Τα σκάνδαλα «καίνε» τους τραπεζικούς κολοσσούς

Oλο και πιο βαθιά στη δίνη των σκανδάλων βυθίζεται ο παγκόσμιος τραπεζικός κλάδος, με την επενδυτική εμπιστοσύνη να χάνεται και μεγάλα ερωτήματα να δημιουργούνται για τις αποδεδειγμένα ανήθικες πρακτικές που χρησιμοποιούν οι μεγάλες τράπεζες, θυσιάζοντας το συμφέρον των πελατών τους στον βωμό του κέρδους.

Τελευταίο και καίριο πλήγμα στην καρδιά του σύγχρονου τραπεζικού κόσμου αποτέλεσε η αποκάλυψη του σκανδάλου χειραγώγησης του διατραπεζικού επιτοκίου Libor, γεγονός που σηματοδοτεί για άλλη μια φορά την τεράστια αλαζονεία που χαρακτηρίζει τις μεγάλες επενδυτικές τράπεζες. Πρόκειται για μια παλιά ιστορία, που αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά το 2008, χρονιά που σημαδεύτηκε από την εκκωφαντική κατάρρευση της άλλοτε πανίσχυρης Lehman Brothers.

Η αποκάλυψη της εμπλοκής της βρετανικής τράπεζας Barclays απειλεί να τινάξει στον αέρα όχι μόνο το City αλλά και το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα στο σύνολό του. Εντύπωση προκαλεί η έκπληξη των επενδυτών, των αναλυτών και των μέσων ενημέρωσης, καθώς πρόκειται για μια υπόθεση γνωστή. Κανείς δεν θα έπρεπε να καταληφθεί εξαπίνης από το ξέσπασμα του σκανδάλου.Τουλάχιστον 20 τραπεζικοί κολοσσοί φέρονται εμπλεκόμενοι στην υπόθεση, με την ανοχή ή ακόμα και την προτροπή των κεντρικών τους τραπεζών. Η έρευνα βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, κι αν αποδειχθεί η συμμετοχή τους τα πρόστιμα που περιμένουν τις τράπεζες θα είναι υπέρογκα.

Οι ιστορίες τραπεζικού «τρόμου» όμως δεν τελειώνουν εδώ. Λίγες μόλις ημέρες μετά το σκάνδαλο Libor, η αποκάλυψη για «ξέπλυμα» μαύρου χρήματος από την HSBC, το οποίο προερχόταν από ναρκοδολάρια και τρομοκρατικές οργανώσεις, αποτέλεσε άλλο ένα πλήγμα στην αξιοπιστία του κλάδου. Λίγο καιρό πριν ένα άλλο σκάνδαλο, αυτό της «Φάλαινας του Λονδίνου», όπως είναι γνωστός ο trader της JP Morgan που αναστάτωσε τις αγορές παραγώγων και προκάλεσε ζημιές ύψους σχεδόν 5 δισ. δολαρίων στην επενδυτική τράπεζα, συντάρασσε τη Wall Street.

Το «κόλπο» της χειραγώγησης του Libor

Το Libor είναι το διατραπεζικό επιτόκιο βραχυπρόθεσμου δανεισμού, το οποίο καθορίζεται στην αγορά του Λονδίνου από τις ίδιες τις τράπεζες και επηρεάζει το κόστος δανεισμού για εκατομμύρια επιχειρήσεις και ιδιώτες σε όλο τον κόσμο. Από τα περίπου 800 τρισ. που είναι τοποθετημένα στις αγορές παραγώγων, τα 350 τρισ. δολάρια χρησιμοποιούν ως δείκτη αναφοράς το Libor όπως και περίπου το 90% των εμπορικών και στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ, με αποτέλεσμα να αυξάνεται το συνολικό ποσό κεφαλαίων καθορίζονται από το Libor στα 564 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Η τεχνική χειραγώγηση του επιτοκίου από τα πιστωτικά ιδρύματα αποτελεί μια ανήθικη πρακτική, παραπλανεί τους πελάτες και αποσκοπεί στο κέρδος. Κάποιοι λοιπόν από τους traders των μεγαλύτερων τραπεζών παγκοσμίως έδιναν συγκεκριμένες τιμές για τα επιτόκια, αυξομειώνοντάς τα τεχνητά, ανάλογα με τις επιθυμίες των τραπεζών. Κορυφαίοι αναλυτές εξηγούν ότι το Libor είναι δομημένο με τέτοιον τρόπο ώστε επιτρέπει στις τράπεζες μεμονωμένα να χειραγωγήσουν το επιτόκιο, με αντάλλαγμα το κέρδος για πολλά χρόνια. Από την αρχή το Libor δεν οργανώθηκε ως σωστή αγορά, με αποτέλεσμα οι μεγάλες τράπεζες να μπορούν άνετα να το χειραγωγούν, χωρίς να γίνεται αντιληπτή αυτή η πρακτική. Oπως παραδέχθηκε ο ίδιος ο επικεφαλής της Federal Reserve, Ben Bernanke, το επιτόκιο είναι από τη δομή του ελαττωματικό και θα πρέπει να γίνει προσπάθεια διεθνώς για να αποκατασταθεί η αξιοπιστία του ως βάσης για τα επιχειρηματικά και στεγαστικά δάνεια και τα παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα σε όλο τον κόσμο.

