Ολοταχώς προς νέα οικονομική κρίση
Σεργκέι Μινάγιεφ, Kommersant - Vlast
Το 2007, ένα έτος πριν ξεσπάσει η οικονομική κρίση
που ταρακούνησε τον πλανήτη, ήταν μια εξαιρετικά καλή χρονιά για τις
παγκόσμιες αγορές τροφίμων. Ειδικότερα, τη χρονιά εκείνη η σόγια
αυξήθηκε κατά 60%, και το σιτάρι στην ευρωπαϊκή αγορά, κατά 68%. Προς τα
πάνω πήγαν και οι τιμές των τροπικών προϊόντων. Το κακάο ακρίβυνε κατά
18% και ο καφές έφτασε να πωλείται έως 20% ακριβότερα. Οι αμερικάνικες
αρχές επίσης, παραπονέθηκαν ότι τους κόστιζαν ακριβά τα δημητριακά που
αγόραζαν από τους ντόπιους παραγωγούς και προορίζονταν για την
επισιτιστική βοήθεια προς τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Ο κόσμος σήμερα παρακολουθεί ένα απίστευτο ράλι των τιμών στα τρόφιμα. Πηγή: TASS
Αγοράζοντας
τρόφιμα σε αγορά futures, οι «παίκτες» δήλωναν στις διεθνείς αγορές και τα
χρηματιστήρια τροφίμων ότι θα εμφανίζονταν προβλήματα στην παραγωγή αγροτικών
προϊόντων. Για παράδειγμα, στο σιτάρι. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του υπουργείου
Γεωργίας των ΗΠΑ, τα παγκόσμια αποθέματα δημητριακών μέχρι τον Μάιο του 2008,
θα έπεφταν στο χαμηλότερο επίπεδό τους εδώ και 30 χρόνια. Οι μεγάλοι παίκτες το
εξήγησαν βασιζόμενοι σε δύο φυσικές αιτίες: Πρώτον, λόγω της ξηρασίας που
έπληξε την παραγωγή σιταριού στην Αυστραλία και δεύτερον, είπαν ότι έφταιγαν οι
δυσμενείς καιρικές συνθήκες, που κατέστρεψαν την παραγωγή σιταριού στην Ευρώπη
(οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2007 παρήγαγαν 3,9 εκατομμύρια τόνους
σταριού λιγότερο από τις προβλέψεις που υπήρχαν για το ίδιο έτος).
Ένα σημαντικό γεγονός που επίσης επηρέασε την παραγωγή, ήταν η αυξανόμενη ζήτηση για βιο-αιθανόλη που χρησιμοποιείται ως καύσιμο στα αυτοκίνητα. Έτσι, οι αγρότες στην Αμερική άλλαξαν καλλιέργειες μειώνοντας τα εκτάρια όπου καλλιεργούσαν σιτάρι και αυξάνοντας τις ποσότητες αραβόσιτου που χρησιμοποιείται για την παραγωγή του βιοκαύσιμου. Η παγκόσμια παραγωγή σιταριού για το 2007 ανήλθε σε 607 εκατομμύρια τόνους, 7 εκατ. τόνοι λιγότερο από τις προβλέψεις για τον Ιούνιο του ιδίου έτους. Την ίδια στιγμή, η ζήτηση για σιτάρι από τις αναπτυσσόμενες χώρες, κυρίως την Κίνα και την Ινδία, συνέχιζε να αυξάνεται.
Τα «χρυσά» τρόφιμα του ‘70
Η κατάσταση στις αγορές τροφίμων το 2007 άρχισε να μοιάζει με την κατάσταση που δημιουργήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ‘70. Από το 1970, στις ΗΠΑ και στις άλλες Δυτικές χώρες, άρχισαν να μιλάνε ολοένα περισσότερο για τον στασιμοπληθωρισμό. Έναν συνδυασμό χαμηλών ρυθμών ανάπτυξης με υψηλά ποσοστά αυξήσεων των τιμών. Το 1973, η οικονομική ανάπτυξη στις βιομηχανικές χώρες αυξήθηκε ελαφρά, αλλά ταυτόχρονα, ο πληθωρισμός αυξήθηκε πολύ περισσότερο. Στις ΗΠΑ και στη Δυτική Ευρώπη ήταν κοντά στο 10%. Παρατηρήθηκε, μια παγκόσμια επισιτιστική κρίση. Από τα τέλη του 1971, μέχρι τα μέσα του 1973, η παγκόσμια τιμή του σιταριού αυξήθηκε κατά 75%, διπλασιάστηκε η τιμή του καλαμποκιού, και τριπλασιάστηκε η τιμή της σόγιας.
