Μεταναστευτικό και εθνομηδενιστική Αριστερά
Του Δημήτρη Μάρτου
Η αποχώρηση των μεταναστών από τα ελληνικά σύνορα, είτε εξαιτίας του κορωνοϊού, επειδή αυτός αποδυνάμωσε το επιχείρημα της ελεύθερης διακίνησή τους, είτε γιατί η Τουρκία ικανοποιήθηκε οικονομικά από την Ευρώπη, όπως διατείνεται ένα μέρος του γερμανικού Τύπου, είναι προσωρινή. Είτε έτσι, είτε αλλιώς, θα τους ξαναφέρουν, όσους βέβαια καταφέρουν να γλυτώσουν από την αντικορωνοϊκή πολιτική της ερντογανικής παρέας.
Αυτό το κείμενο είναι μια κριτική στα εθνικά αντανακλαστικά ομάδων της ελληνικής Αριστεράς, με αφορμή τη στάση τους στη λεγόμενη «μεταναστευτική κρίση».
Αυτό το κείμενο είναι μια κριτική στα εθνικά αντανακλαστικά ομάδων της ελληνικής Αριστεράς, με αφορμή τη στάση τους στη λεγόμενη «μεταναστευτική κρίση».
Η Νεολαία του ΣΥΡΙΖΑ, σε πρόσφατο κείμενό της, αντιμετωπίζει το μεταναστευτικό με το «σύνθετο χαρακτήρα του ως ανθρωπιστικό, ταξικό και διεθνές ζήτημα», αλλά όχι και… εθνικό. Γιατί αυτή η πρεμούρα ενάντια σε ό,τι είναι εθνικό; Γιατί οι μετανάστες, τους οποίους κινητοποιεί και διακινεί η Τουρκία, μαζί με κάποιους εμπόρους ψυχών, εργαλειοποιούνται και από παρέες Αριστερών; Αφού το μεταναστευτικό είναι «αποτέλεσμα της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης» (Ιδρυτικό Συνέδριο ΣΥΡΙΖΑ, 2019), μήπως οι διακηρύξεις περί ‘’ελεύθερης διακίνησης’’ δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να διευρύνουν την ασύδοτη διακίνηση κεφαλαίων και εργατικής δύναμης, που, πρωτίστως, αντιστρατεύεται τον εθνικό τους έλεγχο;
Υπάρχουν δύο μορφές εργαλειοποίησης του μεταναστευτικού. Η νεοφιλελεύθερη, του δυτικού ιμπεριαλισμού και η του τουρκικού ιμπεριαλισμού.
Η νεοφιλελεύθερη εργαλειοποίηση
Είναι γνωστή η ανάπτυξη μιας νέας κεφαλαιοκρατικής και εργατικής γεωγραφίας, την οποία επιδιώκουν τα ισχυρά κράτη της Δύσης, όπως αυτά εκφράζονται από την κουλτούρα του Νταβός και των γκόλντενμπόυς. Η νέα γεωγραφία αντιστρατεύεται την αρχιτεκτονική των εθνών-κρατών και των συνόρων, επειδή αυτά προβάλλουν εμπόδια στις ανεξέλεγκτες μετακινήσεις ανθρώπων, στην αγελοποίηση και την αποεθνικοποίησή τους. Είναι γνωστό ότι απογυμνωμένοι οι άνθρωποι από εθνικές ταυτότητες χειραγωγούνται ευκολότερα.
