Αν το Κάιρο κρίνει ότι η Αθήνα είναι έτοιμη να αποδεχθεί τουρκικές αξιώσεις στην Αν. Μεσόγειο, τότε θα προσεγγίσει την Άγκυρα για μεγαλύτερα οφέλη!
Επ' εφορμή την συνάντηση Σίσι - Eρντογάν στο πλαίσιο της συνόδου του G20
Δρ. Χρήστος Ζιώγας*
Στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας η Αίγυπτος αποτέλεσε μία εκ των χωρών που συνταράχθηκε από τις «Αραβικές Εξεγέρσεις». Ως ακόλουθο γεγονός της εξέγερσης στην Τυνησία, στις 25 Ιανουαρίου του 2011 ξεκινούν στο Κάιρο αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Η κινητοποίηση των πολιτών αποτέλεσε την κατάληξη μακροχρόνιων πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών αιτιών. Οι οικονομικοί παράγοντες αντικατοπτρίζονται και αλληλεπιδρούν με το εκάστοτε πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο αναφοράς. Οι άσχημες οικονομικές συνθήκες στην Αίγυπτο επιτάχυναν και τις διαδικασίες στο κοινωνικό και πολιτικό πεδίο. Η έλλειψη δημοκρατικών διαδικασιών σταδιακά δημιούργησε τις συνθήκες για να αρθρωθούν αιτήματα για την ανάγκη πολιτικής μετάβασης και την εγκαθίδρυση ενός λιγότερου αυταρχικού καθεστώτος.
Η σημαντικότερη όμως συνέπεια της αιγυπτιακής πτυχής του φαινόμενου των «αραβικών εξεγέρσεων» καταδείχθηκε πως ήταν ο «εύθραυστος» χαρακτήρας των πολιτικών και κοινωνικών δομών της χώρας. Η άσχημη οικονομική κατάσταση και η αστάθεια, μετά την ανατροπή του Χόσνι Μουμπάρκ, (Hosni Mubarak) ενίσχυσε τα κοινωνικά και πολιτικά ερείσματα της «Μουσουλμανικής Αδελφότητας». Στις εκλογές της 30ης Ιουνίου του 2012 εξελέγη Πρόεδρος της Αιγύπτου ο Μοχάμεντ Μόρσι (Mohamed Morsi) προερχόμενος και υποστηριζόμενος από τους «Αδελφούς Μουσουλμάνους»˙ τυπικά κατήλθε στην εκλογική αναμέτρηση ως υποψήφιος του «Κόμματος Ελευθερίας και Δικαιοσύνης».
Οι σαθρές οικονομικές δομές της αιγυπτιακής οικονομίας, απόρροια της τριακονταετούς διακυβέρνησης του Χόσνι Μουμπάρακ, με τον έντονα κρατικιστικό χαρακτήρα, υπέσκαψε την προσπάθεια δυναμικής ενσωμάτωσης της αιγυπτιακής οικονομίας στο διεθνοποιημένο οικονομικό σύστημα. Η οικονομική δυσπραγία εξακολουθεί να διασαλεύει την σταθερότητα της χώρας, την απρόσκοπτη καθεστωτική της μετάβαση και την σταθερή διεθνοπολιτική της πορεία.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, τα ευρωπαϊκά κράτη και το Ισραήλ, εκλαμβάνουν την ομαλή πολιτική και οικονομική μεταρρύθμιση της Αιγύπτου ως την ασφαλιστική δικλείδα, για να αποτραπεί το ενδεχόμενο να εκμεταλλευτούν εκ νέου την κοινωνική δυσαρέσκεια και ένα ενδεχόμενο κενό εξουσίας μη-αρεστά «εξτρεμιστικά στοιχεία». Όπως αποδείχθηκε η οικονομική σταθερότητα στην Αίγυπτο αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ για την συνέχιση της πολιτικής μετάβασης και κυρίως την φιλοδυτική της εξωτερική πολιτική, πτυχή της οποίας αποτελεί και η διευρυμένη συνεργασία με την Ελλάδα και την Κύπρο.
Τον Δεκεμβρίου του 2022 ο Πρόεδρος της Αίγυπτου Αλ Σίσι υπέγραψε διάταγμα με το οποίο καθορίζονται μονομερώς τα θαλάσσια σύνορα της χώρας του με τη Λιβύη. Με την εν λόγω ενέργεια η Αίγυπτος κατέδειξε την αντίθεσή της με την τουρκική αυθαιρεσία επιβολής της «Γαλάζιας Πατρίδας», στην νοτιοδυτική της πτυχή. Επίσης, παρωθεί την Λιβύη να εγκαταλείψει την παράνομη συμφωνία με την Τουρκία και να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με την Αίγυπτο αλλά και την Ελλάδα για την οριοθέτηση των θαλασσίων τους συνόρων. Γενικότερα, η συγκεκριμένη απόφαση μας παρέχει μία ξεκάθαρη εικόνα σχετικά με τον τρόπο που η Αίγυπτος αντιλαμβάνεται την οριοθέτηση των περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας στην Αν. Μεσόγειο.