Ταυτόχρονα, είχαμε και νομισματική κρίση. Το δολάριο, έπεσε και παρέμεινε σε χαμηλές ισοτιμίες στην παγκόσμια αγορά συναλλάγματος. Αυτό, με τη σειρά του, αύξησε σημαντικά την παγκόσμια ζήτηση στα αμερικάνικα γεωργικά προϊόντα. Έτσι, οι αμερικανικές αρχές αναγκάστηκαν να επιβάλλουν περιορισμούς στις εξαγωγές της σόγιας και άλλων προϊόντων για να προλάβουν τυχόν ελλείψεις στην εγχώρια αγορά. Για να καταπολεμήσει την άνοδο στις τιμές των εγχώριων γεωργικών προϊόντων, ο πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον έδωσε εντολή για πάγωμα των τιμών των τροφίμων για 60 ημέρες. Το μόνο όμως που κατάφερε, ήταν η εξαφάνιση των τροφίμων από τα ράφια. Έτσι, μέσα σε 30 ήμερες οι τιμές απελευθερώθηκαν. Αποτέλεσμα ήταν μέσα σε ένα έτος τα προϊόντα διατροφής να αυξηθούν στην Αμερική κατά 15%.
Από το 1970 στο 2007
Σε μέτρα που να ρυθμίζουν τις τιμές των τροφίμων προχώρησε και η ρώσικη κυβέρνηση, το 2007. Οι αρμόδιες αρχές της Ρωσίας παρατήρησαν έντονες μεταβολές στις τιμές των τροφίμων, με αυξητικές τάσεις, όχι μόνο στην παγκόσμια αγορά, αλλά και στην εσωτερική. Τον Οκτώβριο του 2007, η τότε επικεφαλής του υπουργείου Οικονομικής Ανάπτυξης και Εμπορίου, Ελβίρα Ναμπιούλλινα, σε ειδική σύσκεψη που συγκάλεσε, δήλωσε: «Για να αναχαιτιστεί η αύξηση των τιμών, η κυβέρνηση σχεδιάζει να εφαρμόσει μια σειρά μέτρων, τόσο σε επίπεδο ρύθμισης του εξωτερικού εμπορίου, όσο και για την καταπολέμηση των ντόπιων μονοπωλίων στις περιφερειακές αγορές (οι αυξήσεις στις τιμές, διαφοροποιούνται ανά περιοχή), καθώς και στη θέσπιση κινήτρων για την προώθηση της εγχώριας αγροτικής παραγωγής.
Πιο συγκεκριμένα, φέρνουμε προς ψήφιση ένα σχέδιο διατάγματος που αφορά στην αύξηση των δασμών στο σιτάρι και στο κριθάρι, επεξεργαζόμαστε το ζήτημα της εισαγωγής ειδικού τέλους στα γαλακτοκομικά προϊόντα και πιστεύουμε ότι με αυτά τα μέτρα θα έχουμε συγκεκριμένο αποτέλεσμα, που θα περιορίσει την αύξηση των τιμών στην εγχώρια αγορά». Στις 12 Νοεμβρίου 2007 εισήχθη εξαγωγικός δασμός 10% στο σιτάρι και στη σίκαλη (όχι μικρότερος από € 0,022 ανά κιλό), καθώς και 30% στο κριθάρι (όχι μικρότερος από € 0,07 ανά κιλό).
Τι σημαίνουν οι σημερινές αυξήσεις
Ο κόσμος σήμερα παρακολουθεί ένα απίστευτο ράλι των τιμών στα τρόφιμα. Από τα μέσα Ιουνίου, οι παγκόσμιες τιμές σίτου αυξήθηκαν περισσότερο από 50%, και στο καλαμπόκι, πάνω από 45%. Η τιμή της σόγιας, έχει αυξηθεί στους δύο τελευταίους μήνες κατά 30%, έχοντας μια συνολική αύξηση από την αρχή του έτους, κατά 60% (βλ. διάγραμμα).