Το «καρτέλ» των τραπεζών

Κάθε πρωί στις 11, δεκαέξι μεγάλες τράπεζες δίνουν την εκτίμησή τους για το πόσο θα πλήρωναν εάν λάμβαναν εκείνη την ώρα ένα βραχυπρόθεσμο δάνειο από μία άλλη τράπεζα. Τα στοιχεία συγκεντρώνονται από την Thomson Reuters, για λογαριασμό της Ενωσης Βρετανικών Τραπεζών (BBA), και έτσι υπολογίζεται το Libor από τα οκτώ «μεσαία» επιτόκια, καθώς εξαιρούνται τα τέσσερα υψηλότερα και τα τέσσερα χαμηλότερα. Η Barclays δεν είναι μόνη της σε αυτή την ιστορία. Απλώς είναι η πρώτη τράπεζα που παραδέχθηκε ότι χρησιμοποίησε αυτή την πρακτική και συμβιβάστηκε με τις αρχές, οι οποίες της επέβαλαν πρόστιμο ύψους 452 εκατομμυρίων δολαρίων. Μάλιστα ο παραιτηθείς διευθύνων σύμβουλος της Barclays, Bob Diamond, παραδέχτηκε ότι η τράπεζά έδινε ψευδή στοιχεία, καθώς θεωρούσε ότι το ίδιο έκαναν και οι υπόλοιπες δεκαπέντε.

Στο στόχαστρο

Κορυφαίες τράπεζες σε όλο τον κόσμο βρίσκονται στο στόχαστρο των τραπεζικών αρχών. Σε εξέλιξη είναι οι έρευνες στην Ευρώπη, την Ιαπωνία και τη Βόρεια Αμερική. Στο «μικροσκόπιο» βρίσκονται τουλάχιστον 20 τραπεζικοί κολοσσοί όπως η Bank of America, η Bank of Tokyo-Mitsubishi, η BNP Paribas, η HSBC, η Societe Generale, η Citibank, η Credit Agricole, η Credit Suisse και η Deutsche Bank. Ο έλεγχος του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος και το τεράστιο κέρδος ήταν ο στόχος του τραπεζικού καρτέλ. Αν αποδειχθεί ότι οι τράπεζες αυτές συμμετείχαν στο σκάνδαλο του Libor, τότε θα βρεθούν αντιμέτωπες με τεράστια πρόστιμα από τις ρυθμιστικές αρχές και αποζημιώσεις για τους μετόχους, που θα φτάσουν στα 22 δισ. δολ. σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Morgan Stanley. Στον υπολογισμό δεν περιλαμβάνονται οι πιθανές επιπτώσεις από τις συνεχιζόμενες έρευνες σε ΗΠΑ και Ε.Ε. για τη σύσταση καρτέλ, που μπορεί να επιφέρουν πρόστιμα πολλών δισ. δολαρίων. Με τα εκτιμώμενα πρόστιμα θα μειωθούν κατά 4-13% τα κέρδη ανά μετοχή των τραπεζών για το 2012, διαγράφοντας 0,5% από την λογιστική τους αξία. Κάθε μια από τις τράπεζες μπορεί να πληρώσει κατά μέσο όρο 400 εκατ. δολάρια και οι μεμονωμένες χρεώσεις θα κυμανθούν από 60 εκατ. μέχρι 1,1 δισ. δολάρια ανάλογα με το μέγεθος του βιβλίου παραγώγων, στην περίπτωση που υπάρξουν μαζικές προσφυγές από τους μετόχους.