Σ’ αυτήν την προοπτική ευθυγραμμίζονται και εκδοχές της Αριστεράς, που προσβλέπουν μέσα από τις μεταναστευτικές ροές στην ανασυγκρότηση του αντικαπιταλιστικού οράματος, από το οποίο αντλούν το υπαρξιακό τους υπόστρωμα. Πολλοί θεωρητικοί της θεωρούν ότι στα χρόνια της παγκοσμιοποίησης, το παραδοσιακό επαναστατικό υποκείμενο, η εργατική τάξη, εκτράπηκε σε ακροδεξιές αναζητήσεις και σε εθνι(κι)σμό (έμφαση στην υπεράσπιση των εθνικών αξιών). Συνεπώς, η ανασύνθεση του επαναστατικού οράματος θα γίνει με ένα νέο εργατικό υποκείμενο, τους μετανάστες, στους οποίους χαλαρώνει, αυτό που οι μαρξιστές συνήθως θεωρούσαν μια «ενοχλητική υπόθεση», η εθνική συνείδηση. Προσβλέπουν, δηλαδή, σε μια νέα παγκόσμια εργατική γεωγραφία, όπου οι παγκόσμιες ροές της εργατικής δύναμης, οι νέοι σταθμοί διαμονής και διανομής της, οι μεγαπόλεις και παγκοσμιουπόλεις, θα αναμορφώσουν τα παραγωγικά και καταναλωτικά δίκτυα και θα ανατρέψουν τις παραδοσιακές δομές, τα έθνη-κράτη, δημιουργώντας το νέο υποκείμενο, αντίδοτο στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. Μερικοί το αποκαλούν «πλήθος» (Χάρντ-Νέγκρι, Η αυτοκρατορία, 2000). Πολλοί, μάλιστα, νομίζουν ότι οι διακινητές των μεταναστών υποκαθιστούν τις παλαιές εργατικές ‘’πρωτοπορίες’’. Δεν λένε, όμως, πιο θα είναι το παρελθόν και η μνήμη αυτού του νέου υποκειμένου; ή δεν θα έχει; ή θα έχει τη μνήμη του Δυτικού πολιτισμού, όπως έγινε και με το προλεταριάτο του ‘’διεθνιστικού’’ κομμουνιστικού μανιφέστου, που διέψευσε τις προσδοκίες για την οικουμενική και απελευθερωτική του φύση;
Σ’ αυτήν την προοπτική ευθυγραμμίζονται και εκδοχές της Αριστεράς, που προσβλέπουν μέσα από τις μεταναστευτικές ροές στην ανασυγκρότηση του αντικαπιταλιστικού οράματος, από το οποίο αντλούν το υπαρξιακό τους υπόστρωμα. Πολλοί θεωρητικοί της θεωρούν ότι στα χρόνια της παγκοσμιοποίησης, το παραδοσιακό επαναστατικό υποκείμενο, η εργατική τάξη, εκτράπηκε σε ακροδεξιές αναζητήσεις και σε εθνι(κι)σμό (έμφαση στην υπεράσπιση των εθνικών αξιών). Συνεπώς, η ανασύνθεση του επαναστατικού οράματος θα γίνει με ένα νέο εργατικό υποκείμενο, τους μετανάστες, στους οποίους χαλαρώνει, αυτό που οι μαρξιστές συνήθως θεωρούσαν μια «ενοχλητική υπόθεση», η εθνική συνείδηση. Προσβλέπουν, δηλαδή, σε μια νέα παγκόσμια εργατική γεωγραφία, όπου οι παγκόσμιες ροές της εργατικής δύναμης, οι νέοι σταθμοί διαμονής και διανομής της, οι μεγαπόλεις και παγκοσμιουπόλεις, θα αναμορφώσουν τα παραγωγικά και καταναλωτικά δίκτυα και θα ανατρέψουν τις παραδοσιακές δομές, τα έθνη-κράτη, δημιουργώντας το νέο υποκείμενο, αντίδοτο στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. Μερικοί το αποκαλούν «πλήθος» (Χάρντ-Νέγκρι, Η αυτοκρατορία, 2000). Πολλοί, μάλιστα, νομίζουν ότι οι διακινητές των μεταναστών υποκαθιστούν τις παλαιές εργατικές ‘’πρωτοπορίες’’. Δεν λένε, όμως, πιο θα είναι το παρελθόν και η μνήμη αυτού του νέου υποκειμένου; ή δεν θα έχει; ή θα έχει τη μνήμη του Δυτικού πολιτισμού, όπως έγινε και με το προλεταριάτο του ‘’διεθνιστικού’’ κομμουνιστικού μανιφέστου, που διέψευσε τις προσδοκίες για την οικουμενική και απελευθερωτική του φύση;
Η τουρκική εργαλειοποίηση των μεταναστών
Ως προς τη μεταναστευτική συμπεριφορά της Τουρκίας, η ελληνική, αλλά και η διεθνής Αριστερά, αδυνατούν να τη δουν ως προϊόν ενός χαμηλού επιπέδου εθνι(κι)σμό, ο οποίος αντλεί τα σημεία, τις έννοιες και τις πρακτικές του, από τρία ιστορικά πεδία: α) την οθωμανική αυτοκρατορία, που δίνει τα ιστορικά πρότυπα εργαλειοποίησης-μισθοφοροποίησης των μεταναστών, β) τον ισλαμισμό, που συναρθρώνει την ιδεολογική ταυτότητα των απειλούντων τα ελληνικά σύνορα και γ) τον κεμαλισμό, που εξασφαλίζει τη διεθνή νομιμοποίηση των ιμπεριαλιστικών στοχεύσεων του τουρκικού κράτους.