Οι παίκτες στην παγκόσμια αγορά τροφίμων, αγοράζοντας συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης (futures) για την παράδοση σιταριού, καλαμποκιού και σόγιας, αναφέρονται και πάλι (ως αιτίες αύξησης των τιμών) στις αντικειμενικές συνθήκες. Όπως, για παράδειγμα, στην συγκομιδή σιτηρών στις κεντροδυτικές ΗΠΑ, που έχει μειωθεί κατακόρυφα λόγω της ξηρασίας. Ξηρασία που έχει επίσης καταστρέψει τις καλλιέργειες στη Ρωσία, στο Καζακστάν και στην Ουκρανία. Αντίθετα, η ευρωπαϊκή σοδειά δημητριακών μειώθηκε, λόγω των ασυνήθιστα υγρών καιρικών συνθηκών και στην Ινδία, λόγω της καθυστερημένης έναρξης της εποχής των μουσώνων.
Στην εσωτερική αγορά της Ρωσίας, παρατηρείται επίσης σημαντική αύξηση των τιμών. Η τιμή του σιταριού τρίτης κατηγορίας αυξήθηκε από τα 7,5 χιλιάδες ρούβλια ανά τόνο, στις 8,06 χιλιάδες ρούβλια ανά τόνο, μέσα σε τρεις εβδομάδες (τιμές της 13ης Ιουλίου και της 3ης Αυγούστου, αντίστοιχα). Το καλαμπόκι αυξήθηκε από τις 7,28 χιλιάδες ρούβλια ανά τόνο, στις 7,5 χιλιάδες ρούβλια ανά τόνο, το σιτάρι για ζωοτροφή, από 6,8 χιλιάδες ρούβλια σε 7,34 χιλιάδες ρούβλια, το κριθάρι από 6,38 χιλιάδες ρούβλια, σε 7,04 χιλιάδες ρούβλια, αντίστοιχα. (1€ ~ 40 ρούβλια).
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η άνοδος των τιμών των τροφίμων το 2007 δεν φάνηκε τόσο περίεργη. Οι παίκτες στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές είχαν ήδη αμφισβητήσει τις προοπτικές ανάπτυξης των αμερικάνικων και των ευρωπαϊκών μετοχών. Και είχαν δίκιο.
Τώρα οι κερδοσκόποι βρίσκονται αντιμέτωποι με την εξής κατάσταση: Οι επενδύσεις στις αμερικάνικες και στις ευρωπαϊκές αγορές μετοχών εμφανίζονται ελάχιστα ελκυστικές. Είναι δύσκολο να αυξηθούν οι τιμές τους εν μέσω της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους και του διαφαινόμενου τέλματος στην οικονομική ανάπτυξη στις βιομηχανικές χώρες. Δύσκολο θα είναι επίσης να επενδύσουν σε ευρωπαϊκά ομόλογα και στο κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα. Λαμβάνοντας υπόψη τα προβλήματα με την οικονομική ανάπτυξη, ακόμα και οι επενδύσεις σε futures πετρελαίου θα εξετάζονται προσεκτικά. Αλλωστε, λόγω της κρίσης, δεν προβλέπεται αυξανόμενη ζήτηση σε πετρέλαιο, τα μελλοντικά συμβόλαια τείνουν να πέφτουν, αντί να ανεβαίνουν. Σαν αποτέλεσμα της τρέχουσας κατάστασης στις χρηματοπιστωτικές αγορές, το σιτάρι, το καλαμπόκι και η σόγια είναι το τελευταίο καταφύγιο ενός κερδοσκόπου που βρίσκεται αντιμέτωπος πρόσωπο με πρόσωπο, με το δεύτερο κύμα της παγκόσμιας κρίσης.
Το άρθρο πρωτοδημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα Kommersant.ru.
Ένα σημαντικό γεγονός που επίσης επηρέασε την παραγωγή, ήταν η αυξανόμενη ζήτηση για βιο-αιθανόλη που χρησιμοποιείται ως καύσιμο στα αυτοκίνητα. Έτσι, οι αγρότες στην Αμερική άλλαξαν καλλιέργειες μειώνοντας τα εκτάρια όπου καλλιεργούσαν σιτάρι και αυξάνοντας τις ποσότητες αραβόσιτου που χρησιμοποιείται για την παραγωγή του βιοκαύσιμου. Η παγκόσμια παραγωγή σιταριού για το 2007 ανήλθε σε 607 εκατομμύρια τόνους, 7 εκατ. τόνοι λιγότερο από τις προβλέψεις για τον Ιούνιο του ιδίου έτους. Την ίδια στιγμή, η ζήτηση για σιτάρι από τις αναπτυσσόμενες χώρες, κυρίως την Κίνα και την Ινδία, συνέχιζε να αυξάνεται.
