Mήπως γίνεται η ΕΚΤ πάρα πολύ ισχυρή

ΟΤΑΝ οι Ευρωπαίοι ηγέτες δηλώνουν ότι θα κάνουν ό, τι είναι απαραίτητο για την προστασία της ζώνης του ευρώ, οι περισσότεροι άνθρωποι απλά χασμουριούνται. Αλλά όταν ο Mario Draghi, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, δήλωσε το ίδιο τον Ιούλιο, όλοι πήραν το μήνυμα.

Οι έπαινοι αυτής της εβδομάδας (και κάποιες διαμαρτυρίες) έχουν πλημμυρίσει τον κ. Draghi αφού επιβεβαίωσε στις 6 Σεπτεμβρίου (πάνω από τις ρητές αντιρρήσεις της Bundesbank της Γερμανίας) ότι η ΕΚΤ θα συνεχίσει να αγοράζει τα ομόλογα των προβληματικών χωρών-με αυστηρή προϋπόθεση ότι οι χώρες που έχουν πληγεί έχουν υποβάλει επίσημη αίτηση για εξωτερική παρακολούθηση των μεταρρυθμιστικών προγραμμάτων.

Συνήθως στην κρίση, η ΕΚΤ φαίνεται να είναι το μόνο πράγμα που στέκεται μεταξύ του ευρώ και της αβύσσου. Αυτό της δίνει όλο και μεγαλύτερη επιρροή. Η προτεινόμενη νέα αρχή εποπτείας των τραπεζών για τη ζώνη του ευρώ θα είναι ένα παρακλάδι της ΕΚΤ. Επιπλέον, οι υπάλληλοι της ΕΚΤ είναι μέρος της τρόικας που παρακολουθεί και επιβάλλει τη συμμόρφωση των χωρών με τους όρους διάσωσής τους. Και όταν πρόκειται για το μέλλον της ζώνης του ευρώ, ο κ. Draghi έχει γίνει ο πιο σαφής από τους «τέσσερις προέδρους» (από την ΕΚΤ, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Eurogroup των υπουργών Οικονομικών), οι οποίοι θα συντάξουν έναν "οδικό χάρτη" για τη μελλοντική ένταξη.

Όλα αυτά εγείρουν ένα ερώτημα: μήπως γίνεται η ΕΚΤ πάρα πολύ ισχυρή; Μήπως απομακρύνεται υπερβολικά από το ρόλο μιας κεντρικής τράπεζας για τα επιτόκια και τον έλεγχο του πληθωρισμού; Μήπως γίνεται πάρα πολύ προφανής η πολιτική πτυχή της;

Τα αριθμητικά δεδομένα της ΕΚΤ υποστηρίζουν ότι, σε μια εποχή που η Ευρώπη αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη οικονομική κρίση της από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα πρέπει να ανταποκριθούν με τα ατελή μέσα που διαθέτουν. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ή ακόμα και η ζώνη του ευρώ, δεν είναι ομοσπονδιακό κράτος. Γι 'αυτό εναπόκειται στα πιο ολοκληρωμένα τμήματά της να αναλάβουν ηγετικό ρόλο.

Το γεγονός ότι η ΕΚΤ θα πρέπει να λάβει έναν τέτοιο κεντρικό ρόλο είναι από πολλές απόψεις μια αντανάκλαση της αποτυχίας των πολιτικών ηγετών της Ευρωζώνης να ελέγξουν την κρίση χρέους σε περισσότερα από δύο χρόνια έκτακτων συνόδων κορυφής και διάσωσης. Οι λόγοι είναι πολλοί: το δημόσιο είναι απρόθυμο να εγκαταλείψει την κυριαρχία του και να μοιραστεί το μερίδιο των κινδύνων στο βαθμό που απαιτείται για να σταθεροποιηθεί το νόμισμα, τα κοινοβούλια είναι απρόθυμα να δώσουν χρήματα των φορολογουμένων, τα υπόχρεα κράτη αντιστέκονται στις απαιτήσεις για όλο και περισσότερη λιτότητα. Κανένας από τους ηγέτες της Ευρώπης, εκτός από την καγκελάριο της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ, και πιθανόν ούτε καν εκείνη-δε μπορεί να επιλύσει την κρίση μόνος. Ωστόσο, κάθε ηγέτης μπορεί να θέσει εμπόδια στο δρόμο των λύσεων. Έτσι, η πρόοδος, όταν λαμβάνει χώρα, μετριέται σε τυχαία μισά βήματα, τα οποία ποτέ δεν ικανοποιούν αρκετά τους επενδυτές που θέλουν βεβαιότητα.

