Η Δρ. Ξένη Αραπογιάννη μάς ξεναγεί στην Αρχαία Θουρία (συνέντευξη-φωτογραφίες)

Είναι από τις φορές που πραγματικά ό,τι κι αν γραφτεί ή ειπωθεί, δεν μπορεί να ανταποκριθεί στο μεγαλείο του να βρίσκεσαι μπροστά από μια αρχαία πόλη, η ιστορία της οποίας έχει αρχίσει να ζωντανεύει ξανά. Στέκεσαι, κοιτάζεις και οι σκέψεις ασυναίσθητα σε οδηγούν στο παρελθόν. Σε αυτό το μακρινό παρελθόν, κάπου στη δεύτερη χιλιετία π. Χ. Μιλάμε, φυσικά, για την Αρχαία Θουρία.

Δεν έχουμε πολλές φορές την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε μια αρχαιολογική ανασκαφή. Οι περισσότεροι από εμάς επισκεπτόμαστε τέτοιους χώρους αφότου η περισσότερη «δουλειά» έχει γίνει και έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες. Και χρειάζεται πολλή δουλειά. Ώρες, μέρες, μήνες, χρόνια, μελέτες, μετρήσεις, τομές, φτυάρια, αξίνες και σκαπάνη, για να μπορούμε εμείς έπειτα να απολαμβάνουμε μια ξενάγηση. Δεν είναι και λίγα.

Ειδικά αν σκεφτούμε ότι οι ανασκαφές πραγματοποιούνται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, κάτω από δύσκολες καιρικές συνθήκες, με το άγχος της βροχής να προστίθεται κατά καιρούς. Πάνω από όλα, όμως, χρειάζεται όρεξη, αγάπη και πάθος. Πάθος για αυτό που κάνεις. Πάθος για να φέρεις στο φως τα ευρήματα ώστε να καταστεί ο αρχαιολογικός χώρος «κτήμα ες αεί». Αυτό το πάθος το διαθέτει η Δρ. Ξένη Αραπογιάννη, Διευθύντρια των ανασκαφών της Αρχαίας Θουρίας. Αλλά και οι συνεργάτες της. Δύο αρχαιολόγοι, Γιάννης Κακούρος και Ευαγγελία Φράγκου, εννιά εργάτες και ένας αρχιτέκτονας, Γιώργος Νίνος. Όλοι μαζί τα τελευταία χρόνια έχουν καταφέρει να φωτίσουν το ιστορικό παρελθόν της Θουρίας που είναι συνυφασμένο με την ιστορία της Μεσσηνίας.

Το «Kalamata IN» επισκέφθηκε την Αρχαία Θουρία, φωτογράφισε κάποια από τα ευρήματα και συνομίλησε με την κυρία Αραπογιάννη…

Τα τελευταία χρόνια το επίκεντρο του ενδιαφέροντός σας βρίσκεται στην Αρχαία Θουρία. Πως προέκυψε η ενασχόλησή σας;

Η Αρχαία Θουρία με είχε γοητεύσει ως αρχαιολογικός χώρος, ήδη από το 1990, όταν τοποθετήθηκα ως Προϊσταμένη στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Ολυμπίας έχοντας υπό την εποπτεία μου τους νομούς Ηλείας, Μεσσηνίας και Ζακύνθου. Επισκεπτόμουν από τότε συχνά τον τόπο και μάλιστα διενεργήθηκαν υπό τη διεύθυνσή μου κατά το χρονικό διάστημα 1995 – 2005 οι ανασκαφές 10 μυκηναϊκών θαλαμωτών τάφων στην μυκηναϊκή νεκρόπολη των «Ελληνικών» Θουρίας (οι τάφοι που αποτελούν την μυκηναϊκή νεκρόπολη είναι συνολικά 16). Από το 2006, όταν τοποθετήθηκα ως Διευθύντρια στην νεοσύστατη ΛΗ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας με έδρα την Καλαμάτα, είχα περισσότερο χρόνο να ασχοληθώ με την περιοχή της Αρχαίας Θουρίας, η οποία συγκέντρωνε το ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον μου.