Τα «χρυσά» τρόφιμα του ‘70
Η κατάσταση στις αγορές τροφίμων το 2007 άρχισε να μοιάζει με την κατάσταση που δημιουργήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ‘70. Από το 1970, στις ΗΠΑ και στις άλλες Δυτικές χώρες, άρχισαν να μιλάνε ολοένα περισσότερο για τον στασιμοπληθωρισμό. Έναν συνδυασμό χαμηλών ρυθμών ανάπτυξης με υψηλά ποσοστά αυξήσεων των τιμών. Το 1973, η οικονομική ανάπτυξη στις βιομηχανικές χώρες αυξήθηκε ελαφρά, αλλά ταυτόχρονα, ο πληθωρισμός αυξήθηκε πολύ περισσότερο. Στις ΗΠΑ και στη Δυτική Ευρώπη ήταν κοντά στο 10%. Παρατηρήθηκε, μια παγκόσμια επισιτιστική κρίση. Από τα τέλη του 1971, μέχρι τα μέσα του 1973, η παγκόσμια τιμή του σιταριού αυξήθηκε κατά 75%, διπλασιάστηκε η τιμή του καλαμποκιού, και τριπλασιάστηκε η τιμή της σόγιας.
Ταυτόχρονα, είχαμε και νομισματική κρίση. Το δολάριο, έπεσε και παρέμεινε σε χαμηλές ισοτιμίες στην παγκόσμια αγορά συναλλάγματος. Αυτό, με τη σειρά του, αύξησε σημαντικά την παγκόσμια ζήτηση στα αμερικάνικα γεωργικά προϊόντα. Έτσι, οι αμερικανικές αρχές αναγκάστηκαν να επιβάλλουν περιορισμούς στις εξαγωγές της σόγιας και άλλων προϊόντων για να προλάβουν τυχόν ελλείψεις στην εγχώρια αγορά. Για να καταπολεμήσει την άνοδο στις τιμές των εγχώριων γεωργικών προϊόντων, ο πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον έδωσε εντολή για πάγωμα των τιμών των τροφίμων για 60 ημέρες. Το μόνο όμως που κατάφερε, ήταν η εξαφάνιση των τροφίμων από τα ράφια. Έτσι, μέσα σε 30 ήμερες οι τιμές απελευθερώθηκαν. Αποτέλεσμα ήταν μέσα σε ένα έτος τα προϊόντα διατροφής να αυξηθούν στην Αμερική κατά 15%.
Από το 1970 στο 2007
Σε μέτρα που να ρυθμίζουν τις τιμές των τροφίμων προχώρησε και η ρώσικη κυβέρνηση, το 2007. Οι αρμόδιες αρχές της Ρωσίας παρατήρησαν έντονες μεταβολές στις τιμές των τροφίμων, με αυξητικές τάσεις, όχι μόνο στην παγκόσμια αγορά, αλλά και στην εσωτερική. Τον Οκτώβριο του 2007, η τότε επικεφαλής του υπουργείου Οικονομικής Ανάπτυξης και Εμπορίου, Ελβίρα Ναμπιούλλινα, σε ειδική σύσκεψη που συγκάλεσε, δήλωσε: «Για να αναχαιτιστεί η αύξηση των τιμών, η κυβέρνηση σχεδιάζει να εφαρμόσει μια σειρά μέτρων, τόσο σε επίπεδο ρύθμισης του εξωτερικού εμπορίου, όσο και για την καταπολέμηση των ντόπιων μονοπωλίων στις περιφερειακές αγορές (οι αυξήσεις στις τιμές, διαφοροποιούνται ανά περιοχή), καθώς και στη θέσπιση κινήτρων για την προώθηση της εγχώριας αγροτικής παραγωγής.
Πιο συγκεκριμένα, φέρνουμε προς ψήφιση ένα σχέδιο διατάγματος που αφορά στην αύξηση των δασμών στο σιτάρι και στο κριθάρι, επεξεργαζόμαστε το ζήτημα της εισαγωγής ειδικού τέλους στα γαλακτοκομικά προϊόντα και πιστεύουμε ότι με αυτά τα μέτρα θα έχουμε συγκεκριμένο αποτέλεσμα, που θα περιορίσει την αύξηση των τιμών στην εγχώρια αγορά». Στις 12 Νοεμβρίου 2007 εισήχθη εξαγωγικός δασμός 10% στο σιτάρι και στη σίκαλη (όχι μικρότερος από € 0,022 ανά κιλό), καθώς και 30% στο κριθάρι (όχι μικρότερος από € 0,07 ανά κιλό).
