Η έρευνα και διάσωση στο Αιγαίο και οι τελευταίες τουρκικές προκλήσεις

 

Γράφει ο Βασίλης Πολίτης *

Δεν μας έφθανε το Ορουτς Ρεις (ερευνητικό πλοίο) που κόβει βόλτες έξω από την Ρόδο και το Καστελόριζο, μαζί με το Κανουνί (πλοίο-γεωτρύπανο) που διέπλευσε προκλητικά όλο το Κεντρικό Αιγαίο για να καταπλεύσει τελικά στην Κωνσταντινούπολη, ήρθε πριν λίγες μέρες και ο υπουργός Μεταφορών της Τουρκίας Αντίλ Καραϊσμαΐλογλου να φέρει πάλι στην επιφάνεια μια παλιά ιστορία και διεκδίκηση της Άγκυρας για την Έρευνα και Διάσωση στο Αιγαίο. Η Άγκυρα, μέσω των δηλώσεων Καραϊσμαΐλογλου ανακοίνωσε ότι θέτει σε εφαρμογή ένα παλαιότερο νόμο που είχε ψηφίσει η Τουρκική Εθνοσυνέλευση το 2001 (Νόμος 24611/12-12-2001), σύμφωνα με τον οποίο ορίζονταν μονομερώς το μισό Αιγαίο και το βόρειο τμήμα του Flight Information Region (FIR) Λευκωσίας ως περιοχή της Άγκυρας για θαλάσσια Έρευνα και Διάσωση. Μάλιστα  ανάρτησε και σχετικό χάρτη στον οποίο φαίνεται να έχει αποτυπώσει το μισό Αιγαίο και όλη την περιοχή από την Κρήτη μέχρι την Κύπρο σαν ζώνη Έρευνας και Διάσωσης που μόνο η Τουρκία θα έχει την ευθύνη. «Χαιρετίσματα στο Φατίχ, στο Γιαβούζ και στο Κανουνί. Στη Γαλάζια Πατρίδα μας, την περιοχή ερευνών και διάσωσης την επεκτείναμε με τρόπο που θα περιλαμβάνει και τις περιοχές όπου πραγματοποιούν εργασίες τα ερευνητικά μας πλοία. Καλορίζικο το νέο σχέδιο έρευνας και διάσωσης» ήταν το μήνυμα που συνόδευε τον χάρτη στον προσωπικό του λογαριασμό Twitter.

Ας κάνουμε όμως μια μικρή ιστορική αναδρομή για το πώς ξεκίνησε η οριοθέτηση των εναερίων χώρων ευθύνης των κρατών και πως καθορίστηκαν οι ζώνες ευθύνης για την έρευνα διάσωση σε ατυχήματα στον αέρα και στην θάλασσα. Η έρευνα και διάσωση για αεροπορικά ατυχήματα στο Αιγαίο διέπεται από τη Σύμβαση του Σικάγου του 1944 και τους Κανονισμούς του Διεθνούς Οργανισμού Αεροναυτιλίας (ICAO) για την Πολιτική Αεροπορία, που από την ημέρα που ιδρύθηκε το 1944 μέχρι σήμερα έχει έδρα το Μόντρεαλ του Καναδά. Έτσι, σύμφωνα με το Παράρτημα (Annex 12) της Σύμβασης του Σικάγου του 1944 για την Πολιτική Αεροπορία (ICAO), η ελληνική περιοχή Έρευνας και Διάσωσης σε περίπτωση αεροπορικού ατυχήματος (SAR) συμπίπτει με την περιοχή του (Flight Information Region ) FIR Αθηνών. Η ταύτιση της ελληνικής περιοχής ευθύνης για Έρευνα και Διάσωση με το FIR Αθηνών, οριστικοποιήθηκε στις περιφερειακές συναντήσεις Αεροναυτιλίας της Κωνσταντινούπολης (1950), των Παρισίων (1952) και της Γενεύης (1958), στις οποίες συμμετείχαν όλα τα κράτη μέλη μεταξύ αυτών και η Τουρκία και εγκρίθηκε με ομοφωνία από το Συμβούλιο του ICAO.

