Η εξίσωση της λιτότητας δεν φέρνει λύσεις

Έχουμε φτάσει σε ένα σημείο όπου οι πολιτικές που υιοθετήθηκαν για την επίλυση της κρίσης χρέους της ευρωζώνης προκαλούν μεγαλύτερη ζημιά από ό,τι μπορεί να προκάλεσε τα προβλήματα. Αυτό είναι οδυνηρά προφανές στην Ελλάδα και όλο και περισσότερο και στην Ισπανία.

Η τρόικα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας απαιτεί πλέον επιτακτικά μειώσεις μισθών από την Ελλάδα για το 2013 με το σκεπτικό ότι η χώρα είναι βέβαιο ότι δε θα πετύχει το στόχο για το έλλειμμα και για το 2013. Η ελληνική κυβέρνηση είχε προβλέψει την πτώση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της κατά «μόνο» 3,8 τοις εκατό, αλλά η τρόικα πιστεύει ότι η μείωση του ΑΕΠ είναι πιο πιθανό να είναι της τάξης του 5 τοις εκατό, σύμφωνα με την εφημερίδα Καθημερινή. Αυτό θα σήμαινε ότι η Ελλάδα θα χάσει το γενικό στόχο του πρωτογενούς πλεονάσματος και το επόμενο έτος.

Γιατί το ελληνικό ΑΕΠ μειώνεται τόσο γρήγορα σε αντίθεση με τις επίσημες προβλέψεις; Οι προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας δεν βοηθάνε σίγουρα. Αλλά η συρρίκνωση της ελληνικής οικονομίας, κατά 5 τοις εκατό προκαλείται κατά κύριο λόγο από την αμείλικτη επιδίωξη των στόχων για το έλλειμμα. Αν η οικονομία χάνει τους στόχους, εφαρμόζεται περισσότερη λιτότητα, η οποία προκαλεί τη συνεχή πτώση του ΑΕΠ, ακολουθούμενη από μια ακόμα μη επίτευξη του στόχου. Με άλλα λόγια, η τρόικα απαιτεί πολιτική δράση της οποίας το αποτέλεσμα είναι η περαιτέρω επιδείνωση της ελληνικής οικονομίας, και ως εκ τούτου μια περαιτέρω επιδείνωση του δείκτη δημόσιου χρέους, η οποίο με τη σειρά της απαιτεί περαιτέρω πολιτική δράση του ίδιου αυτοκαταστροφικού είδους.

Η Ισπανία δεν είναι εκεί ακόμα, αλλά κινείται προς την ίδια κατεύθυνση. Ο Luis María Linde, διοικητής της Τράπεζας της Ισπανίας, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα στην επιτροπή προϋπολογισμού της Βουλής των Αντιπροσώπων ότι η Ισπανία κινδυνεύει να μην πιάσει το στόχο για το έλλειμμα του τρέχοντος έτους. Πρότεινε ότι η κυβέρνηση πρέπει να υιοθετήσει περαιτέρω μέτρα λιτότητας για να αναπληρώσει το χαμένο έδαφος. Επειδή κανείς, συμπεριλαμβανομένων πιθανώς και του κ. Linde, δεν πιστεύει στην αισιόδοξη πρόβλεψη της ισπανικής κυβέρνησης για πτώση μόνο 0,5 τοις εκατό του ΑΕΠ το επόμενο έτος, η πιθανότητα ενός μεγάλου ελλείμματος για το 2013 είναι κοντά στο 100 τοις εκατό. Όπως και στην περίπτωση της Ελλάδας, υπάρχει μια δυναμική στην Ισπανία, όπου οι φορείς χάραξης πολιτικής κυνηγώντας ένα στόχο, ακολουθούν το ένα πρόγραμμα λιτότητας μετά το άλλο, και στη συνέχεια αδυνατούν να τα φέρουν εις πέρας.