Τι σημαίνουν οι σημερινές αυξήσεις
Ο κόσμος σήμερα παρακολουθεί ένα απίστευτο ράλι των τιμών στα τρόφιμα. Από τα μέσα Ιουνίου, οι παγκόσμιες τιμές σίτου αυξήθηκαν περισσότερο από 50%, και στο καλαμπόκι, πάνω από 45%. Η τιμή της σόγιας, έχει αυξηθεί στους δύο τελευταίους μήνες κατά 30%, έχοντας μια συνολική αύξηση από την αρχή του έτους, κατά 60% (βλ. διάγραμμα).
Οι παίκτες στην παγκόσμια αγορά τροφίμων, αγοράζοντας συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης (futures) για την παράδοση σιταριού, καλαμποκιού και σόγιας, αναφέρονται και πάλι (ως αιτίες αύξησης των τιμών) στις αντικειμενικές συνθήκες. Όπως, για παράδειγμα, στην συγκομιδή σιτηρών στις κεντροδυτικές ΗΠΑ, που έχει μειωθεί κατακόρυφα λόγω της ξηρασίας. Ξηρασία που έχει επίσης καταστρέψει τις καλλιέργειες στη Ρωσία, στο Καζακστάν και στην Ουκρανία. Αντίθετα, η ευρωπαϊκή σοδειά δημητριακών μειώθηκε, λόγω των ασυνήθιστα υγρών καιρικών συνθηκών και στην Ινδία, λόγω της καθυστερημένης έναρξης της εποχής των μουσώνων.
Στην εσωτερική αγορά της Ρωσίας, παρατηρείται επίσης σημαντική αύξηση των τιμών. Η τιμή του σιταριού τρίτης κατηγορίας αυξήθηκε από τα 7,5 χιλιάδες ρούβλια ανά τόνο, στις 8,06 χιλιάδες ρούβλια ανά τόνο, μέσα σε τρεις εβδομάδες (τιμές της 13ης Ιουλίου και της 3ης Αυγούστου, αντίστοιχα). Το καλαμπόκι αυξήθηκε από τις 7,28 χιλιάδες ρούβλια ανά τόνο, στις 7,5 χιλιάδες ρούβλια ανά τόνο, το σιτάρι για ζωοτροφή, από 6,8 χιλιάδες ρούβλια σε 7,34 χιλιάδες ρούβλια, το κριθάρι από 6,38 χιλιάδες ρούβλια, σε 7,04 χιλιάδες ρούβλια, αντίστοιχα. (1€ ~ 40 ρούβλια).
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η άνοδος των τιμών των τροφίμων το 2007 δεν φάνηκε τόσο περίεργη. Οι παίκτες στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές είχαν ήδη αμφισβητήσει τις προοπτικές ανάπτυξης των αμερικάνικων και των ευρωπαϊκών μετοχών. Και είχαν δίκιο.
Τώρα οι κερδοσκόποι βρίσκονται αντιμέτωποι με την εξής κατάσταση: Οι επενδύσεις στις αμερικάνικες και στις ευρωπαϊκές αγορές μετοχών εμφανίζονται ελάχιστα ελκυστικές. Είναι δύσκολο να αυξηθούν οι τιμές τους εν μέσω της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους και του διαφαινόμενου τέλματος στην οικονομική ανάπτυξη στις βιομηχανικές χώρες. Δύσκολο θα είναι επίσης να επενδύσουν σε ευρωπαϊκά ομόλογα και στο κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα. Λαμβάνοντας υπόψη τα προβλήματα με την οικονομική ανάπτυξη, ακόμα και οι επενδύσεις σε futures πετρελαίου θα εξετάζονται προσεκτικά. Αλλωστε, λόγω της κρίσης, δεν προβλέπεται αυξανόμενη ζήτηση σε πετρέλαιο, τα μελλοντικά συμβόλαια τείνουν να πέφτουν, αντί να ανεβαίνουν. Σαν αποτέλεσμα της τρέχουσας κατάστασης στις χρηματοπιστωτικές αγορές, το σιτάρι, το καλαμπόκι και η σόγια είναι το τελευταίο καταφύγιο ενός κερδοσκόπου που βρίσκεται αντιμέτωπος πρόσωπο με πρόσωπο, με το δεύτερο κύμα της παγκόσμιας κρίσης.
Το άρθρο πρωτοδημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα Kommersant.ru.
Σχόλια