Όσον αφορά τα ναυτικά ατυχήματα, το θέμα ρυθμίσθηκε από την Διεθνή Σύμβαση του Αμβούργου για την θαλάσσια έρευνα και διάσωση του 1979 «International Convention on Marine Search and Rescue», την οποία η Ελλάδα κύρωσε με το Νόμο 1844/1989 και με την ευκαιρία της κύρωσης δήλωσε στον ΙΜΟ για άλλη μία φορά ότι θα ασκεί θαλάσσια Έρευνα και Διάσωση σε όλο τον χώρο του FIR Αθηνών. Η αρμοδιότητα Έρευνας και Διάσωσης έχει ανατεθεί στο Λιμενικό Σώμα μέσω του Ενιαίου Κέντρου Συντονισμού Έρευνας Διάσωσης (Ε.Κ.Σ.Ε.Δ) με την συνδρομή όποτε απαιτηθεί πλωτών και εναέριων μέσων του Π.Ν και της Π.Α. Στα πλαίσια του ΝΑΤΟ/ΕΕ η χώρα μας έχει αναλάβει επίσημα ως ο μοναδικός φορέας διαχείρισης περιστατικών έρευνας και διάσωσης στις αεροπορικές και ναυτικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ/ΕΕ εντός του FΙR Αθηνών και οι όλες διαδικασίες περιγράφονται αναλυτικά στην STANAG 3552 και το εγχειρίδιο ΑΤΡ-10. Παρόλα αυτά, τα τουρκικά πλοία ουδέποτε αναγνώρισαν τις ελληνικές επιχειρήσεις SAR στην θάλασσα. Έτσι σε περίπτωση ατυχήματος όχι μόνο δεν καλούν σε βοήθεια τις ελληνικές αρχές, αλλά σαμποτάρουν το έργο της διάσωσής τους διακινδυνεύοντας την ζωή ανθρώπων, ώστε να κατηγορήσουν έπειτα την Ελλάδα για αναξιοπιστία και κακή διεκπεραίωση του έργου της Έρευνας και Διάσωσης.

Το 1980 η Τουρκία ζήτησε από τον ΙΜΟ να της ανατεθεί το δικαίωμα Έρευνας και Διάσωσης στο μισό Αιγαίο ζητώντας ακόμα τη δημιουργία και 11 θαλασσίων πεδίων βολής αλλά ο ΙΜΟ απέρριψε το τουρκικό αίτημα παμψηφεί. Στις 7 Απριλίου 1989, ο ICAO επιβεβαίωσε ότι οι περιοχές ευθύνης της Ελλάδος και της Τουρκίας σχετικά με την αεροναυτική έρευνα και διάσωση παραμένουν αμετάβλητες, όπως αυτές έχουν ορισθεί και συμφωνηθεί στο πλαίσιο του Οργανισμού. Επίσης, πρόσφατη τροποποίηση του Annex 12 του ICAO για την Έρευνα και Διάσωση διατηρεί την αρχή του καθορισμού περιοχών ευθύνης, πράγμα που επιβεβαιώνει έμμεσα την ελληνική αρμοδιότητα για αεροναυτική έρευνα και διάσωση σε ολόκληρο το FIR Αθηνών. Η ανάληψη αρμοδιοτήτων για έρευνα και διάσωση εντός του FIR Αθηνών, πέρα από την ανθρωπιστική διάσταση, αντικατοπτρίζει τη γεωγραφική πραγματικότητα στην περιοχή, δεδομένων των διάσπαρτων χιλιάδων ελληνικών νησιών στο Αιγαίο, που επιτρέπουν την πλέον άμεση, ταχεία και αποτελεσματική, από επιχειρησιακής άποψης, παροχή υπηρεσιών για την προστασία της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα.

