Ενεργειακή ασφάλεια, χωρικά ύδατα και ΑΟΖ

 

Φάνης Τσουλουχάς

Ακαδημαϊκός

Ο πόλεμος στην Ουκρανία κατέδειξε το μεγάλο πρόβλημα της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από την Ρωσία. Ήδη είδαμε ότι πολλές Ευρωπαϊκές χώρες αντιδρούν σε μειώσεις εισαγωγών ενέργειας από τη Ρωσία ελλείψει ουσιωδών εναλλακτικών άμεσα διαθέσιμων. Και ήδη η Ρωσία ανακοίνωσε ότι απαιτεί πληρωμές σε ρούβλια για να παρακάμψει τις κυρώσεις και για να ενισχύσει το ρούβλι, ανεξάρτητα από τις συμφωνίες που έχει συνάψει. Οι τιμές φυσικού αερίου αμέσως εκτινάχθηκαν κατά 30%. Και όσο το ρούβλι ανακάμπτει, τόσο θα αυξάνει το κόστος της ενέργειας για την Ευρώπη. Εν συντομία, η Ευρώπη χρηματοδοτεί τον πόλεμο της Ρωσίας με αυξανόμενο κόστος.

ια να έλθουμε στα δικά μας όμως, η ενεργειακή εξίσωση δεν είναι εύκολη για κανένα. Η Τουρκία ελέγχει περίπου το 70% της ροής φυσικού αερίου προς την Ελλάδα. Όλοι λοιπόν φανταζόμαστε τι θα γίνει σε περίπτωση Ελληνοτουρκικής κρίσης. Όσο μπορεί να βασιστεί κανείς στον κ. Πούτιν για τέτοια θέματα, τόσο μπορεί να βασιστεί κανείς και στον κ. Ερντογάν σε ανάλογες συνθήκες.

Βέβαια σε περίπτωση ουσιαστικής τριβής Ρωσίας με Τουρκία, η Τουρκία θα βρεθεί σε πολύ χειρότερη μοίρα από εμάς. Το γεγονός ότι η Τουρκία συνεχίζει να πουλάει Μπαϊρακτάρ στην Ουκρανία, δεν την βοηθάει. Η Τουρκία όντως πατάει σε δύο βάρκες που απομακρύνονται ταχέως η μία από τη άλλη και πρέπει να επιλέξει στρατόπεδο. Και ξέρει ότι οι κλειδοκράτορες για την Ευρωπαϊκή προοπτική της είναι η Ελλάδα και η Κύπρος, όπως έδειξε η πρόσφατη «Στρατηγική Πυξίδα» της ΕΕ.

Όσον αφορά την Ελλάδα, πρώτον, η Ευρωπαϊκή task force για την κοινή αγορά φυσικού αερίου από ΗΠΑ, Νορβηγία, Αλγερία και Κατάρ είναι καλά νέα για την Ελλάδα. Δεύτερον, άλλες στρατηγικές επιλογές για την Ελλάδα, μερικές μακροχρόνιες, είναι η περαιτέρω σύνδεση με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αιολική, ηλιακή κ.λ.π., και η εξερεύνηση του Αιγαίου. Και ο EastMed επανεμφανίζεται δειλά-δειλά στο προσκήνιο. Η Αμερική βιάστηκε να τον εγκαταλείψει. Γενικώς είναι αναγκαία η απεξάρτηση από αγωγούς που περνάνε μέσα από την Τουρκία.

Σημειώστε ότι κατανοώ απολύτως τις οικολογικές ανησυχίες για περιβαλλοντολογικές επιπτώσεις. Παραδείγματος χάριν, κάθε φορά που πηγαίνω προς το San Francisco δεν είναι και το ότι πιο ευχάριστο να βλέπεις τις ανεμογεννήτριες στις πράσινες βουκολικές πλαγιές. Αλλά μην μπλέκουμε και τις παλιές τεχνολογίες με τις καινούργιες. Δεν είναι οι ανεμογεννήτριες σαν αυτήν που άκουσα στην Τήνο π.χ., μερικά χρόνια πριν. Και όσον αφορά το Αιγαίο, βεβαίως χρειάζεται προσοχή για περιβαλλοντολογικές συνέπειες. Αλλά για πέστε μου τι άλλο μπορούμε να κάνουμε;

Όσον αφορά τις εγχώριες πηγές, η κυβέρνηση νομίζω σκέφτεται τα πράγματα με βραχυχρόνιο προσανατολισμό. Την ενδιαφέρει η οικονομία σχετικά βραχυπρόθεσμα μέχρι τις εκλογές. Και η οικονομία εξαρτάται από τον τουρισμό. Οπότε η οπτική της κυβέρνησης είναι συντηρητική. Αλλά όπως λέμε στα οικονομικά no risk, no reward (χωρίς ρίσκο δεν υπάρχει ανταμοιβή).