Ο κ. Draghi είναι σε μια εντελώς διαφορετική θέση. Όποτε οι πολιτικοί πρέπει να συγκεντρώσουν χρήματα από τους φορολογούμενους, η ΕΚΤ μπορεί θεωρητικά να εκτυπώσει απεριόριστες ποσότητες από αυτά. Ως ανεξάρτητος κεντρικός τραπεζίτης δεν είναι υπόλογη σε καμία κυβέρνηση ή κοινοβούλιο, μόνο σε άλλους μη εκλεγμένους κεντρικούς τραπεζίτες στο Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ. Το μόνο πραγματικό εμπόδιο είναι ο επικεφαλής της Bundesbank, Jens Weidmann. Αλλά σε έναν οργανισμό, όπου η Γερμανία έχει την ίδια ψήφο με την Ελλάδα, ο κ. Weidmann μπορεί εύκολα να καταψηφιστεί-όπως έγινε αυτή την εβδομάδα. Παρά την καταγγελία του για το σχέδιο αγοράς ομολόγων, ο κ. Weidmann δεν παρουσιάζει κανένα σημάδι να παραιτηθεί σε ένδειξη διαμαρτυρίας.

Ο κ. Draghi υποτίθεται ότι θα υψωθεί πάνω από την πολιτική βάση, αλλά παίρνει μέρος σε κάθε ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής. Οι δημόσιες δηλώσεις του μελετώνται σαν ελληνικοί χρησμοί. Ο αρχιερέας του ευρωπαϊσμού δε διαπραγματεύεται επισήμως με τους ηγέτες. Αλλά, όπως ο Jean-Claude Trichet πριν από αυτόν, στέλνει μηνύματα στους πολιτικούς ηγέτες από την κορυφή του Eurotower στη Φρανκφούρτη, αφουγκράζεται για μια απάντηση και στη συνέχεια εκφωνεί.

Τον περασμένο Δεκέμβριο, ο κ. Draghi μίλησε αόριστα για την ανάγκη ενός «δημοσιονομικού συμπαγούς» και, ιδού, οι ηγέτες συμφώνησαν σε μια νέα Συνθήκη που κατοχυρώνει τους κανόνες ισοσκέλισης του προϋπολογισμού. Ο κ. Draghi εκτόξευσε στη συνέχεια στις τράπεζες € 1 τρισεκατομμύριο φθηνού χρήματος.

Τώρα, ο κ. Draghi θέτει τις προϋποθέσεις σαφέστερα. Ξεχάστε τις "ήπιες" μορφές των προϋποθέσεων. Η ΕΚΤ ανακοίνωσε ότι θα επανεκκινούσε την αδρανή αγορά ομολόγων του προγράμματος μόνο αν ίσχυαν δύο προϋποθέσεις. Πρώτον, οι χώρες που χρειάζονται βοήθεια πρέπει να ζητήσουν και να υποβάλουν ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα που θα έχει συμφωνηθεί και θα παρακολουθούνται από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα (και κατά προτίμηση και από το ΔΝΤ επίσης). Δεύτερον, τα κεφάλαια διάσωσης θα πρέπει να αρχίσουν να αγοράζουν ομόλογα στην πρωτογενή αγορά. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με το προσωρινό Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, ή το νέο βελτιωμένο Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας που θα πρέπει σύντομα να τεθεί σε ισχύ, εν αναμονή της αποφάσεως από το συνταγματικό δικαστήριο της Γερμανίας στις 12 Σεπτεμβρίου.

Στο παρελθόν, οι συνθήκες της ΕΚΤ έπρεπε να διατυπώνονται σε μυστικές επιστολές, για παράδειγμα, όταν η ΕΚΤ άρχισε να αγοράζει ιταλικά ομόλογα το προηγούμενο έτος (βλ. προηγούμενη ανάρτηση του blog μου εδώ). Τώρα, η ΕΚΤ θέλει οι προϋποθέσεις να καταστούν σαφείς από τις κυβερνήσεις. Η αγορά ομολόγων θα τελείωνε όταν ο (απροσδιόριστος) στόχος θα είχε επιτευχθεί, λέει ο κ. Draghi, ή εάν η εν λόγω χώρα παραβίαζε τους όρους του προγράμματος μεταρρυθμίσεων.

Ο κ. Draghi, στη συνέχεια, δεν πρόκειται να σταθεί στην πρώτη γραμμή κρατώντας το μεγάλο μπαζούκα της ΕΚΤ. Αλλά αν οι άλλοι επανδρώσουν τα χαρακώματα, θα παρέχει υποστήριξη πυροβολικού από το πίσω μέρος για να αποτραπεί η καταστροφή. Ο ίδιος ο κ. Draghi χρησιμοποιεί μια διαφορετική εικόνα: η απάντηση στην κρίση πρέπει να σταθεί σε «δύο πόδια». Η δράση της ΕΚΤ χωρίς μεταρρυθμίσεις θα είναι αναποτελεσματική. Αλλά ο ίδιος αναγνωρίζει, επίσης, ότι οι μεταρρυθμίσεις από τις κυβερνήσεις παίρνουν πολύ χρόνο για να αποδώσουν καρπούς και θα πρέπει να υποστηρίζονται από την ΕΚΤ.