Οι παραπάνω αρμοδιότητες της Ελλάδας για Έρευνα και Διάσωση στο Αιγαίο αμφισβητηθήκαν έμπρακτα από την Τουρκία κατά την εισβολή στην Κύπρο το 1974 χωρίς όμως ποτέ να γίνει προσφυγή με νόμιμες διαδικασίες που προβλέπουν σχετικά οι διεθνείς αεροναυτικοί Κανονισμοί του ΙCΑΟ από τις αρμόδιες Τουρκικές Αεροναυτικές Υπηρεσίες. Τον Ιούλιο του 1974 η τουρκική Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας εξέδωσε αυθαίρετα στις 20, 23 και 29 Ιουλίου Αγγελίες προς τους αεροναυτιλομένους (ΝΟΤΑΜs) με τις οποίες ο εναέριος χώρος του ανατολικού Αιγαίου, (εναέριος χώρος που περιλαμβάνει ελληνικό εθνικό εναέριο χώρο και διεθνή εναέριο χώρο εντός του FIR Αθηνών), χαρακτηρίστηκε «ως επικίνδυνη περιοχή». Οι ΝΟΤΑΜs αυτές ανακλήθηκαν από την Τουρκία στις 2 Αυγούστου 1974, ύστερα από ελληνική αντίδραση και τις διαμαρτυρίες που απευθύνθηκαν δια της διπλωματικής οδού προς την Τουρκία και κοινοποιήθηκαν στον ΙCΑΟ.

Από το 1974 και μετά η Τουρκία είτε σε Νατοϊκά meetings η σε διμερείς συναντήσεις Ελλάδας –Τουρκίας για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) δεν χάνει ποτέ την ευκαιρία να επαναλαμβάνει και να υποστηρίζει ότι το Αιγαίο Πέλαγος αποτελεί μία θάλασσα ειδικών συνθηκών, στην οποία θα πρέπει να εφαρμοσθούν ειδικοί κανόνες για την έρευνα και την διάσωση. Στην ουσία, οι Τούρκοι αμφισβητούν το υφιστάμενο καθεστώς του Αιγαίου σε ότι αφορά την Ελληνική υφαλοκρηπίδα και την εκμετάλλευση των υποθαλάσσιων ενεργειακών πόρων, την αποστρατικοποίηση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, την κυριαρχία επί ενός μεγάλου αριθμού ελληνικών νησίδων και βραχονησίδων, το καθεστώς του εναέριου χώρου, το δικαίωμα της επέκτασης των χωρικών μας υδάτων στα 12 ν.μ. και το δικαίωμα διεξαγωγής Επιχειρήσεων Έρευνας και Διάσωσης στο Αιγαίο από την Ελλάδα. Όλο αυτό το πακέτο των παράλογων αυτών Τουρκικών αξιώσεων που δεν έχουν κανένα νομικό έρεισμα σύμφωνα με τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου αποτελεί τους μοχλούς πάνω στους οποίους βασίζεται η Τουρκική στρατηγική για το θαλάσσιο χώρο του Αιγαίου, της Κύπρου και της Ανατολικής Μεσογείου . Σε κάθε περίπτωση, οι απαιτήσεις αυτές είναι αλληλένδετες και προσεκτικά μελετημένες, με σκοπό να επηρεάζουν πάντα την Διεθνή Κοινή Γνώμη και να δημιουργούν τετελεσμένα για τις μετέπειτα επιδιώξεις τους μέσω του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης. Δεν πρέπει ποτέ από την Ελληνική πλευρά να αντιμετωπίζονται σαν μεμονωμένες απαιτήσεις της Τουρκικής διπλωματίας αλλά σαν ένα σύνολο μαξιμαλιστικών απαιτήσεων που μόνο σκοπό έχουν την αναβίωση της Οθωμανικής αποικιακής Αυτοκρατορίας των Σουλτάνων και του Ισλαμικού Χαλιφάτου καθώς και την «δορυφοροποίηση» της Ελλάδας και της Κύπρου.

Τελειώνοντας, θα ήθελα να επισημάνω ότι ο μοναδικός τρόπος για να αντιμετωπίσουμε όλες αυτές τις παράλογες απαιτήσεις των Τούρκων, δεν θα πρέπει να είναι η στρατηγική ψυχραιμία, η υποχωρητική διπλωματία και η μέθοδος του κατευνασμού αλλά η έντονα ενεργητική διπλωματία και η προβολή της ισχύος μέσω πάντα του Διεθνούς Δικαίου και την αμυντικής υπεροπλίας, που δυστυχώς είναι η μόνη γλώσσα που καταλαβαίνει ο «κακός» μας γείτονας.

*Υποναύαρχος ε.α

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παρασκήνιο

https://www.militaire.gr