Σφίγγει ο κλοιός

Οι χαμηλοί τόνοι που τηρούν οι κεντρικές τράπεζες σχετικά με το σκάνδαλο του Libor δεν αποτελούν ανεξήγητο φαινόμενο. Οι κεντρικοί τραπεζίτες επηρεάζουν τα επιτόκια ευθέως και… πλαγίως σε καθημερινή βάση. Αυτή άλλωστε είναι η δουλειά τους. Το Κογκρέσο και τα εθνικά κοινοβούλια έδωσαν στις κεντρικές τράπεζες τη μονοπωλιακή δύναμη τυπώματος χρήματος και τη διαχείριση της νομισματικής πολιτικής. Πρόκειται για τους ίδιους αξιωματούχους που πρόσφεραν την ολιγοπωλιακή δύναμη στις εμπορικές τράπεζες που φέρονται εμπλεκόμενες στο σκάνδαλο χειραγώγησης του Libor και του Euribor.

Προσπάθεια κατευνασμού των αντιδράσεων

Στον απόηχο της έντονης κριτικής που δέχθηκε το τελευταίο διάστημα ο διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, Mervyn King, ζήτησε τη συνάντηση των κορυφαίων κεντρικών τραπεζών στη Βασιλεία της Ελβετίας, σε μια προσπάθεια να κατευνάσει τις αντιδράσεις και να αρχίσει η συζήτηση για τη ραγδαία μεταρρύθμιση των κανόνων που διέπουν τη λειτουργία του Libor. Οι κεντρικοί τραπεζίτες και οι εποπτικές αρχές θα πραγματοποιήσουν παγκόσμια συνάντηση στις 9 Σεπτεμβρίου, ώστε να αποφασίσουν προς ποια κατεύθυνση θα πρέπει να αναμορφωθεί ο τρόπος υπολογισμού του επιτοκίου. Στην επιστολή του ο King αναφέρει πως καθίσταται σαφές ότι είναι αναγκαίες οι δραστικές μεταρρυθμίσεις στον τρόπο λειτουργίας του συστήματος.Ο διοικητής της BoE κατηγορείται ότι δεν αντέδρασε στις προειδοποιήσεις της Fed Νέας Υόρκης το 2008. Ηταν Απρίλιος του 2008, όταν αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά η υπόθεση της χειραγώγησης του Libor. O νυν υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Timothy Geithner, και πρόεδρος τότε της Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Νέας Υόρκης, είχε προειδοποιήσει την Τράπεζα της Αγγλίας και τον διοικητή Mervyn King για χειραγώγηση του διατραπεζικού επιτοκίου Libor, ενώ είχε αποστείλει e-mail όπου συνιστούσε μεταρρυθμίσεις που θα εξασφάλιζαν μια πιο αξιόπιστη λειτουργία της αγοράς Libor. Ωστόσο, η στάση του Geithner δεν ήταν αρκετά δυναμική απέναντι στην αποκάλυψη ενός σκανδάλου, το οποίο χαρακτηρίζεται σήμερα ως «το χρηματοοικονομικό έγκλημα του αιώνα». Η είδηση πέρασε στα ψιλά και ο Mervyn King δεν διερεύνησε περαιτέρω την υπόθεση. Σήμερα το σκάνδαλο που ξέσπασε συνταράσσει συθέμελα το τραπεζικό οικοδόμημα παγκοσμίως, με την Barclays να αποτελεί απλώς ένα κομμάτι του παζλ.

Εγγραφα που «καίνε»

Εν τω μεταξύ, τα έγγραφα που έχουν έρθει στο φως καίνε τον αντιπρόεδρο της BoE, Paul Tucker, τον επικρατέστερο, μέχρι πρότινος, αντικαταστάτη του King. O Tucker αρνήθηκε ότι διατηρούσε σχέσεις με τη διοίκηση της Barclays, ωστόσο τα επίμαχα e-mails αποδεικνύουν τη στενή επαφή με τον πρώην διευθύνοντα σύμβουλο της βρετανικής τράπεζας, Bob Diamond. Το όνομα του Tucker ακούστηκε για πρώτη φορά στο σκάνδαλο Libor όταν η Barclays δημοσίευσε e-mails που έδειχναν ότι είχε συνομιλίες με τον Diamond το φθινόπωρο του 2008, αφότου κυβερνητικοί αξιωματούχοι είχαν εκφράσει ανησυχίες ότι οι εκτιμήσεις της Barclays για το Libor ήταν υψηλότερες από αυτές των άλλων τραπεζών, ένδειξη ότι προσπαθεί να προσελκύσει χρηματοδότηση.

Δίχως τέλος τα σκάνδαλα

Λίγες ημέρες μετά τον σάλο που προκάλεσε η είδηση για την εμπλοκή της Barclays στο «Liborgate», ένα νέο σκάνδαλο ξέσπασε. Η αμερικανική Γερουσία κατηγορεί την HSBC για ξέπλυμα μαύρου χρήματος, με την αξιοπιστία του τραπεζικού συστήματος να δοκιμάζεται εκ νέου. Οπως αναφέρει χαρακτηριστικά το πόρισμα, η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή τράπεζα επέτρεψε σε εμπόρους ναρκωτικών και τρομοκράτες, μεταξύ άλλων, να «ξεπλύνουν» πολλά δισεκατομμύρια δολάρια, λόγω των μειωμένων ελέγχων.