Πότε ξεκίνησαν οι ανασκαφές και σε τι στάδιο βρίσκονται τώρα;

Η ανασκαφική έρευνα στην αρχαία Θουρία άρχισε ουσιαστικά το 2007 στην θέση «Παναγίτσα» Αίπειας, όπου διενεργήθηκαν οι πρώτες δοκιμαστικές ανασκαφικές τομές. Το 2009 η ανασκαφή έγινε συστηματική υπό την αιγίδα της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας και συνεχίζεται έως σήμερα. Οι ανασκαφές από το 2009 έως το 2013 έφεραν στο φως το Ασκληπιείο της αρχαίας πόλης, ενώ ταυτόχρονα γίνονταν έρευνες και σε άλλες θέσεις της αρχαίας πόλης, που αποκάλυψαν σημαντικά δημόσια οικοδομήματα της αρχαιότητας.  Το 2016 η ανασκαφική έρευνα εντόπισε το αρχαίο θέατρο της πόλης, όπου οι ανασκαφές συνεχίστηκαν το 2017.

Ποια είναι τα κυριότερα ευρήματα μέχρι σήμερα με αφορμή την ολοκλήρωση των ανασκαφών για το φετινό Καλοκαίρι;

Κατά τις ανασκαφές του φετινού καλοκαιριού ήλθε στο φως ένα σημαντικό μέρος του αρχαίου θεάτρου, το οποίο έχει αρχίσει πλέον να παίρνει μορφή.

Πότε χρονολογείται η πόλη και πόση έκταση υπολογίζεται ότι καλύπτει; Ποια η ιστορική σημασία της;

Τα πρώτα δείγματα κατοίκησης της πόλης ανάγονται ήδη στην Προϊστορική εποχή (Πρωτοελλαδική ΙΙ περίοδος 2750-2250 π.Χ.). Κατά την Μυκηναϊκή εποχή (Υστεροελλαδική περίοδος 1680-1060 π.Χ.) η περιοχή γνώρισε πολύ μεγάλη άνθηση. Φαίνεται πάντως ότι η περιοχή συνέχισε να κατοικείται φθάνοντας σε μεγάλη ακμή ως «περίοικος» πόλη των Λακεδαιμονίων, οπότε εξελίχθηκε σε μία από τις ισχυρότερες και ίσως η ισχυρότερη πόλη της Μεσσηνίας πριν από την ίδρυση της αρχαίας Μεσσήνης το 369 π.Χ. Η έκταση της πόλης καταλαμβάνει όλο το ύψωμα μήκους 1χλμ.περίπου, κατέχοντας στην αρχαιότητα και την πεδιάδα γνωστή ως «Μακαρία» και έφθανε έως τη θάλασσα, η οποία ονομαζόταν στην αρχαιότητα «Θουριάτης κόλπος». Από τους ρωμαϊκούς χρόνους η πόλη μεταφέρθηκε στην πεδιάδα, όπου σήμερα είναι ορατά τα ερείπια ρωμαϊκού βαλανείου στη θέση «Λουτρά».

Είναι η δεύτερη χρονιά που οι ανασκαφές πραγματοποιούνται στο αρχαίο θέατρο. Υπάρχει κάποια πρόβλεψη για το πότε θα έχουν ολοκληρωθεί;

Η φετινή ανασκαφή είναι ουσιαστικά η πρώτη που διεξάγεται στο αρχαίο θέατρο δεδομένου ότι πέρυσι διενεργήθηκαν δοκιμαστικές ανασκαφικές τομές μόνο για τον εντοπισμό του. Όπως είναι γνωστό τα θέατρα είναι πολύ μεγάλα μνημεία και απαιτούν χρόνο για να έλθουν στο φως. Άλλωστε η αποκάλυψη ενός μνημείου αποτελεί συνάρτηση χρόνου και χρήματος και ποτέ δεν είναι δυνατό να γνωρίζει κανείς πότε θα ολοκληρωθεί. Επίσης, η ανασκαφική διαδικασία είναι πάντα απρόβλεπτη δεδομένου ότι κάθε μνημείο έχει τις ιδιαιτερότητές του που αποκαλύπτονται μόνο κατά τη διάρκεια των ανασκαφών.

Αυτήν τη στιγμή ο χώρος είναι επισκέψιμος;

Ο χώρος του θεάτρου δεν είναι επισκέψιμος δεδομένου ότι η ανασκαφή βρίσκεται σε εξέλιξη.

Πιστεύετε ότι ο κόσμος γνωρίζει για τις ανασκαφές; Υπάρχει ενδιαφέρον;

Το ευρύ κοινό δεν γνωρίζει για τις ανασκαφές της αρχαίας Θουρίας. Όσοι, όμως, τις επισκέπτονται γίνονται οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές μας.