Η προγενέστερη οριοθέτηση της Αιγύπτου με την Κυπριακή Δημοκρατία, σύμφωνα με την αρχή της μέσης γραμμής, η προ τριετίας μερική οριοθέτηση με την Ελλάδα όπως και η πρόσφατη μονομερής απόφασή της για την Λιβύη καταδεικνύουν την αιγυπτιακή βούληση να καταστεί το Κάιρο ρυθμιστής των εξελίξεων. Αναμφίβολα η αιγυπτιακή κίνηση σκοπό έχει να αποτρέψει τους τουρκικούς σχεδιασμούς δυτικά, όχι όμως στο σύνολό τους, γεγονός που διεφάνη με την έως σήμερα απροθυμία της για πλήρη οριοθέτηση με την Ελλάδα ή την προσφυγή σε αρμόδιο δικαιοδοτικό όργανο, Χάγη ή Αμβούργο.
Οι πολύ-επίπεδες σχέσεις Ελλάδος - Κύπρου - Αιγύπτου είναι αναμφίβολα προς την σωστή κατεύθυνση, η εξελικτική τους δυναμική θα κριθεί όμως από την αξιοπιστία των μερών να ελέγξουν κατά προτεραιότητα τον τουρκικό αναθεωρητισμό.
Η πρόσφατη ελληνική απόφαση να επανεκκινήσει τον ελληνοτουρκικό διάλογο, δίχως προηγουμένως η Τουρκία να έχει αλλάξει ούτε κατά κεραία τους αναθεωρητικούς της στόχους –παρά μόνο στο επίπεδο της καθημερινής υπόμνησής τους μέσω της στρατιωτικής δραστηριότητας– θέτει εκ των πραγμάτων εύλογα ερωτήματα για την Αίγυπτο σχετικά με την στρατηγική αξιοπιστία της Ελλάδας.
Αν το Κάιρο θεωρήσει ότι η Αθήνα είναι έτοιμη να αποδεχθεί μέρος των τουρκικών αξιώσεων στην Ανατολική Μεσόγειο το στρατηγικά αναμενόμενο είναι η Αίγυπτος να προσεγγίσει την Τουρκία για να αποκομίσει μεγαλύτερα οφέλη.
*Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών Παν/μιου Αιγαίου και εντεταλμένος Λέκτορας στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων huffingtonpost.gr
Δρ. Χρήστος Ζιώγας*
Στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας η Αίγυπτος αποτέλεσε μία εκ των χωρών που συνταράχθηκε από τις «Αραβικές Εξεγέρσεις». Ως ακόλουθο γεγονός της εξέγερσης στην Τυνησία, στις 25 Ιανουαρίου του 2011 ξεκινούν στο Κάιρο αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Η κινητοποίηση των πολιτών αποτέλεσε την κατάληξη μακροχρόνιων πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών αιτιών. Οι οικονομικοί παράγοντες αντικατοπτρίζονται και αλληλεπιδρούν με το εκάστοτε πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο αναφοράς. Οι άσχημες οικονομικές συνθήκες στην Αίγυπτο επιτάχυναν και τις διαδικασίες στο κοινωνικό και πολιτικό πεδίο. Η έλλειψη δημοκρατικών διαδικασιών σταδιακά δημιούργησε τις συνθήκες για να αρθρωθούν αιτήματα για την ανάγκη πολιτικής μετάβασης και την εγκαθίδρυση ενός λιγότερου αυταρχικού καθεστώτος.
Η σημαντικότερη όμως συνέπεια της αιγυπτιακής πτυχής του φαινόμενου των «αραβικών εξεγέρσεων» καταδείχθηκε πως ήταν ο «εύθραυστος» χαρακτήρας των πολιτικών και κοινωνικών δομών της χώρας. Η άσχημη οικονομική κατάσταση και η αστάθεια, μετά την ανατροπή του Χόσνι Μουμπάρκ, (Hosni Mubarak) ενίσχυσε τα κοινωνικά και πολιτικά ερείσματα της «Μουσουλμανικής Αδελφότητας». Στις εκλογές της 30ης Ιουνίου του 2012 εξελέγη Πρόεδρος της Αιγύπτου ο Μοχάμεντ Μόρσι (Mohamed Morsi) προερχόμενος και υποστηριζόμενος από τους «Αδελφούς Μουσουλμάνους»˙ τυπικά κατήλθε στην εκλογική αναμέτρηση ως υποψήφιος του «Κόμματος Ελευθερίας και Δικαιοσύνης».