Πελάτες υψηλού ρίσκου

Η HSBC κατηγορείται ότι εξυπηρέτησε πελάτες υψηλού ρίσκου σε χώρες όπου ανθεί το εμπόριο ναρκωτικών, με αδύναμα μέτρα κατά του ξεπλύματος μαύρου χρήματος. Η τράπεζα, σύμφωνα με την έκθεση, επέτρεψε τη μεταφορά 19,4 δισ. δολαρίων που συνδέονταν με το Ιράν, ενώ παρείχε υπηρεσίες σε συγκεκριμένες τράπεζες στη Σαουδική Αραβία και το Μπαγκλαντές, παρά τους δεσμούς τους με τη χρηματοδότηση τρομοκρατών. Παράλληλα η τράπεζα κατηγορείται ότι διευκόλυνε το ξέπλυμα μαύρου χρήματος για το καρτέλ ναρκωτικών από το Μεξικό. Ο χορός των παραιτήσεων άνοιξε για τη μεγαλύτερη τράπεζα της Ευρώπης με την παραίτηση στελέχους στις ΗΠΑ. Το διευθυντικό στέλεχος στις ΗΠΑ David Bagley ανακοίνωσε την παραίτησή του κατά τη διάρκεια της κατάθεσής του στην αμερικανική Γερουσία, αφού παραδέχθηκε ότι ο τραπεζικός κολοσσός ξέπλυνε «μαύρο χρήμα» από μεξικανικά καρτέλ διακίνησης ναρκωτικών ουσιών.Ο Bagley είναι ένα από τα τουλάχιστον έξι στελέχη της τράπεζας που κατέθεσαν στη Γερουσία, στο πλαίσιο της έρευνας που διεξάγεται για δραστηριότητες όπως ξέπλυμα ναρκοδολαρίων, μεταφορές χρημάτων από το Ιράν, συναλλαγές με επιχειρήσεις που στηρίζουν τρομοκράτες, κ.ά.Λίγους μήνες πριν ξεσπάσουν τα σκάνδαλα Barclays και HSBC, μία άλλη αποκάλυψη συντάρασσε τη Wall Street. H δράση της «Φάλαινας του Λονδίνου», του περιβόητου Γάλλου trader της JP Morgan που αναστάτωσε τις αγορές παραγώγων, κόστισε στην αμερικανική τράπεζα ζημιές ύψους 4,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ οι παραιτήσεις κορυφαίων στελεχών έπεσαν βροχή.

Mεγάλες συμφωνίες

Ο Γάλλος trader Bruno Iksil είχε προσελκύσει την προσοχή των συναδέλφων του για μεγάλες συμφωνίες στις οποίες εμπλέκονταν περίπλοκα χρηματοοικονομικά προϊόντα. Μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου, ο διευθύνων σύμβουλος της τράπεζας, Jamie Dimon, είχε δηλώσει ότι η διοίκηση της εταιρείας διέπραξε «ένα φρικτό, τρομερό λάθος», καθώς δεν ανέλαβε δράση γρήγορα όταν διατυπώνονταν ανησυχίες. Τον περασμένο Μάρτιο σάλο είχε προκαλέσει η επιστολή παραίτησης του πρώην στελέχους της Goldman Sachs Greg Smith, ο οποίος κατήγγειλε τις πρακτικές που ακολουθούσε η επενδυτική τράπεζα σε βάρος των επενδυτών, με απώτερο στόχο το δικό της όφελος. Στην τσιμπίδα της βρετανικής Αρχής Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών (FSA) πιάστηκε προ μηνών trader της Credit Suisse καθώς διαπιστώθηκε ότι διοχέτευε προνομιακές πληροφορίες σε πελάτες της ελβετικής τράπεζας.

Aλαζονικές πρακτικές

Το ένα μετά το άλλο τα τραπεζικά σκάνδαλα έρχονται στο φως και οι λεπτομέρειές τους αποδεικνύουν τις κερδοσκοπικές και αλαζονικές πρακτικές των μεγάλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Το ερώτημα είναι αν κυβερνήσεις και ρυθμιστικές αρχές είναι αποφασισμένες να βάλουν τέλος στις ασύδοτες πρακτικές τους που ζημιώνουν την παγκόσμια οικονομία.  sofokleous 10.gr