Αυτή η αδυναμία της Αριστεράς έχει ιστορική βάση. Από το 19ο αιώνα αξιολογούσε τους διαφόρους εθνικισμούς με βάση τη διχοτομία προοδευτικό/αντιδραστικό. Ό,τι εξυπηρετούσε το προλεταριάτο των αναπτυγμένων καπιταλιστικά χωρών ορίστηκε, εντελώς αυθαίρετα, προοδευτικό και ό,τι δεν το εξυπηρετούσε, αντιδραστικό. Το προοδευτικό αντιπροσώπευε, στη σκέψη του Μαρξ, η Δυτική Ευρώπη, ενώ το αντιδραστικό η Ρωσία. Έτσι, η οθωμανική αυτοκρατορία, που αναχαίτιζε τη Ρωσία, είχε θετική διάσταση στην προοδευτική εξέλιξη της ανθρωπότητας και στην προοπτική του κομμουνισμού, ενώ οι βαλκανικές επαναστάσεις, που υποθάλπονταν, μέσω της Ορθοδοξίας, από τη Ρωσία, είχαν αρνητική. Αυτές οι σχηματοποιήσεις δημιούργησαν στους κόλπους των μαρξιστών μια θετικότητα ως προς τον τουρκικό εθνικισμό και μια αρνητικότητα για τον ελληνικό. Ο τελευταίος γινόταν αποδεκτός από το Δυτικό μαρξισμό μόνο στο σημείο που δεν αμφισβητούσε την πρωτοκαθεδρία του τουρκικού εθνικισμού στην ανατολική Μεσόγειο, ενώ από το ρωσικό μαρξισμό όταν δεν αμφισβητούσε την πρωτοκαθεδρία του σλάβικου εθνικισμού στα Βαλκάνια.
Επειδή η ελληνική Αριστερά, στις περισσότερες εκδοχές της, ήταν εξαρτημένη από ξένα ιδεολογικά κέντρα (Β΄ και Γ΄ Διεθνή κλπ), εκτράπηκε σε μια κατευναστική, ιππεχτσική και φιλοτουρκική στάση, συμβάλλοντας περισσότερο στην απόκρυψη του τουρκικού προβλήματος, δηλαδή, στην απόκρυψη των ιστορικών γενοκτονιών και την καταπίεση που υφίστανται οι εθνικές κοινότητες της Μικράς Ασίας.
Ο τουρκικός εθνικισμός κατανοεί τον κόσμο υπό την οπτική του ολιγοεθνισμού, δηλαδή, της αναδιαμόρφωσης της παγκόσμιας πολιτικής αρχιτεκτονικής, μέσω της απορρόφησης των μικρών και αδύναμων εθνών-κρατών από λίγα ισχυρά. Το μοντέλο κυριαρχίας μιμείται, κυρίως, την ολιγοεθνική στρατηγική των ευρωπαϊκών υπερδυνάμεων, που προωθούν την ανασύσταση των παλαιών αποικιοκρατικών αυτοκρατοριών τους. Η Τουρκία θεωρεί την Ελλάδα ως εν δυνάμει χώρο απορρόφησής της στους αυτοκρατορικούς της στόχους.