Έχετε αναφέρει ότι όλα αυτά τα χρόνια «αναζητούσατε» το θέατρο. Πως νιώθει ένας αρχαιολόγος όταν εντοπίζει αυτό το οποίο ψάχνει; Ποια ήταν η πρώτη σας αντίδραση;

Το θέατρο δεν εμφανίστηκε ξαφνικά μπροστά μου. Ακολουθήθηκε μια χρονοβόρα διαδικασία επιστημονικής τεκμηρίωσης της πιθανής θέσης του. Όταν κατά τη διάρκεια της ανασκαφής άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα ενθαρρυντικά στοιχεία προσπάθησα να ελέγξω τον ενθουσιασμό μου, έως ότου αποκαλυφθούν όλες εκείνες οι αδιάσειστες αποδείξεις που να πιστοποιούν με βεβαιότητα την ύπαρξη του αρχαίου θεάτρου. Τότε η συγκίνηση ήταν πολύ μεγάλη!!!

Βασική προϋπόθεση για τις ανασκαφές είναι και η απαραίτητη οικονομική στήριξη. Υπάρχει ανάλογη ανταπόκριση;

Οι συστηματικές ανασκαφές δεν χρηματοδοτούνται από το κράτος. Ωστόσο είχαμε την οικονομική και ηθική στήριξη του Δήμου Καλαμάτας ήδη από την έναρξη των ανασκαφών μας, της Περιφέρειας Πελοποννήσου και τα δύο τελευταία χρόνια του «Ιδρύματος Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου». Όμως η κυριότερη οικονομική ενίσχυση οφείλεται στο «Ίδρυμα Γ.και Βικτωρίας Καρέλια» και κυρίως στην κ. Βίκυ Καρέλια, η οποία πίστεψε από την αρχή στο έργο μας και στήριξε με μεγάλη γενναιοδωρία τις ανασκαφές μας. Χωρίς την υποστήριξή της οι ανασκαφές στην αρχαία Θουρία δεν θα είχαν την έκταση και τα λαμπρά αποτελέσματα που έχουν έως σήμερα. Της οφείλεται η παντοτινή ευγνωμοσύνη μας! Το ανασκαφικό μας έργο στήριξε οικονομικά και  η «Μεσσηνιακή Αμφικτυονία» καθώς και τα μέλη της Εταιρείας Φίλων της Αρχαίας Θουρίας με ενθουσιασμό και στο μέτρο των δυνατοτήτων τους.

Ανάμεσα στις 8 αρχαιολογικές ανασκαφικές έρευνες που παρουσιάστηκαν και ξεχώρισαν για το 2016 από την Αρχαιολογική Εταιρεία, είναι το Αρχαίο Θέατρο στη Θουρία Μεσσηνίας. Τι σημαίνει για εσάς αυτό;

Το ότι το 2016 η ανασκαφή της αρχαίας Θουρίας συμπεριλήφθηκε στις ανασκαφές της Αρχαιολογικής Εταιρείας που ξεχώρισαν δεν μπορεί παρά να με κάνει εξαιρετικά υπερήφανη. Η Αρχαιολογική Εταιρεία είναι το αρχαιότερο Επιστημονικό Αρχαιολογικό Ίδρυμα από την ίδρυση του Ελληνικού κράτους και έχει ένα τεράστιο επιστημονικό κύρος, σεβαστό από όλους τους αρχαιολόγους.

Ποιοι είναι οι στόχοι της Ξένης Αραπογιάννη; 

Οι στόχοι είναι πολλοί και μεταβαλλόμενοι ανάλογα με τις αρχαιολογικές εξελίξεις και τις συγκυρίες, δεν παύουν όμως να έχουν ως επίκεντρο πάντα την αρχαία Θουρία. Απώτερος σκοπός είναι να έλθει στο φως όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος της αρχαίας πόλης και να φωτιστεί το ιστορικό της παρελθόν που είναι συνυφασμένο με την ιστορία της Μεσσηνίας.

Και μια μικρή πρόβλεψη για άλλα ευρήματα…

Δεν μπορώ να κάνω καμία πρόβλεψη για άλλα ευρήματα. Αυτό το απρόβλεπτο άλλωστε είναι η μαγεία των ανασκαφών και της αρχαιολογίας.

Από την έκθεση φωτογραφίας «Άνθρωποι και Μνημεία» από τις ανασκαφές της αρχαίας Θουρίας

Κλείνοντας, το μόνο που θα θέλαμε να προσθέσουμε με βεβαιότητα είναι ότι ο αρχαιολογικός χώρος σύντομα θα αποκτήσει την «αναγνώριση» και το ανάλογο ενδιαφέρον από τον κόσμο, ενώ η συμβολή της κυρίας Αραπογιάννη είναι καθοριστική σε όλο αυτό και πραγματικά την ευχαριστούμε.

Συνέντευξη – ερωτήσεις: Κυριακή Παπακωνσταντίνου, Πάνος Ηλιόπουλος

http://kalamatain.gr