Ο κ. Draghi δικαιολογεί την πράξη του με το επιχείρημα ότι οι υψηλές αποδόσεις που αντιμετωπίζουν οι νότιες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν είναι μόνο το προϊόν του υψηλότερου πιστωτικού κινδύνου, αλλά και το αποτέλεσμα του "αβάσιμου" φόβου των αγορών ότι το ευρώ θα διαλυθεί. Το πρώτο είναι θέμα που αφορά τις κυβερνήσεις, αλλά ο κίνδυνος μετατροπής νομίσματος είναι δουλειά της ΕΚΤ, επειδή εμποδίζει "τη μετάδοση της νομισματικής πολιτικής". Πρόκειται για ένα ελκυστικό επιχείρημα, αλλά είναι δύσκολο να δοθεί ένας αριθμός σχετικά με τις χώρες που πληρώνουν επιπλέον τόκους, λόγω του κινδύνου μετατρεψιμότητας.

Παρ 'όλα αυτά, ο κ. Draghi επιμένει ότι το ευρώ είναι μη αναστρέψιμο. Η παρέμβαση της ΕΚΤ στην αγορά στοχεύει στην άρση του «κινδύνου ντόμινο» από μία διάλυση. Στη συνέντευξη τύπου του, ένας δημοσιογράφος αναιδώς ρώτησε γιατί ήταν δουλειά του κ. Draghi να εξασφαλίσει τη μη αναστρεψιμότητα του ευρώ. Με ποια εξουσία θα μπορούσε να αποφασίσει ποιες χώρες θα πρέπει να χρησιμοποιούν το νόμισμα; Ο κ. Draghi δεν έδωσε καμία πραγματική απάντηση.

Ακόμη κι αν δεχθούμε την παραδοχή ότι η εξοικονόμηση του ευρώ είναι μέρος της εντολής της ΕΚΤ, ο κ. Draghi αποτελεί εκτροπή σε δύσκολο έδαφος. Η αυτοτελής δράση της ΕΚΤ εξαρτάται πλέον από ευμετάβλητους πολιτικούς. Τουλάχιστον έμμεσα, ο κ. Draghi θα διαπραγματεύεται με τις κυβερνήσεις σχετικά με τους όρους του προγράμματος μεταρρυθμίσεων.

Προς ενόχληση των θεσμικών οργάνων της ΕΚΤ και των Βρυξελλών, ο πρωθυπουργός της Ισπανίας, Mariano Rajoy, υπεκφεύγει εδώ και εβδομάδες για το αν θα ζητήσει περισσότερη βοήθεια, δηλώνοντας ότι θα περιμένει να δει την άποψη της ΕΚΤ, πριν αποφασίσει εάν θα ζητήσει βοήθεια. Τι θα συμβεί αν ο κ. Rajoy παίρνει τα χρήματα, αλλά αργότερα θεωρείται ότι έχει χάσει τους στόχους του για τη μεταρρύθμιση; Αν ο κ. Draghi αποκόψει πραγματικά μια χώρα όπως η Ισπανία, σίγουρα θα πρέπει να θέσει υπό αμφισβήτηση το μέλλον του ευρώ, σε τελική ανάλυση.

Υπάρχουν και άλλες ανησυχίες. Την επόμενη εβδομάδα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προτείνει την τοποθέτηση και των 6.000 τραπεζών της ζώνης του ευρώ στο πλαίσιο ενός κεντρικού επόπτη κατευθυνόμενου από την ΕΚΤ. Πολλοί ανησυχούν ότι, παρά την προσπάθεια να τοποθετηθεί ένα κινέζικο τείχος μεταξύ των εποπτικών και νομισματικών ρόλων, η καθιερωμένη ανεξαρτησία της ΕΚΤ θα θέσει σε κίνδυνο τη λήψη ενός σχετικά τεραστίου νέου έργου. Μπορεί η ΕΚΤ πραγματικά να διαχωρίσει τις αποφάσεις της σχετικά με την καταπολέμηση του πληθωρισμού από τον αυξανόμενο ρόλο της στη διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας; Ίσως το πιο σημαντικό, η φήμη της ΕΚΤ για επάρκεια θα επιβίωνε από μια μεγάλη αποτυχία της εποπτείας;

Στη συνέχεια, υπάρχει το ζήτημα του πώς να διορθωθούν τα λάθη του σχεδιασμού της ζώνης του ευρώ. Ένα άρθρο γραμμένο από τον κ. Draghi τον περασμένο μήνα για τη γερμανική εφημερίδα, Die Zeit, προκάλεσε μεγάλο ενθουσιασμό, διότι η αναφορά «έκτακτων μέτρων» φαίνεται να επιβεβαιώνει ότι το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων θα επανεκκινηθεί.

Στην πραγματικότητα, το μεγαλύτερο μέρος καθορίστηκε από το όραμα του κ. Draghi για την οικονομική και πολιτική ενοποίηση της ζώνης του ευρώ. Δεν είναι μόνο το νόμισμα που θα πρέπει να είναι μη αναστρέψιμο, είπε, αλλά και ολόκληρη η "ιστορική διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης". Κατά την άποψή του, η σταθεροποίηση του ευρώ θα απαιτήσει πολιτική ολοκλήρωση που σταματά στο κατώφλι της πλήρους ομοσπονδίας.