Οι διακηρύξεις επεκτατισμού, εκτός από τη ρητορική της παρέας του Ερντογάν, είναι διατυπωμένες και σε κείμενα, όπως «Το Στρατηγικό Βάθος της Τουρκίας», του πρ. πρωθυπουργού Αχμέτ Νταβούτογλου, απ’ όπου αντλεί τις καθοδηγητικές της κατευθύνσεις η ερντογανική παρέα. Πρόκειται για κείμενο αναπροσαρμογής των σχέσεων ανάμεσα στην ισλαμο-οθωμανική παράδοση και την εκδυτικιστική-κεμαλική στα πλαίσια προετοιμασίας του Τουρκικού κράτους, ώστε «να απαντήσει με την απαιτούμενη σκληρότητα σε κάθε γεγονός που απειλεί τους στρατηγικούς του υπολογισμούς».
Όμως, τι κοινό έχουν οι μετανάστες από το Αφγανιστάν, Πακιστάν, Αφρική, Μέση Ανατολή με τους «στρατηγικούς υπολογισμούς» της Τουρκίας, που μπορεί να τους πείσει να χάσουν τη ζωή τους στα συρματοπλέγματα του Έβρου; Για τους περισσότερους υπάρχει μια κοινή ταυτότητα, που την αντιπροσωπεύει ο ισλαμισμός, που διαβάζει την Ελλάδα ως ετερότητά τους, ως άπιστη που πρέπει να τιμωρηθεί, γιατί εμποδίζει την εξάπλωση της θέλησης του Αλλάχ. Επιπλέον, η τουρκική προπαγάνδα διατείνεται ότι η Ελλάδα κατέχει εδάφη και θάλασσες που ανήκουν στους Μουσουλμάνους. Εκμεταλλευόμενη μια ισχύουσα για όλους τους ισλαμιστές πολιτική φιλοσοφία, ότι το Ισλάμ πρέπει να καθοδηγεί την κοινωνική, πολιτική και προσωπική ζωή τους, τους ενθαρρύνει σε μια μισαλλόδοξη και επιθετική πνευματικότητα. Έτσι, στον Έβρο η Τουρκία επαναλαμβάνει τα της βόρειας Συρίας, δημιουργεί ομάδες τζιχαντιστών.
Η ρητορική της ανημποριάς και του νεοδοσιλογισμού
Οι Έλληνες Αριστεροί εθνομηδενιστές, όμως, ανέχονται, αν δεν υποστηρίζουν, αυτή την εμφανή και διακηρυγμένη επεκτατική στρατηγική. Διασπείρουν τα ψέματα του Ερντογάν, αποδίδοντας το κλείσιμο των συνόρων σε «φασιστική» πρακτική της ελληνικής κυβέρνησης, ενώ φτάνουν να χαρακτηρίζουν την εκμετάλλευση των μεταναστών από τα δίκτυα διακίνησής τους, «ανθρωπισμό». Παραβλέπουν, αφελώς ή δολίως, ότι άλλο ο μετανάστης που έρχεται ως ικέτης και άλλο ο ενταγμένος ως μισθοφόρος στις στοχεύσεις πολεμοκάπηλων. Άλλο οι Έλληνες πολίτες που «συντρέχουν στην άμυνα των συνόρων» και τους οποίους αποκαλούν, προβοκατόρικα, «φασίστες», και άλλο οι ‘’μετανάστες’’, που κρατώντας συρματοκόπτες, όπλα και δακρυγόνα, συντρέχουν στην παραβίαση των συνόρων. Προφανώς, οι τελευταίοι δεν σπρώχνονται στην Ελλάδα για να την ανανεώσουν, ούτε για να πάνε στην Ευρώπη, αλλά για να χρησιμοποιηθούν ως θύλακες αποσταθεροποίησης. Γιατί δεν προκρίνουν να πάνε στη Γερμανία από άλλους συντομότερους δρόμους, πχ, μέσω Βουλγαρίας, ή με τρένο…;
Είναι αποκαλυπτικό ένα «επαίσχυντο κείμενο» (χαρακτηρισμός Γ. Καραμπελιά-Γ. Ρακκά), που δημοσίευσε η Le Μonde και υπογράφουν 50 διανοούμενοι, ξένοι και Έλληνες, πρώην και νυν στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, με το οποίο καταγγέλλουν το κλείσιμο των συνόρων από την ελληνική κυβέρνηση και καλούν την ΕΕ και τις χώρες της Ευρώπης να επιβάλουν στην Ελλάδα το άνοιγμα των συνόρων και την αποδοχή των τουρκικών εκβιασμών. Οι επιφανείς υπογράφοντες, με το να υποστηρίζουν ένα ιστορικό μόρφωμα που, εκτός από την κακομεταχείριση των μεταναστών από τους τζιανταρμάδες του, αρνείται τα ανθρώπινα και εθνικά δικαιώματα στους Κούρδους και άλλες ιστορικές εθνότητες της Μικράς Ασίας και για τα οποία δεν έχουν πει μία λέξη, συγχέουν, μάλλον, τον ανθρωπισμό με την παλιανθρωπιά.
