πρώτοι αγωγοί, σε σύνολο τεσσάρων, δεν θα μεταφέρουν νέο φυσικό αέριο, αλλά θα υποκαταστήσουν τις υπάρχουσες συμφωνίες πώλησης. Παρόλα αυτά, ορισμένοι παρατηρητές υποστηρίζουν ότι επιτυγχάνεται ένας βασικός στόχος. «Εάν η Gazprom κατασκευάσει έστω και δύο μόνο από τους συνολικά 4 αγωγούς που έχει σχεδιάσει, επιτυγχάνει το βασικό της στόχο.
Σε μεγάλο βαθμό, στην αρχή τουλάχιστον, θα μεταφέρει φυσικό αέριο από υπάρχουσες συμφωνίες. Στόχος είναι απλώς να μειωθεί η εξάρτηση της Ρωσίας από τη δίοδο της Ουκρανίας» εξηγεί ο Laurent Ruseckas, αναλυτής της συμβουλευτικής IHS CERA για την Κασπία.
Ο John Roberts, ανεξάρτητος αναλυτής που ειδικεύεται σε θέματα ενεργειακής ασφάλειας και συγγραφέας του «Pipeline Politics: The Caspian and Global Energy Security», δηλώνει πως ο South Stream, «αν μη τι άλλο θα ξεκινήσει». Εκτιμά ότι οι δύο από τους 4 αγωγούς θα κατασκευαστούν.
Το έργο όμως, μπορεί να αντιμετωπίσει προβλήματα. «Προς το παρόν, οι συμφωνίες της Gazprom με μεμονωμένες χώρες φαίνεται πως δε συμβαδίζουν με την νομοθεσία της ΕΕ (που υποχρεώνει τις εταιρείες που διαχειρίζονται τους αγωγούς να δώσουν πρόσβαση και σε τρίτα μέρη ή να ζητήσουν ειδική εξαίρεση από αυτόν τον κανόνα)» εξηγεί και συμπληρώνει: «Εν αντιθέσει με τον ΤΑΡ που επεδίωξε να καταλήξει σε μία κυρίαρχη συμφωνία με όλες τις χώρες, ο South Stream είναι μόνο μία συρραφή διμερών συμφωνιών».
Η εκπρόσωπος του κ. Oettinger δήλωσε πως ενώ ο South Stream «δεν είναι η βασική μας προτεραιότητα, αναγνωρίζουμε ότι υπάρχει αξία σε αυτό το έργο, ειδικότερα για τη Ρωσία». «Το τμήμα του South Stream που θα βρίσκεται σε ευρωπαϊκό έδαφος θα υπόκειται στους κανόνες εσωτερικής ενεργειακής αγοράς, αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν θα επιβάλει στο South Stream παράλογες ή αδικαιολόγητες ρυθμιστικές απαιτήσεις. Ο χειρισμός θα είναι δίκαιος και ισότιμος με άλλες ευρωπαϊκές υποδομές» προσέθεσε.
Όπως κι αν εξελιχθούν τα πράγματα, ο κ. Ruseckas σημειώνει ότι ΤΑΡ και South Stream δεν θα παλέψουν για τις αγορές. «Η ΕΕ εξαρτάται από τη Ρωσία για μεγάλο μέρος του φυσικού αερίου που καταναλώνει. Αυτό δεν θα αλλάξει» εκτιμά.
Για τον ΤΑΡ, οι επόμενοι μήνες είναι κρίσιμοι καθώς ετοιμάζεται για τη φάση κατασκευής. Το Σεπτέμβριο η κοινοπραξία του Shaz Deniz αποκάλυψε τη λίστα των αγοραστών του αερίου, όπου περιλαμβάνεται η Royal Dutch Shell, η γερμανική Eon, η γαλλική GDF Suez και η ιταλική Enel.
Είναι όμως, μία ακριβή προσπάθεια. Όλη η κοινοπραξία θα στοιχίσει περίπου 40 δισ. δολ. – 25 δισ. για την ανάπτυξη του κοιτάσματος Shaz Deniz II και τουλάχιστον 15 δισ. δολ για το σύστημα μεταφοράς, όπου περιλαμβάνεται και ο τεράστιος νέος αγωγός Tanap που θα περνά από την Τουρκία. Δεν έχουν ακόμη δοθεί οικονομικά στοιχεία για αυτό. Ο ΤΑΡ δήλωσε μόνο πως το κόστος του έργου στην Ελλάδα θα είναι περίπου 1,5 δισ. ευρώ.
Σύμφωνα με το Michael Hoffman, διευθυντή εξωτερικών υποθέσεων στον ΤΑΡ, ανεξαρτήτως της αρχικής δυναμικότητας του αγωγού, είναι μία πηγή νέας προσφοράς. «Το ερώτημα δεν είναι εάν ο ΤΑΡ θα κάνει τη μεγάλη διαφορά ως προς τη διαφοροποίηση της προσφοράς στην ΕΕ» δήλωσε και συμπλήρωσε: «Το θέμα είναι να υπάρξει μία νέα πηγή αερίου από την Κασπία Θάλασσα. Θα ανοίξει ο διάδρομος του Νότου. Δείτε το ως ένα πρώτο βήμα σε ένα μεγαλύτερο έργο που θα αυξήσει την προσφορά»
euro2day