Οι σαθρές οικονομικές δομές της αιγυπτιακής οικονομίας, απόρροια της τριακονταετούς διακυβέρνησης του Χόσνι Μουμπάρακ, με τον έντονα κρατικιστικό χαρακτήρα, υπέσκαψε την προσπάθεια δυναμικής ενσωμάτωσης της αιγυπτιακής οικονομίας στο διεθνοποιημένο οικονομικό σύστημα. Η οικονομική δυσπραγία εξακολουθεί να διασαλεύει την σταθερότητα της χώρας, την απρόσκοπτη καθεστωτική της μετάβαση και την σταθερή διεθνοπολιτική της πορεία.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, τα ευρωπαϊκά κράτη και το Ισραήλ, εκλαμβάνουν την ομαλή πολιτική και οικονομική μεταρρύθμιση της Αιγύπτου ως την ασφαλιστική δικλείδα, για να αποτραπεί το ενδεχόμενο να εκμεταλλευτούν εκ νέου την κοινωνική δυσαρέσκεια και ένα ενδεχόμενο κενό εξουσίας μη-αρεστά «εξτρεμιστικά στοιχεία». Όπως αποδείχθηκε η οικονομική σταθερότητα στην Αίγυπτο αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ για την συνέχιση της πολιτικής μετάβασης και κυρίως την φιλοδυτική της εξωτερική πολιτική, πτυχή της οποίας αποτελεί και η διευρυμένη συνεργασία με την Ελλάδα και την Κύπρο.
Τον Δεκεμβρίου του 2022 ο Πρόεδρος της Αίγυπτου Αλ Σίσι υπέγραψε διάταγμα με το οποίο καθορίζονται μονομερώς τα θαλάσσια σύνορα της χώρας του με τη Λιβύη. Με την εν λόγω ενέργεια η Αίγυπτος κατέδειξε την αντίθεσή της με την τουρκική αυθαιρεσία επιβολής της «Γαλάζιας Πατρίδας», στην νοτιοδυτική της πτυχή. Επίσης, παρωθεί την Λιβύη να εγκαταλείψει την παράνομη συμφωνία με την Τουρκία και να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με την Αίγυπτο αλλά και την Ελλάδα για την οριοθέτηση των θαλασσίων τους συνόρων. Γενικότερα, η συγκεκριμένη απόφαση μας παρέχει μία ξεκάθαρη εικόνα σχετικά με τον τρόπο που η Αίγυπτος αντιλαμβάνεται την οριοθέτηση των περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας στην Αν. Μεσόγειο.
Η προγενέστερη οριοθέτηση της Αιγύπτου με την Κυπριακή Δημοκρατία, σύμφωνα με την αρχή της μέσης γραμμής, η προ τριετίας μερική οριοθέτηση με την Ελλάδα όπως και η πρόσφατη μονομερής απόφασή της για την Λιβύη καταδεικνύουν την αιγυπτιακή βούληση να καταστεί το Κάιρο ρυθμιστής των εξελίξεων. Αναμφίβολα η αιγυπτιακή κίνηση σκοπό έχει να αποτρέψει τους τουρκικούς σχεδιασμούς δυτικά, όχι όμως στο σύνολό τους, γεγονός που διεφάνη με την έως σήμερα απροθυμία της για πλήρη οριοθέτηση με την Ελλάδα ή την προσφυγή σε αρμόδιο δικαιοδοτικό όργανο, Χάγη ή Αμβούργο.
Οι πολύ-επίπεδες σχέσεις Ελλάδος - Κύπρου - Αιγύπτου είναι αναμφίβολα προς την σωστή κατεύθυνση, η εξελικτική τους δυναμική θα κριθεί όμως από την αξιοπιστία των μερών να ελέγξουν κατά προτεραιότητα τον τουρκικό αναθεωρητισμό.
Η πρόσφατη ελληνική απόφαση να επανεκκινήσει τον ελληνοτουρκικό διάλογο, δίχως προηγουμένως η Τουρκία να έχει αλλάξει ούτε κατά κεραία τους αναθεωρητικούς της στόχους –παρά μόνο στο επίπεδο της καθημερινής υπόμνησής τους μέσω της στρατιωτικής δραστηριότητας– θέτει εκ των πραγμάτων εύλογα ερωτήματα για την Αίγυπτο σχετικά με την στρατηγική αξιοπιστία της Ελλάδας.
Αν το Κάιρο θεωρήσει ότι η Αθήνα είναι έτοιμη να αποδεχθεί μέρος των τουρκικών αξιώσεων στην Ανατολική Μεσόγειο το στρατηγικά αναμενόμενο είναι η Αίγυπτος να προσεγγίσει την Τουρκία για να αποκομίσει μεγαλύτερα οφέλη.
*Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών Παν/μιου Αιγαίου και εντεταλμένος Λέκτορας στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων huffingtonpost.gr
https://www.efenpress.gr
Σχόλια