Το ξέσκισμα των δοσίλογων του παρελθόντος, με χολερικό λεξιλόγιο, δεν εξιλεώνει τον σύγχρονο δοσιλογισμό. Με κείμενα σαν και αυτά των ‘’50’’, της ‘’Επιτροπής Δικαιωμάτων’’ και της ‘’Νεολαίας’’ του ΣΥΡΙΖΑ, όχι μόνον δεν αντιμετωπίζεις, το «προσφυγικό ζήτημα», αλλά οδηγείς τους Έλληνες να εκπλήσσονται θετικά από τη στάση του Μητσοτάκη, επειδή αυτός, τουλάχιστον, έπραξε το αυτονόητο, αφήνοντας τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ να ψάχνει αντιπολιτευτικό λόγο σε μια ρητορική ανημποριάς: «Πώς ακριβώς θα φυλάξετε τα θαλάσσια σύνορα;… Πείτε να ξέρουμε κι εμείς».
Το ξέσκισμα των δοσίλογων του παρελθόντος, με χολερικό λεξιλόγιο, δεν εξιλεώνει τον σύγχρονο δοσιλογισμό. Με κείμενα σαν και αυτά των ‘’50’’, της ‘’Επιτροπής Δικαιωμάτων’’ και της ‘’Νεολαίας’’ του ΣΥΡΙΖΑ, όχι μόνον δεν αντιμετωπίζεις, το «προσφυγικό ζήτημα», αλλά οδηγείς τους Έλληνες να εκπλήσσονται θετικά από τη στάση του Μητσοτάκη, επειδή αυτός, τουλάχιστον, έπραξε το αυτονόητο, αφήνοντας τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ να ψάχνει αντιπολιτευτικό λόγο σε μια ρητορική ανημποριάς: «Πώς ακριβώς θα φυλάξετε τα θαλάσσια σύνορα;… Πείτε να ξέρουμε κι εμείς».
Η κατάχρηση εύσχημων εννοιών, ‘’ανθρωπισμός’’, ‘’διεθνισμός’’, ‘’αλληλεγγύη’’, δεν μπορεί να συγκαλύψει το κακό που κάνουν στην ελληνική κοινωνία η ποινικοποίηση της εθνικής συνείδησης και ο αποπροσανατολισμός της, με το να μπαίνει μπροστά το δέντρο (το πρόβλημα της Μόριας) για να καλυφτεί το δάσος (τουρκικός ιμπεριαλισμός).
Η ανάκτηση του πατριωτικού και ανθρωπιστικού προφίλ της Αριστεράς θα μπορούσε να ξεκινήσει από τούτη τη φράση του Μ. Χαραλαμπίδη: «Το θεμελιώδες ζήτημα δεν ονομάζεται Μόρια. Ονομάζεται τουρκικό πρόβλημα. Αυτό δημιουργεί, προκαλεί την διαρκή, αιώνια προσφυγιά…».
Η ανάκτηση του πατριωτικού και ανθρωπιστικού προφίλ της Αριστεράς θα μπορούσε να ξεκινήσει από τούτη τη φράση του Μ. Χαραλαμπίδη: «Το θεμελιώδες ζήτημα δεν ονομάζεται Μόρια. Ονομάζεται τουρκικό πρόβλημα. Αυτό δημιουργεί, προκαλεί την διαρκή, αιώνια προσφυγιά…».
Βέροια, Μάρτιος 2020
Σχόλια