Ως μέλος της τρόικας στην Ελλάδα, το ΔΝΤ είναι μέρος αυτής της αυτοκαταστροφικής προσέγγισης. Αναρωτιέται κανείς αν μερικές φορές αυτό είναι το ίδιο το ΔΝΤ που στην τελευταία έκδοση του World Economic Outlook παρείχε μια πολύ προσεκτική ανάλυση των προηγούμενων κρίσεων χρέους. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα προγράμματα μείωσης του ελλείμματος μπορεί να λειτουργήσουν μόνο κάτω από ορισμένες συνθήκες και δεν πρέπει να επιδιώκονται μέσα από μια τυφλή, μηχανιστική προσέγγιση. «Το πρώτο μάθημα είναι ότι οι προσπάθειες δημοσιονομικής εξυγίανσης θα πρέπει να συνοδεύονται από μέτρα που υποστηρίζουν την ανάπτυξη: διαρθρωτικά ζητήματα πρέπει να αντιμετωπιστούν και οι νομισματικές συνθήκες πρέπει να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο υποστηρικτικές,» λέει το ΔΝΤ.

Οπότε, τι είδος διαρθρωτικών και νομισματικών συνθηκών χρειάζονται; Οι διαδοχικές ισπανικές κυβερνήσεις έχουν ανακοινώσει πολλές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, ως επί το πλείστον άσχετες με την κρίση. Η μεταρρύθμιση, που θα είχε μεγαλύτερη σημασία - το κλείσιμο των μη κερδοφόρων τραπεζών και η ενοποίηση του συνόλου του κλάδου - δεν φαίνεται να συμβαίνει για πολιτικούς λόγους.

Όταν ο Luis de Guindos, υπουργός οικονομικών της Ισπανίας, λέει ότι ο ίδιος δεν αναμένει καμιά ισπανική τράπεζα να κλείσει - παρά το γεγονός ότι στο σύνολό του ο ισπανικός τραπεζικός τομέας είναι αφερέγγυος κάνει λάθος – αλλά εσκεμμένα.

Όταν το ΔΝΤ μιλάει για υποστηρικτική νομισματική πολιτική, θα μπορούσε κανείς να συμπεράνει ότι αυτή η προϋπόθεση λίγο ή πολύ πληρείται. Το επίσημο βραχυπρόθεσμο επιτόκιο της ΕΚΤ είναι χαμηλό. Η ΕΚΤ υποστηρίζει τον τραπεζικό τομέα με απεριόριστη ρευστότητα και μπορεί να υποστηρίξει σύντομα και το ισπανικό κράτος μέσω των αγορών κρατικών ομολόγων. Ωστόσο, οι νομισματικές συνθήκες είναι μακράν από χαλαρές στην ίδια την Ισπανία. Τα πραγματικά επιτόκια, τόσο για τον ισπανικό ιδιωτικό όσο και τον δημόσιο τομέα, προκαλούν κατάθλιψη.

Έτσι η Ισπανία, δεν πληροί καμία από τις δύο προϋποθέσεις που ορίζονται από το ΔΝΤ, ως όρους για την επιτυχή μείωση του χρέους. Εκτός αν επέλθει μια πολύ μεγάλη πολιτική αλλαγή, θα πρέπει να περιμένουμε ότι η Ισπανία θα ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο με την Ελλάδα.

Οι ευρωπαϊκοί φορείς χάραξης πολιτικής έχουν πάντα την ελπίδα ότι η ανάκαμψη θα λύσει όλα τα προβλήματα. Υποτίμησαν για χρόνια την επίδραση της λιτότητας στην ανάπτυξη, ειδικά όταν άλλες χώρες της περιοχής ακολουθούν παρόμοιες πολιτικές. Όπως και το ΔΝΤ σημείωσε στη μελέτη του, πολλά επιτυχημένα παραδείγματα μείωσης χρέους συνοδεύονταν από καλή οικονομική ανάπτυξη. Η Ελλάδα και Ισπανία δεν είναι τόσο τυχερές.

Το συμπέρασμά είναι ότι η παρούσα πολιτική δεν συνάδει με την επιβίωση αυτών των δύο χωρών στην ευρωζώνη. Αυτό δεν είναι μια πρόβλεψη ότι δεν έχουν άλλη επιλογή από την έξοδο. Είναι απλώς μια δήλωση σχετικά με τις επιλογές πολιτικής που εφαρμόζεται.   sofokleous 10.gr