Γι’ αυτό απαιτείται μια εθνική στρατηγική με συνεννόηση και συμφωνία των πολιτικών δυνάμεων. Αν υπάρξει τέτοια συμφωνία, αναγκαίες συνθήκες για την ενεργειακή απεξάρτηση της Ελλάδας είναι η επέκταση των χωρικών υδάτων σε 12 ναυτικά μίλια, η ανακήρυξη της ΑΟΖ και η οριοθέτηση της ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδας. Σε άλλα άρθρα είπα:

«Να υπενθυμίσουμε ότι επέκταση των χωρικών υδάτων σε 12 ναυτικά μίλια δικαιολογείται απόλυτα από τα εξής:

• Είναι μονομερές και αναφαίρετο δικαίωμα με βάση το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας.
• Δεν χρειαζόμαστε την άδεια της Τουρκίας ή κανενός άλλου.
• Δεν χρειάζεται να πάμε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για να το κάνουμε.
• Τα περισσότερα κράτη έχουν χωρικά ύδατα 12 μιλίων και πλέον αυτό είναι εθιμικός κανόνας.
• Θα εξαλειφθεί η ανακολουθία ανάμεσα σε χωρικά ύδατα (6 μίλια) και εναέριο χώρο (10 μίλια) στα νησιά.
• Η αβλαβής διέλευση (innocent passage) πλοίων με σημαία άλλων κρατών επιτρέπεται στα χωρικά ύδατα, συνεπώς δεν χρειάζεται να αφήσουμε διαύλους διέλευσης.
• Αν έχουμε ένα νομικό δικαίωμα το οποίο δεν το ασκούμε, αυτό στέλνει σινιάλο αδυναμίας, και μπορεί στο τέλος κάλλιστα το δικαίωμα αυτό να γίνει αντικείμενο διαπραγμάτευσης.

Όσον αφορά το casus belli (αιτία πολέμου) του ‘95 της Τουρκίας αν επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 μίλια, έχω αναφέρει σχετικά:

• Να μην χρησιμοποιούμε το casus belli της Τουρκίας πιθανώς ως δικαιολογία για να μην κάνουμε αυτά που έπρεπε να είχαμε κάνει ήδη προ πολλού.
• Δεν μπορεί το τελείως παράνομο casus belli να μας σταματά από το να κάνουμε κάτι τελείως νόμιμο.
• Το casus belli είναι μη αξιόπιστη απειλή (non-credible threat) διότι, αν το αγνοήσουμε και επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα και τον εναέριο χώρο στα 12 ναυτικά μίλια, η Τουρκία δεν μπορεί να κάνει πόλεμο για κάτι για το οποίο είχαμε νόμιμο δικαίωμα να κάνουμε χωρίς σοβαρές μετέπειτα κυρώσεις.»

Η δε ΑΟΖ πρέπει να ανακηρυχθεί. Όσο για την οριοθέτηση, με την Τουρκία οριοθέτηση δεν φαίνεται στον ορίζοντα καθότι η Τουρκία ερμηνεύει το Διεθνές Δίκαιο κατά το δοκούν με ένα διαστρεβλωμένο τρόπο που στερείται οιασδήποτε λογικής. Η δε επίκληση της Χάγης, επειδή η Τουρκία την φοβάται περισσότερο από εμάς, δεν είναι λύση. Η Χάγη δεν είναι πανάκεια. Θα μπορούσαμε όμως να συνάψουμε ένα μνημόνιο με την Κύπρο, ιδανικά με τη συμμετοχή της Αιγύπτου, που μέχρι στιγμής δεν φαίνεται διατεθειμένη να προχωρήσει σε κάτι τέτοιο χωρίς τη συμμετοχή της Τουρκίας.

Οι εταίροι μας καταλαβαίνουν πλέον την ανάγκη για ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης. Η Αμερική δεν θα αφήσει την Τουρκία να κάνει κάτι παράλογο. Έχουμε συνάψει σημαντικές αμυντικές συμφωνίες. Ο αμυντικός θωρακισμός της Ελλάδας συνεχίζεται, οπότε γιατί δεν προχωρούμε;

* Αυτό το άρθρο περιέχει αυστηρά προσωπικές απόψεις που δεν αντιπροσωπεύουν το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.

Ο Φάνης Τσουλουχάς είναι Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Μερσέντ (University of California, Merced). Είναι απόφοιτος του Harvard Business School και του Πανεπιστημίου Αθηνών, και έχει διδακτορικό από το University of Illinois at Urbana-Champaign. Στο παρελθόν ήταν Καθηγητής στο North Carolina State University και Λέκτορας στο University of Illinois at Urbana-Champaign. Προσωπικό blog: https://www.facebook.com/theofanis.tsoulouhas

https://www.ethnos.gr